tag:blogger.com,1999:blog-9212384300164577772024-02-20T23:46:23.985+07:00Nguyễn Trương QuýLưu trữ các bài viết, ghi chép, nghiên cứuAnonymoushttp://www.blogger.com/profile/06977437762346049191noreply@blogger.comBlogger353125tag:blogger.com,1999:blog-921238430016457777.post-38519558744102399652018-04-01T20:43:00.001+07:002018-04-01T20:43:23.987+07:00Ăn cả vỏ<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
Nói đến những sinh vật có lớp vỏ cứng mà ta dùng phần thịt để ăn thì phải nhắc tới một thành ngữ rất hay được dùng trong các tình huống nhạy cảm: Ăn ốc đổ vỏ. Mặc dù nghĩa chung là ai gây ra việc gì thì phải giải quyết hậu quả, nhưng tìm trên mạng thì đa phần áp vào chuyện đàn ông đàn bà dan díu với nhau, cô ta có bầu và anh ta phải đi giải quyết hậu quả. Hoặc có khi biến thể thành “kẻ ăn ốc, người đổ vỏ” – nguyên nhân một kẻ gây ra nhưng hậu quả lại người khác gánh chịu. Tóm lại vỏ ốc hay vỏ cứng của các loại thực phẩm mà phần bên trong đã xơi được thì nói chung là vô dụng, mau mau mà vứt sau khi đã ăn ruột rồi. Tất nhiên, cũng đã có thời người cổ đại dùng vỏ những con sò óng ánh xà cừ đẹp làm đơn vị tiền tệ, nhưng càng về sau, vỏ những con này trở nên xoàng xĩnh về giá đến độ dân gian có cả câu “tiền không phải vỏ hến” để nói về việc phải tiết kiệm hoặc từ chối chi tiêu cho mục đích không thiết thực nào đó. <div>
<br />Nếu như thời xa xưa, khi vỏ ốc vỏ sò từng là vật trao đổi như đồng tiền, thì qua thời gian, con người cũng đi xa hơn mức chỉ biết tách vỏ mà ăn. Vỏ những con vật này còn được dùng trong hỗn hợp bê tông móng nhà từ thời cổ đại. Những vỏ bầu phơi khô được tái sử dụng làm bình rượu, bình nước, nhiều khi được trang trí thành món đồ sang trọng, thậm chí còn thành biểu tượng thần tiên như bình hồ lô đựng tiên dược. Các họa sĩ Phục hưng đã vẽ thần Vệ nữ sinh ra từ vỏ sò, nổi tiếng nhất chắc là bức tranh của Botticelli. Giới quý tộc châu Âu từng săn tìm những quả trứng lớn được trang trí tinh xảo của Faberge. Lớp óng ánh xà cừ của những vỏ sò, vỏ trai được người Á Đông dùng trong các chế phẩm mỹ nghệ. Các họa sĩ sơn mài Việt Nam cũng nổi tiếng với việc sử dụng vỏ trứng để cẩn vào tranh, chẳng hạn Nguyễn Gia Trí (có người nói một họa sư người Pháp đã truyền thụ phương pháp này cho các họa sĩ sơn mài trường Mỹ thuật Đông Dương). Dù không óng ánh nhưng màu trắng ngà của chúng có vẻ đẹp tinh tế, tựa như một lớp men rạn quý phái của gốm sứ cung đình. Nếu xét về việc “ăn” cả vỏ thì mâm cơm chúng ta có khả năng gián tiếp dẫn đến một tư duy xa hơn mức thu nạp thực phẩm.</div>
<div>
<br />Nhưng trước khi nảy sinh các cảm hứng tao nhã, tư duy thực phẩm chi phối ta. Ăn ngao sò ốc hến, việc trước mắt là xem có con nào đã tách miệng thì ăn, con nào “điếc” chắc hỏng thì bỏ, kèm theo là nhận diện mùi thơm của thực phẩm. Đi ăn ở ngoài quán, có lần tôi gọi canh ngao nấu chua. Trong đầu tôi sẽ nghĩ đến giống như canh hến canh trai, sẽ có những con ngao béo trắng trong bát nằm lững lờ khêu gợi giữa những lát cà chua đỏ ấm. Ai dè, nhà hàng bê ra một bát lộn xộn những vỏ là vỏ. À thì ra là canh cả vỏ. Bát canh nửa để chan cơm nửa như ăn món ngao hấp ở hàng ốc phố Giảng Võ thời đi học la cà quanh đấy. Thời gian nhặt vỏ bỏ ra khỏi bát cũng đủ để bát cơm nguội xìu. Bụng bảo dạ, ngao giờ rẻ loại nhất trong các hải sản rồi mà sao còn phải kiếm lời đến mức đấy. Chưa kể không phải nhà hàng nào cũng chắc đã làm sạch vỏ ngao. Hay là cần phải trưng bày nhiều vỏ để chứng thực đây là ngao thật chứ không phải ngao rởm. Hoặc họ nghĩ khách hàng cần âm thanh lách cách của đũa với muôi va vào vỏ ngao cho vui tai.</div>
<div>
<br />Nhưng thôi, quay về chủ đề cái gì có thể ăn cả vỏ. Hoa quả chẳng hạn. (À tiếng Việt phổ thông cũng buồn cười, nói “quả” là đủ rồi, nhưng vẫn phải có “hoa” đi kèm thành từ ghép. Tất nhiên cũng có một số loại hoa ăn được, thậm chí nấu canh, làm trà uống. Phương ngữ miền Nam lại dùng từ “trái cây”, có vẻ chính xác hơn). Có một thực tế là 100% người ăn hoa quả ở ta bây giờ động thái đầu tiên khi mua về là ngâm nước diệt khuẩn, muối, thuốc tím, sau đó gọt toàn bộ vỏ đi. Câu dặn nhau cửa miệng là “ai biết có phải hoa quả Tàu không. Toàn ngâm thuốc”. Tức là lời khuyên chung được đưa ra: cứ gọt vỏ sâu vào, thuốc ngấm đến lớp ngoài, còn phần thịt quả bên trong chắc là an toàn! Ám ảnh này lây lan ra tất cả hệ thống phân phối hoa quả. Đi siêu thị, dù đã được nhà phân phối cam đoan, nhưng người mua căng thẳng nghi ngờ: táo hay kiwi nhập khẩu ghi là Mỹ, New Zealand mà vẫn tươi suốt mấy tháng? Rồi quả biến đổi gen có an toàn so với quả hữu cơ, một nỗi lo đầy tính trí tuệ đắt đỏ khi ta chờn chợn nghĩ, trái cây này giống một chế phẩm hóa học, hay như một trò chơi quả táo có thuốc độc giữa hoàng hậu và Bạch Tuyết. Và cuộc chiến đấu với thứ phải vứt đi khẩn trương là vỏ quả không hiểu có áp dụng được với những thức chế biến từ vỏ như rượu chanh, mứt vỏ cam? Chưa hết, kho tàng ô mai mứt quả dựa trên các loại quả lấy vỏ như mơ, sấu, quất... làm sao giờ? Hay món chè bưởi thần thánh làm từ cùi bưởi thì sao? Ăn cả vỏ là một thực tế ẩm thực của Đông lẫn Tây, giờ bị ảnh hưởng nặng nề vì một nỗi sợ phần nhiều liên quan đến đạo đức sản xuất. Chúng ta ngậm ngùi nhớ cái thời trẻ con, vặt một quả chín (thậm chí chưa chín cũng được) trên cây xuống, sung sướng cắn vào lớp vỏ căng mọng với tất cả niềm khoan khoái trẻ thơ. Ăn (được) cả vỏ chứng thực một niềm tin tự nhiên. </div>
<div>
<br />Đến đây đột nhiên nghĩ tới một niềm tin trong sáng nào đó, thời Adam và Eve chả có gì lại không tin con rắn mời họ ăn táo. Quả táo (hoặc quả nho, quả vả, quả thanh yên tùy vào vùng văn hóa ảnh hưởng của Kinh thánh) theo lời răn của Thượng đế là quả tri thức “biết thiện hiểu ác”, ăn vào thì nhiều hậu quả, nhưng con rắn đã khéo léo gieo một giá trị gia tăng cực lớn cho hai người rằng ăn vào thì họ sáng láng ngang thượng đế. Nào ai nghĩ được một kịch bản tồi tệ sau khi ăn trái cấm vườn Địa đàng. Bởi vì nói một cách thực tế thì trái cây mơn mởn, không ăn có họa là điên, hoặc đã giống như chúng ta, những hậu duệ của hai cụ tổ xưa, nay nhìn đâu cũng nghi ngờ hoa quả có độc! Cái thách thức cám dỗ của quả ngọt ẩn dụ cho nỗi khổ của con người trong việc kiềm chế dục vọng, mà ăn thì lại là đầu bảng trong tứ khoái. Đấy là mới bàn chuyện niềm tin ở tầng nấc phổ quát, còn kỹ lưỡng hơn thì: Eve ăn trước, rồi đưa Adam ăn phần còn lại. Không rõ họ có phải vân vi quả này bóc vỏ hay không? Nhưng họ đã bóc một cái vỏ khác, vỏ che đậy những điều mà đấng tối cao không muốn họ biết.</div>
<div>
<br />(Tôi đã được một người chị dắt đi siêu thị Mỹ ở Berkeley. Chị bảo, thích không, hoa quả cao như núi, muốn ăn thử thì ăn thả phanh. Mỗi chị em cầm một quả xuân đào (nectarine) hay táo cắn rôm rốp. Quả nào cũng căng mọng, đúng là trực quan cho câu thành ngữ “you are the apple of my eye”. Tôi còn mua một ít mang về làm quà. </div>
<div>
<br />Sau đấy là chuẩn bị cho bữa tối vui vẻ ở nhà chị. Mấy chị em đứng trong bếp chờ các món đươc nấu. Chị làm món xalat hay bánh táo gì đó. Tôi trợn tròn mắt: Sao chị phải gọt vỏ? Mình vừa ăn ở siêu thị cả vỏ cơ mà? Chị cười, à thì thói quen khó bỏ của người Việt. Thế là không “thoát Việt” được chị nhỉ. Ơ, sao lại phải thoát?) </div>
<div>
<br /></div>
<div>
<br /></div>
<table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg1UHdTRtY61tyhYHfWz4mhZX562UgMVaytrDK716bhvaGdoRf8Roo9YYV6jzVe7yoEFqZOn_nkcWzfERGIPy15d0Qpa8HYWnL0DwzdB2qKUfz1dKOD9JaWbEmqYPZIrYQUOBiB4wS48mUj/s1600/IMG_2509.JPG" imageanchor="1" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" data-original-height="1067" data-original-width="1600" height="425" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg1UHdTRtY61tyhYHfWz4mhZX562UgMVaytrDK716bhvaGdoRf8Roo9YYV6jzVe7yoEFqZOn_nkcWzfERGIPy15d0Qpa8HYWnL0DwzdB2qKUfz1dKOD9JaWbEmqYPZIrYQUOBiB4wS48mUj/s640/IMG_2509.JPG" width="640" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption">Tác phẩm Geometric Apple Core của Claes Oldenburg và Coosje van Bruggen tại Bảo tàng Nghệ thuật Hiện đại San Francsisco. Ảnh: TQ</td></tr>
</tbody></table>
<div>
<br /></div>
<div>
<br />***</div>
<div>
<br />Trong số những thứ “vỏ” quen thuộc nhất của thực phẩm tạo nên món ăn mâm cơm chúng ta, có lẽ da hay bì là thứ phổ biến nhất. Có nhiều người ăn thịt gà bỏ da, có người ăn kiêng giảm béo cũng tránh ăn bì để không làm dày dạ bụng trong lúc cần bóp vòng eo lại, nhưng nhìn chung miếng thịt có lớp bì nhìn “thật” hơn. Ăn miếng thịt kho chẳng hạn, chỉ có nạc không thì dễ bị khô và ngán, mỡ là phần lỏng lẻo dễ ngấy, vì thế lớp bì có độ săn và dẻo như cân bằng với hai vị kia. Hay thịt quay mà không có bì (lợn) hay da (gà, vịt) thì ăn rất chán. Miếng thịt đó sẽ mềm oặt hoặc khô nhai đến bã, vì nó không có cái độ giòn cực đoan của lớp bì. Các mô xốp của lớp bì được mỡ nóng làm cho chúng được nổ phồng như một lớp bánh bao ngoài. Chưa hết, miếng bì lại là chỗ thấm màu đặc trưng của gia vị tẩm ướp, nhìn như một dấu hiệu chứng nhận đặc điểm: vàng màu hoa hiên hay đồng hun ngả đỏ. Chưa ăn thì nó đã đánh vào thị giác rồi. Mặc dù nghe đồn là đã có loại thịt tổng hợp, không phải từ các con vật nuôi, mà từ các chế phẩm hóa sinh, nhưng trong tư duy của con người, một miếng thịt nó như lát cắt một cấu trúc cơ thể rõ ràng mà phần bì hay da là thứ gắn với cái hình dung về con vật. Có lớp bì, lớp da, miếng thịt trông đáng tin hơn. Đã có nhiều đứa trẻ chỉ còn biết con gà hay thậm chí chỉ biết miếng philê các loại thịt trong siêu thị, chúng chỉ biết những miếng thịt tươm tất mang về nấu luôn. Lẫn vài sợi lông là cảm thấy “bẩn”. Nhưng càng ngày, nỗi bận tâm về nguồn gốc thực phẩm đã khiến chúng ta muốn thấy những cái “lỗi” thông thường như vài vết rau bị táp, vài đốm lỗ chỗ của sâu ăn lá, hay cái bì có sót những sợi lông. Chúng khiến ta còn rơi rớt được cảm giác ăn “thiên nhiên” chứ không phải các chế phẩm đúc thành khuôn thành bánh kiểu ẩm thực phân tử. Câu “tốt gỗ hơn tốt nước sơn” khéo cũng đến lúc chừa lại cho vấn đề này, khi cái vỏ (nước sơn) là chỉ dẫn ban đầu quá ư quan trọng cho một niềm tin sâu hơn. </div>
<div>
<br />Một trong những cái thú của dân ăn ngao sò ốc hến hay cua ghẹ chính là được tự mình bóc vỏ. Cái lớp thịt bên trong mềm mại “chinh phục” được sau khi đã khêu, nhể, ghè, mút… như một phần thưởng cho khoái cảm ẩm thực có những nét cổ sơ của con người. Vào bàn tiệc bây giờ thường có món tôm hấp hay chiên, nhiều chị em nhanh nhẹn thường bóc vỏ cho cả bàn dù không ai khiến. Sự nhiệt tình rất đáng yêu, nhưng cũng triệt tiêu cái khoái cảm bóc vỏ của người khác. May mà họ không bóc hết những con hàu sống ra khỏi cái vỏ xù xì! Cứ hình dung một đĩa toàn những con hàu mềm oặt thì ai dám đụng đũa! Ừ đến đây thì tôi có lẽ hơi vội vàng khi kết luận xấu về bát canh ngao chua có cả vỏ lúc đầu. Ăn hàu đúng là cần vỏ. Thật nghịch lý, cảm giác không hoàn hảo lại đáng tin hơn là một thứ trơn láng, dù ăn ngay được nhưng lại vô tình tước mất niềm vui thô sơ kia. Mấy trăm năm trước, bà Hồ Xuân Hương đã nói rồi, “da nó xù xì múi nó dày” (<i>Quả mít</i>). Ám thị nhục cảm của nữ sĩ đương nhiên là mượn quả mít thơm nức để khoe thân rồi, nhưng về phương diện ẩm thực, vỏ mít là thứ chẳng ai ăn được bao giờ. </div>
<div>
<br />Tái bút: Sau khi tưởng là vỏ mít vô dụng, thì tôi đọc được tin bà con nông dân ở huyện Cẩm Mỹ, Đồng Nai thái vỏ mít cho dê ăn<a href="https://www.facebook.com/nguyentruongquy/notes?lst=694474586%3A694474586%3A1522034289#_ftn1">[1]</a>. Kết quả là dê ăn nhiều, “mập và bóng mượt dù trong mùa khô”, lại đỡ phải đi kiếm lá cho cái con vật cũng vốn được bà Hồ Xuân Hương dùng gièm pha cánh học trò kém tài (“<i>Dê cỏn buồn sừng húc giậu thưa</i>” – <i>Lỡm học trò</i>). </div>
<div>
<br />Nguyễn Trương Quý<br />(bài đăng Diễn Đàn xuân Mậu Tuất) <br /> <br /><a href="https://www.facebook.com/nguyentruongquy/notes?lst=694474586%3A694474586%3A1522034289#_ftnref1">[1]</a> Xem Trang thông tin điện tử huyện Cẩm Mỹ, tỉnh Đồng Nai: <a href="http://cammy.dongnai.gov.vn/Pages/newsdetail.aspx?NewsId=886&CatId=60">http://cammy.dongnai.gov.vn/Pages/newsdetail.aspx?NewsId=886&CatId=60</a></div>
</div>
Anonymoushttp://www.blogger.com/profile/06977437762346049191noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-921238430016457777.post-79707682360655802002018-02-08T19:30:00.001+07:002018-02-08T19:31:19.110+07:00Cổng chào, sương mù<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<br /></div>
<br />
<table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgwlyy6kARjw-lWFIECg98qjAOHZCsih8ayDSq7vwnB7zB2R_jdldwc3LviZJJZc8tMj-m_OVGpB29Mz3GM1LgqD8ebCWEPRAcKQzzBzfbh2fEHEY49xGpdDZQJECjRyGIC5U-daxMGE0yI/s1600/khai-hoan-mon-mua-sach-hay.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" data-original-height="436" data-original-width="300" height="400" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgwlyy6kARjw-lWFIECg98qjAOHZCsih8ayDSq7vwnB7zB2R_jdldwc3LviZJJZc8tMj-m_OVGpB29Mz3GM1LgqD8ebCWEPRAcKQzzBzfbh2fEHEY49xGpdDZQJECjRyGIC5U-daxMGE0yI/s400/khai-hoan-mon-mua-sach-hay.jpg" width="275" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;">Bìa cuốn Khải hoàn môn, bản dịch của Cao Xuân Hạo lần in gần đây nhất</td></tr>
</tbody></table>
<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: left;">
Nói đến khải hoàn môn, tôi thường nhớ đến cuốn tiểu thuyết ra đời năm 1945 của Erich Maria Remarque. Câu chuyện mở ra rất kinh điển: người đàn ông tha hương gặp một người đàn bà tha hương giữa một đại lộ mênh mông – mà vẫn va vào nhau! “Trước mắt họ, Khải hoàn môn từ trong bóng tối lộ rõ ra, nổi bật trên nền trời giăng mưa bụi… Nó như đang giơ vai đỡ bầu trời buồn rười rượi và che chở cho ngọn lửa nhợt nhạt và đơn côi đang bập bùng trên phiến đá mộ người Lính Vô Danh: trong đêm thanh vắng, đó dường như là phần mộ cuối cùng của nhân loại” (bản dịch của Cao Xuân Hạo). Tác giả người Đức này đã đến với công chúng Việt từ sớm nhưng qua một kênh khác. Bộ phim <i>Phía Tây không có gì lạ</i> dựa theo cuốn tiểu thuyết của Remarque chính là bộ phim nói đầu tiên chiếu tại Hà Nội vào giữa thập niên 1930. <i>Khải hoàn môn</i> cũng không đến sớm, in lần đầu 1945 nhưng mãi đến những năm 1970 mới có bản dịch tiếng Việt.</div>
<div>
<div>
<br />
<table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiYMBC_NKcrzX_St_vc-cG3rg6tu2IYCO2nz4zdCkhyphenhyphen57I-BbWN-XJgQPSEcihWBAdIoPHdUllJTMhm1oU_94as_fgAp_E7z5ObSHyJ0fmLlmpieAcWH-0Gt4OPyJ8VjwkUr7w_hq_B26vc/s1600/archoftriumph.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><img border="0" data-original-height="705" data-original-width="500" height="400" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiYMBC_NKcrzX_St_vc-cG3rg6tu2IYCO2nz4zdCkhyphenhyphen57I-BbWN-XJgQPSEcihWBAdIoPHdUllJTMhm1oU_94as_fgAp_E7z5ObSHyJ0fmLlmpieAcWH-0Gt4OPyJ8VjwkUr7w_hq_B26vc/s400/archoftriumph.jpg" width="282" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;">Phim Khải hoàn môn năm 1948</td></tr>
</tbody></table>
<br />
Trong khi đó, bộ phim <i>Khải hoàn môn</i> ra mắt năm 1948 với cô đào gốc Thụy Điển Ingrid Bergman, người cũng từng thành công với <i>Casablanca</i> (1942), một bộ phim với hồi ức về Paris thanh bình trước chiến tranh, có lẽ đã đến trước. Cùng với I. Ehrenburg hay E. Hemingway, Remarque lấp lánh một ký ức Pháp khi những kể về Paris những năm tháng chiến tranh và hội hè đan xen. Khải hoàn môn viết bằng giọng ngậm ngùi của một thân phận trí thức tha hương lưu lạc ở thành phố bị tạm chiếm. Soi vào bối cảnh Việt Nam những năm tháng chiến tranh, người đọc dễ thấm thía hơn những ám ảnh đổ vỡ của các nhân vật Remarque. Nhưng để lại nhiều hơn là một Paris mờ sương, nơi tao nhân mặc khách gặp nhau, nối dài miền cảm xúc của nhiều trang văn chương các thế kỷ trước. Chúng như cuốn album người Việt dệt về một Paris của họ. <br />
<br />
<i>Đi đi, anh đưa em vào quán rượu.<br /><br />Có một chút Paris <br /><br />Ðể anh được làm thi sĩ <br /><br />Hay nửa đêm Hanoi <br /><br />Anh là thằng điên khùng <br /><br />Ôm em trong tay mà đã nhớ em ngày sắp tới </i><br />
<br />
(<i>Dạ khúc</i> – Thanh Tâm Tuyền, 1964)<br />
<br />
Trong tôi, <i>Khải hoàn môn</i> gợi về một nền cảnh của các nhân vật bước đi trong sương mù mà những bộ phim đen trắng xa xưa chuộng thủ pháp sương khói làm tăng vẻ hư ảo. Nó tựa như một đền đài luôn ở thì quá khứ. Dẫu nó vẫn uy nghi tồn tại và là một trong 10 điểm đến nổi tiếng nhất ở Paris, và tôi đã có dịp đến ngắm, nhưng Khải hoàn môn trong tôi vẫn như một ảo ảnh. Trước mắt thường của tôi, Khải hoàn môn ở giữa quảng trường Ngôi Sao có vẻ nặng nề và thiếu độ thanh nhã như kiểu các cổng ở Rome. Nó dày đặc các phù điêu phong cách đế chế và không hẳn dễ đến sát khi ở giao điểm của 12 đại lộ nườm nượp xe. Nó là thứ ngưỡng vọng từ một khoảng cách. Nhưng không gian văn hóa xã hội Paris đã phủ lên đó màn sương bảng lảng, để công trình như một biểu tượng thẩm mỹ. Với tôi, Khải hoàn môn sách vở đã chiếm mất chỗ.<br />
<br />
(Khi tôi kể chuyện đang nghĩ về Khải hoàn môn, chị bạn tôi kêu lên, chị sống ở Paris mà chưa bao giờ đi ra được chỗ ngọn lửa tưởng niệm liệt sĩ vô danh chân cổng chào đó. Ngay người Paris cũng gần như bối rối khi xác định phương hướng tại đấy và các hãng bảo hiểm thì thường bỏ qua các tai nạn khu vực Khải hoàn môn vì rất khó xác định lỗi tại ai khi xe cộ “đi loạn xạ” – nguyên văn lời chị).<br />
<br />
<br />
<br />
***<br />
<br />
Điều lạ là Hà Nội mặc dù có nhiều công trình do người Pháp xây, nhưng không có khải hoàn môn như nguyên bản nổi tiếng ở Paris. Trong khi loại công trình này khá phổ biến ở các thành phố phương Tây. Thậm chí thủ đô Viêng Chăn nước Lào cũng có một phiên bản riêng kết hợp hình thức của Khải hoàn môn Paris với chùa tháp Phật giáo. <br />
<br />
Thực ra, các cổng chào từng được dựng bằng các vật liệu thô sơ tồn tại ít ngày cũng là một dạng khải hoàn môn. Cho đến những năm 1980, ở nhiều địa phương vẫn có những cổng chào xây bằng gạch, xây lối ba vòm cuốn kiểu Art Deco pha trộn những chi tiết kiểu tam quan cổng làng xưa. Xét về hình thức, công trình ở Hà Nội có vẻ giống khải hoàn môn ở chỗ vừa có cổng vòm vừa nhìn được cả tứ phía, có lẽ chính là… tháp Rùa. Với số đông, tháp Rùa rõ ràng mang tính biểu tượng như Khải hoàn môn ở Paris, dù ra đời sau 70 năm. Đến lượt các cửa ô cũng được biểu tượng hóa như những cổng chào chiến thắng, ít nhất là trong âm nhạc. <i>“Năm cửa ô xòe năm cánh rộng. Đoàn quân về nhấp nhô như sóng…”</i> (<i>Cảm xúc tháng Mười</i>, nhạc Nguyễn Thành, thơ Tạ Hữu Yên). Cho dù bia đá dựng ở Ô Quan Chưởng có nói, các cửa ô ra đời là để ngăn chặn cướp bóc từ bên ngoài, nhưng đời sống đã sinh ra một nhu cầu lãng mạn hóa, nó tiến hành một nghi thức diễu hành trong tâm tưởng như các khải hoàn môn phương Tây. Trên thế giới, nhắc đến Khải hoàn môn, các đường dẫn thông tin thường trỏ trước tiên đến công trình ở Paris. Bởi lẽ, Paris đã nhiều năm tháng được coi như một trung tâm của những nghi thức văn hóa. <br />
<br />
Nếu nền văn hóa “khai sáng” của chế độ thuộc địa đã cung cấp một số thiết chế đô thị cho Hà Nội như nhà hát, dinh thự, nhà ga, công xưởng… thì ở mảng công trình tưởng niệm hoành tráng, nó chỉ có số ít ỏi tượng đài và không có khải hoàn môn. Cũng đã từng tồn tại một cổng vào hoành tráng ở nghĩa địa Tây với tên các thống chế Pháp và các trận chiến của Pháp thời Thế chiến thứ nhất, vị trí của nó ở vào cuối phố Ngô Thì Nhậm đâm thẳng vào phố Nguyễn Công Trứ ngày nay. Sau này nghĩa địa đã thành khu tập thể. Ở các quảng trường, các tượng đài ít để lại ví dụ thành công. Đài tưởng niệm liệt sĩ đường Bắc Sơn khánh thành giữa thập niên 1990 cũng có hình thức cổng bốn mặt như một khải hoàn môn có hình một phương đình kiến trúc Việt cổ bên trong, nhưng ít ai tìm kiếm ở đó một địa chỉ thăm viếng hoặc suy tư. Rút cục thì sang thế kỷ 21, những bản sao của các khải hoàn môn phương Tây đã có ở Hà Nội. Nhiều khu đô thị mới đã xây những cái cổng kiểu khải hoàn môn na ná cổng Brandenburg ở Berlin, cũng có tượng ngựa tượng thần trên đỉnh, nhưng chúng mang vẻ phù phiếm trưởng giả hơn là một điểm nhấn trang trọng trong không gian đô thị. Chúng chưa có màn sương tháng Chạp (hoặc một tháng Sương mù bất kỳ) của một cuốn tiểu thuyết nào phủ lên.</div>
<div>
<br /></div>
<div>
<br /></div>
<table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg1H2pqxpTqU_dGht2QB6gC3ovYDJwwKf9-_dc6W8RCR7S9cwizbQcitdfUwh6zReRKSMtx6l5onGonqcBrnrKLTYcmxCPWN3NhuE3nuQZJTmSOdAkggjyI4clGhlA0dB9eUj76-2a_kphD/s1600/Cong+nghia+dia+Tay.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><img border="0" data-original-height="1215" data-original-width="800" height="400" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg1H2pqxpTqU_dGht2QB6gC3ovYDJwwKf9-_dc6W8RCR7S9cwizbQcitdfUwh6zReRKSMtx6l5onGonqcBrnrKLTYcmxCPWN3NhuE3nuQZJTmSOdAkggjyI4clGhlA0dB9eUj76-2a_kphD/s400/Cong+nghia+dia+Tay.jpg" width="262" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;">Cổng chào vào thuộc địa Tây ở Hà Nội thời Pháp</td></tr>
</tbody></table>
<div>
<br />
<br />
***<br />
<br />
Tôi vẫn thắc mắc, khán giả Việt thời những năm 30 ấy, họ đã xem<i> Phía Tây không có gì lạ </i>với tâm thế gì? Chia sẻ nỗi u sầu phản chiến? Hay hoài nghi về cảm thức dân tộc chủ nghĩa? Cho dù dịch chính xác hơn có cụm từ “Mặt trận phía Tây hoàn toàn yên tĩnh”, nhưng mấy chữ “không có gì lạ” nghe có phần thời thượng hơn, một lối diễn đạt khác, nó mơ màng tinh thần hoài nghi phủ nhận. Trong một cụm từ ngắn ngủi đã gợi nên một thứ gì đó miên viễn xa xôi, một phía Tây hư vô, một sự phủ định và một cái gì đó đợi đằng sau cần khám phá. Sự phi lý của chiến tranh? Sự yếu đuối của nhục cảm? Những cuốn sách của Remarque như <i>Ba người bạn</i> hay <i>Khải hoàn môn</i> cung cấp cho người đọc một tư duy về không gian công cộng của các thành phố châu Âu, vừa hấp dẫn vừa ám ảnh, những Berlin, Paris, Lisbon… không chỉ là những đô thành tráng lệ, mà còn là những quán nhỏ ủ dột, những ngõ phố lát đá âm vang tiếng động của tâm trạng mất mát khi chiến tranh ào qua thành phố, kéo phăng tuổi trẻ đi một cách thô bạo.<br />
<br />
Đi qua <i>Khải hoàn môn</i> của Remarque không phải là đoàn người chiến thắng “trùng trùng say trong câu hát”. Đài tưởng niệm khổng lồ như một dấu tích nặng nề trong đời sống các nhân vật. Nhân vật chính là một bác sĩ lưu vong phải chấp nhận sống lẩn lút ở một phòng khám Paris, nơi anh đã phát hiện ra tên Quốc xã đã từng tra tấn anh và giết hại người vợ, cũng là nơi anh cứu sống một cô gái tự tử vì tuyệt vọng. Những Khải hoàn môn hay cột trụ tưởng niệm là thứ được sinh ra từ ý niệm quốc gia-dân tộc, nhưng chúng là kết quả trực tiếp của những cuộc chiến tranh. (Remarque có một cuốn tiểu thuyết in năm 1956 được dịch ra tiếng Việt là <i>Bia mộ đen</i>. Cái tên này cũng có thể diễn giải cách khác. Obelisk chính là một loại tháp trụ tưởng niệm hay được dựng ở nhiều thành phố châu Âu, phỏng theo cột đá ở Luxor Ai Cập mà một bản đã đưa về Paris. Vâng, lại Paris). Những đại cảnh hoành tráng mà các công trình này tạo ra gợi nên không gian của quyền lực. Đối với các văn nghệ sĩ thời hiện đại, họ tìm kiếm một không gian khác mang ý nghĩa giải tỏa đại tự sự. <br />
<br />
Ở một góc nhìn khác, nhà văn Xôviết I. Ehrenburg có mấy cuốn tiểu thuyết như <i>Bão táp </i>và <i>Paris sụp đổ</i> cung cấp một không khí cùng thời của Khải hoàn môn. Chúng gợi về một Paris xa xôi mà gần gũi, láy lại những cảm tưởng của người Việt về vốn văn hóa thời thuộc địa, phóng chiếu so sánh với Hà Nội, thành phố một thời được coi như vệ tinh Viễn Đông của “kinh thành ánh sáng”. Nhưng văn của nhà văn Xôviết vẫn có cái vẻ sử thi nối dài những đại lộ Victor Hugo đã “quy hoạch” trong các bộ tiểu thuyết đồ sộ <i>Những người khốn khổ</i> hay <i>Nhà thờ Đức bà Paris</i>. Nhiều tác giả khác đã rẽ nhánh nhỏ hơn, những ngóc ngách tối tăm, để rồi Remarque đặt một Khải hoàn môn ngự trị ở trung tâm như một điểm hẹn. Đã có thời hình ảnh Hà Nội cũ được nhớ đến là một người đàn ông đội mũ nồi, khoác chiếc áo dạ và bước vào một quán cà phê cũ kỹ, trong khi ngoài trời mưa bụi bay, mà đợi một “người mơ không đến bao giờ” (Đoàn Chuẩn - Từ Linh). Nó vô thức tái hiện những gì cuốn sách xưa, bộ phim xưa, đã gieo.<br />
<br />
Những bản quy hoạch Hà Nội, Sài Gòn và Đà Lạt chẳng hạn, đã từng nhiều mộng ước tái hiện bằng kiến trúc nhu cầu đó. Những quảng trường ngôi sao, những ngã năm ngã sáu vẽ ra trên bản đồ như một sự hoa mỹ chờ đợi một khải hoàn môn hay tượng đài đánh dấu cột mốc không gian đô thị. Chịu ảnh hưởng của lối quy hoạch của trường phái Beaux-Arts Paris, chúng không may khi dang dở giữa chừng, vì chiến tranh bùng nổ và vì dự kiến ngân sách bất khả thi. Nhưng chúng đã để lại cái cơ sở cho sự tưởng tượng bám rễ lâu dài. Các cuốn tiểu thuyết, các trang văn đã lấp vào khoảng trống thực tế đó, mà nhiều khi đẹp hơn thực tế. <br />
<br />
Trong phim <i>Casablanca</i>, khi hồi ức về Paris trước chiến tranh được tái hiện, người ta thấy đôi nam nữ hớn hở trên chiếc xe mui trần chạy qua Khải hoàn môn. Ngay sau đấy là cảnh họ ngồi buồn thiu giữa một quán rượu chật ních dân lưu vong chìm đắm nơi thành phố giữa đàng. Cơn hưng phấn sử thi của những đại cảnh hoành tráng nào cũng qua đi, để lại cái ngày thường của những tiểu cảnh. Như đoạn kết tiểu thuyết Khải hoàn môn, người đàn ông đã mất người mình yêu, anh ra đi trên một chuyến xe chở những người tị nạn đi qua quảng trường Ngôi Sao, lúc này “chìm hẳn trong bóng tối. Đêm dày đặc đến nỗi cả Khải hoàn môn cũng không nhìn thấy đâu cả”. Nhưng người đọc sẽ luôn nhìn thấy, dù là hư ảnh trong sương mù tháng Chạp Hà Nội.<br />
<br />
Nguyễn Trương Quý</div>
</div>
</div>
Anonymoushttp://www.blogger.com/profile/06977437762346049191noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-921238430016457777.post-90607055066464369332017-09-16T14:16:00.001+07:002017-09-28T01:14:40.494+07:00Hoàng Giác: Lòng nhủ thầm đàn đứt dây tơ<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div class="separator" style="clear: both; text-align: left;">
<b>TTO - Trong số những nhạc sĩ đóng góp nên đời sống phồn thịnh của âm nhạc Hà Nội giai đoạn 1945-1954, Hoàng Giác có một lượng bài hát được ấn hành và phổ biến đáng kể.</b></div>
<br />
<table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg18-QYWR-OwOP6TDLeBYlS8qebCR23aMI6A5WLazMikTHJwfNj8ulgJKh75ydlioB6PkdU-xWnpu0llDiYJSkEJ_cjNeSJVzJInA_DLfpf-WnVk8geXSBb2pymVBKmwPB_XiJLgfPCPLgo/s1600/dsc-6514-1505544102628.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><img border="0" data-original-height="900" data-original-width="1600" height="360" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg18-QYWR-OwOP6TDLeBYlS8qebCR23aMI6A5WLazMikTHJwfNj8ulgJKh75ydlioB6PkdU-xWnpu0llDiYJSkEJ_cjNeSJVzJInA_DLfpf-WnVk8geXSBb2pymVBKmwPB_XiJLgfPCPLgo/s640/dsc-6514-1505544102628.jpg" width="640" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption">NS Hoàng Giác và vợ năm 2017 - Ảnh: Nguyễn Trương Quý</td></tr>
</tbody></table>
<br />
Khác với ấn tượng rằng ông chỉ có đôi bài <i>Mơ hoa, Ngày về</i> viết trong những năm 1944-1946 là dấu ấn, Hoàng Giác thực sự là một nhân vật năng động của dòng nhạc lãng mạn nối dài sau Cách mạng Tháng Tám. <br />
<br />
Ông góp phần làm nên diện mạo của âm nhạc đô thị Hà Nội thời tạm chiếm.<br />
<br />
<b>Nỗi lòng ngổn ngang của người đi - người về</b><br />
<b><br /></b>
Thời gian này, Hoàng Giác trực tiếp biểu diễn tại các sân khấu Hà Nội, dạy đàn tại nhà và tạo nên một nhóm bạn bè cùng trào lưu như Nguyễn Thiện Tơ, Ngọc Bảo... <br />
<br />
Những bài hát có tính cách xã hội của ông về cuộc chiến tranh bùng nổ thực sự là một đóng góp quan trọng trong việc bộc lộ nỗi niềm tâm sự của những con người bị bom đạn chinh chiến xô đẩy, bỏ lại quê hương "nơi xưa nghìn năm sống với nhau êm đềm" (<i>Tiếng hát biên thùy </i>- viết chung cùng Nguyễn Thiện Tơ). <br />
<br />
Ở những bài ca này, niềm day dứt của việc ra đi và trở về bao trùm:<i> "Ai vui tranh đấu giữa rừng xanh / Ta tạm dìm thân giữa thị thành / Để những chiều buồn xa xôi ước / Bao giờ trở lại ánh bình minh"</i> (đề từ <i>Xa xôi</i> - 1950).<br />
<br />
Trái với hình dung về một không gian âm nhạc Hoàng Giác chủ yếu là những giấc mơ hoa tươi sáng với "người gặp gỡ trong một chiều mơ" (<i>Mơ hoa</i> - 1944) hay lãng đãng "tung cánh chim tìm về tổ ấm" (<i>Ngày về</i> - 1946), những bài ca của Hoàng Giác trải rộng từ đề tài lịch sử như <i>Huyền Trân</i> đến chiến sự như <i>Khúc hát thương binh, Anh sẽ về</i> và nổi bật là những bài hát chủ đề quê hương như <i>Hương lúa đồng quê, Quê hương</i>... <br />
<br />
Quê hương của thế hệ Hoàng Giác đã không còn nguyên vẹn như trước và nỗi lòng ngổn ngang của người đi - người về xâm chiếm họ, tạo ra một nỗi luyến tiếc không nguôi về một quê hương lý tưởng: <i>"Ai qua miền quê binh khói / Nhắn giúp rằng nơi xa xôi / Tôi vẫn mơ lùm tre xanh ngắt / Tim se sắt cảnh xưa hoang tàn"</i> (<i>Quê hương</i>).<br />
<div>
<br />
<div>
<br /></div>
<table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEj8lNe4BZGSfauEgd9ciPukpox0Wa-Mtok00BAaDW5DkdaGskZVllRW6FmaUmXJFnwUSx4bmqHYLvIARhDwYY1lC4KLPc0cd1cg6K0liVYfIHn8k8mWZRJBDf8HyINWKHs3Qsw_ts3eCpyE/s1600/ban-nhac-hoang-giac-1505544102626.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" data-original-height="1440" data-original-width="1600" height="576" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEj8lNe4BZGSfauEgd9ciPukpox0Wa-Mtok00BAaDW5DkdaGskZVllRW6FmaUmXJFnwUSx4bmqHYLvIARhDwYY1lC4KLPc0cd1cg6K0liVYfIHn8k8mWZRJBDf8HyINWKHs3Qsw_ts3eCpyE/s640/ban-nhac-hoang-giac-1505544102626.jpg" width="640" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;">Các bản nhạc của Hoàng Giác ấn hành những năm 1948-1954 </td></tr>
</tbody></table>
<br />
<br />
<b>Nguồn an ủi cho những cuộc đời bình dị</b><br />
<b><br /></b>
Là một người làm nhạc chuyên nghiệp, Hoàng Giác có những nét nhạc mang tính chất xã hội đậm nét. Ông sử dụng những yếu tố truyền thống trong ca khúc như sử dụng những lối ngâm sa mạc mở đầu một số bài hát, tạo nên một cảm giác bình dị mộc mạc. <br />
<br />
Những ca khúc có tiết tấu nhanh, réo rắt kiểu nhạc nhảy như <i>Mơ hoa, Lỡ cung đàn </i>cũng bổ sung nét đa dạng biến hóa cho sáng tác của Hoàng Giác. <br />
<br />
Dường như đến ông, lời ca của tân nhạc giãi bày hơn, kể chuyện tâm tình hơn so với những sáng tác nhiều tính biểu tượng mơ hồ của thập niên trước:<i> "Lòng nhủ thầm đàn đứt dây tơ, nối làm chi cuộc sống trong mơ. Cuộc đời còn nhiều lúc khắt khe. Lòng người còn nhiều lúc sắt se. Quên đi hình bóng ngày qua"</i> (<i>Bóng ngày qua</i>).<br />
<br />
Hoàng Giác một mặt vẫn nối tiếp thi pháp nhiều sương khói lãng đãng của những nhạc sĩ tiền chiến, mặt khác đã gợi nên một ý niệm về sự bất toàn của cuộc đời có màu sắc hiện sinh. <br />
<br />
Sự dằn vặt trong ca từ cũng có thể xem như đại diện cho một tâm trạng chung nhiều khi có chút ai oán lâm ly, rất đặc trưng của cư dân đô thị: <i>"Ta sống không một lời trìu mến. Như bóng con đò chiều lạc bến. Lờ lững trôi qua cùng ngày tháng phôi pha, duyên kiếp sau ta chờ nhau"</i> (<i>Ngày về</i>).<br />
<br />
Chúng cũng có cái vẻ tài tử huê tình của thanh niên đô thị rất quyến rũ người nghe. <br />
<br />
Chính vì thế mà khi bài hát <i>Mơ hoa </i>được ca sĩ trẻ 19 tuổi Erik hát lại trong chương trình <i>Giai điệu tự hào</i> tháng 12-2016, bản thân nhạc sĩ Hoàng Giác cũng lấy làm thích thú với phần biểu diễn này. Nhiều thế hệ ca sĩ nổi tiếng đã thành công với những bài hát của ông như Ái Liên, Thương Huyền, Mai Khanh, Ngọc Bảo, Duy Trác, Khánh Ly...</div>
<div>
<br /></div>
<div>
<br /></div>
<table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiCuyN9qI6rFOscfpQaz_quWPQsPWeu2t6kGBmbZZNf1KrYD8X_nHwirGtio7qadNuv5885OLcOXGOvbAwFknml9vwCTq9DCOem9VOOmdU8a4JGTC5v_SEj-GQjB3s9LRlZMi5MPWTAL_-6/s1600/mo-hoa-tg-2-3-1505544102634.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" data-original-height="1131" data-original-width="1600" height="452" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiCuyN9qI6rFOscfpQaz_quWPQsPWeu2t6kGBmbZZNf1KrYD8X_nHwirGtio7qadNuv5885OLcOXGOvbAwFknml9vwCTq9DCOem9VOOmdU8a4JGTC5v_SEj-GQjB3s9LRlZMi5MPWTAL_-6/s640/mo-hoa-tg-2-3-1505544102634.jpg" width="640" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;">Tờ nhạc Mơ hoa, Nhà xuất bản Thế giới (Hà Nội) in năm 1948. Trên tờ nhạc ghi tên các ca sĩ Hà Nội nổi tiếng như Ái Liên, Thương Huyền, Mai Khanh, Ngọc Bảo</td></tr>
</tbody></table>
<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiEt8owounAD342LmFtNh4Y8aVNv0brIa9j6Yw_oS-G_9l_WycXmUK-14iWt8Fd2Jo0jgLTohHGb6SxClkkF0S5SQ4uw6558wTLwKLywtNVBPL16sLmZMDUpez2LmxE3Kfx0ZXRpJ6wsJiq/s1600/mo-hoa-tg-1-1505544102631.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="1600" data-original-width="1138" height="640" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiEt8owounAD342LmFtNh4Y8aVNv0brIa9j6Yw_oS-G_9l_WycXmUK-14iWt8Fd2Jo0jgLTohHGb6SxClkkF0S5SQ4uw6558wTLwKLywtNVBPL16sLmZMDUpez2LmxE3Kfx0ZXRpJ6wsJiq/s640/mo-hoa-tg-1-1505544102631.jpg" width="454" /></a></div>
<div>
<br /></div>
<div>
<br />
Hoàng Giác vẫn còn tiếp tục viết một số bài hát sau 1954, chẳng hạn như <i>Trời bừng sáng</i> viết nhân dịp kỷ niệm 40 năm Cách mạng Tháng Mười Nga. </div>
<div>
<br />
Tuy nhiên, người ta vẫn nhớ tới những bài hát mang tâm thế lãng mạn của một thế hệ người Việt đã nuôi dưỡng trong khung cảnh ly loạn của chiến tranh. <br />
<br />
Chúng giống như những nguồn an ủi cho những cuộc đời bình dị. Chúng gợi nên những mộng mơ phiêu lãng, những khao khát trong trẻo trong hoàn cảnh "cuộc đời nhiều lúc khắt khe". <br />
<br />
Hơn cả những bài ca gợi nhớ, chúng đã thành một phần của những thói quen văn hóa cộng đồng, mà khi cất lên vẫn còn sức lay động bởi vẻ đẹp của một dư âm "hoa còn tàn úa, tơ lòng còn vương".</div>
<div>
<br /></div>
<div>
Nguyễn Trương Quý</div>
<div>
<i>Tuổi Trẻ 16-9-2017</i></div>
<div>
<i>(http://tuoitre.vn/to-long-con-vuong-cua-hoang-giac-20170916083403931.htm)</i></div>
</div>
Anonymoushttp://www.blogger.com/profile/06977437762346049191noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-921238430016457777.post-2262451231629868702017-09-02T23:29:00.003+07:002017-09-16T14:40:21.849+07:00A soft wind of change<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<i>(trích từ nghiên cứu, có một số từ tiếng Anh không dịch để giữ được hàm nghĩa)</i><br />
<i><br /></i>
<i><br /></i>
<br />
<div>
<b><span style="font-size: large;">Go forward in hip-hop, my compatriots</span></b><br />
<b><span style="font-size: large;"><br /></span></b>
Khi các nhà sản xuất tiến hành thực hiện phiên bản “Giai điệu tự hào”, họ muốn khai thác di sản ca khúc cách mạng để đánh thức sự tự hào của khán giả về đất nước và dân tộc mình. Tuy nhiên, như các nhà sản xuất đã đề cập ở trước, ngay cả những nhà quản lý cũng không tin vào thành công của đề xuất dự án của họ. Trong những số đầu, nhà sản xuất đã mời một số chính khách cao cấp nghỉ hưu nhằm có một sự đảm bảo về mặt chính trị. Những người này không cảm thấy thoải mái chút nào khi tham gia tranh luận và họ thậm chí “gây rất nhiều áp lực… Các khách mời tên tuổi sẽ chịu đựng thế nào việc có những khách mời vô danh ngồi đó chỉ vào mặt họ. Ở những số đầu khi người ta chưa quen thì điều đó rất khủng khiếp.” (Phan Huyền Thư). “Ở những số đầu sự tranh cãi còn rất khủng khiếp, tranh cãi đến nỗi có người bỏ về” (Phạm Kiều Nga). <br />
<br />
Những thay đổi trở nên khá tích cực khi chương trình nhận được một số lời khen ngợi từ truyền thông nhà nước, thậm chí “Chủ tịch nước cũng gọi điện khen ngợi” (Phạm Kiều Nga). Đáng chú ý là nguyên Chủ tịch nước Nguyễn Minh Triết cũng được mời tham dự hội đồng bình luận lớn tuổi (Số “Xuân chiến khu”, tháng 12/2015). Đây là một sự kiện khá khác thường khi một trong số những chính khách cao cấp nhất của Việt Nam tham dự một chương trình truyền hình thực tế bình dân. <br />
<br />
Không chỉ quan điểm chính trị về chương trình cũng thay đổi trong số các nhà quản lý văn hóa, các nhà sản xuất cũng đề ra mục đích cho mình trong việc làm mới di sản ca khúc cách mạng. Nhạc sĩ Thanh Phương, giám đốc âm nhạc của chương trình, nhấn mạnh đến đòi hỏi của chương trình:<br />
<br />
<blockquote class="tr_bq">
<i>“Họ chỉ có một tiêu chí chung là làm mới các bài hát cũ trong thời đại mới này bằng tất cả các thể loại âm nhạc, từ giao hưởng, dân tộc sang hip hop đủ cả. Khi người ta mời đến mình thì mình đã ngầm hiểu là họ muốn làm mới hoàn toàn, vì tôi không làm lại cái cũ bao giờ. Các bài hát đều làm mới về phần phối khí, và khó nhất là giữ được tính chất của bài hát.”</i> (Phỏng vấn 23/3/2017)</blockquote>
<br />
Cùng với nhạc sĩ Quốc Trung, một giám đốc âm nhạc khác, Thanh Phương đóng góp một số thay đổi ấn tượng cho những bài hát cũ. Ngay trong số đầu tiên, bài hát <i>Tiến lên chiến sĩ đồng bào</i> của Huy Thục sáng tác năm 1969 phổ thơ của Hồ Chí Minh., Quốc Trung đã bố trí một ban nhạc hát theo phong cách hip-hop. Thanh Phương gợi ý tạo ra một phần mashup (trộn kiểu liên khúc) bằng cách cho một ca sĩ cầm một cái loa đọc một đoạn thơ nổi tiếng trong bài Bài ca xuân 61 của nhà thơ chính trị Tố Hữu theo lối nhạc rap. <br />
<br />
Anh giải thích, “Ngày xưa có lối tuyên truyền hơi thô là nói thẳng từ miệng mình đến tai người khác một cách rất trực tiếp. Ngày nay mình tái hiện bằng cách cho cầm cái loa nói trực diện.” Những nỗ lực thay đổi các sản phẩm âm nhạc này đã có một số kết quả, như Thanh Phương nhận thấy, “Sau 3 năm mọi người cũng chấp nhận, kể cả người già. Lớp trẻ thấy hóa ra những bài đấy cũng khá là thời đại chứ không dành riêng cho những người già. Đó là thành công của chương trình.” Những thay đổi này hiển nhiên đã tạo ra một ấn tượng mạnh trong khán giả. Khi thơ Hồ Chí Minh được thể hiện bằng một phong cách hoàn toàn mới, điều này đã gây sốc cho khán giả: “Mọi người tại trường quay đều rất sững sờ và bài hát nhận được bình chọn rất cao. Và sau đó có một phong trào làm mới các bài hát cũ của Việt Nam, kể cả những bài nhạc đỏ cứng cựa.” (Nam, kiến trúc sư, 45). Nhạc sĩ Thế Hiển cũng bày tỏ sự ủng hộ đối với việc rock hóa ca khúc <i>Hò kéo pháo</i> của Hoàng Vân, bài hát sáng tác trong chiến dịch Điện Biên Phủ, “bài hát có sẵn tính cách rock nên thể hiện bằng kiểu nhạc rock là rất trúng” (phỏng vấn 23/3/2017).<br />
<br />
Sự tiếp nhận của các thành viên hội đồng bình luận, nhất là những người lớn tuổi, có lẽ cần có thời gian. Sự thay đổi này cũng tương tự với phản ứng của các nhà quản lý. Phạm Kiều Nga, người chịu trách nhiệm việc mời khách tham gia, kể về những khó khăn:<br />
<br />
<blockquote class="tr_bq">
<i>“Lúc đầu thì khá khó khăn khi mời hội đồng bình luận lớn tuổi, vì mọi người rất sợ khi động đến vấn đề chính trị, hay là phải ngồi với bọn trẻ con. Có hai luồng suy nghĩ, một là tranh luận vô bổ chẳng đi đến đâu, thứ hai là chương trình chính trị của nhà đài thì ai cũng nói giống nhau. Tôi là người đi mời và phải thuyết phục cực kỳ nhiều. nhưng về sau thì chẳng phải vất vả nữa, mọi người đã dễ dàng nhận lời.” </i></blockquote>
<br />
Những mối bận tâm của thành viên HĐBL lớn tuổi tập trung vào tình trạng không thoải mái khi họ có thể phải chịu đựng những chỉ trích về các vấn đề đất nước trong quá khứ từ hội đồng trẻ, ví dụ tranh cãi về cách thế hệ trẻ ứng xử với các cuộc chiến tranh cách mạng. Sau khi hai thành viên lớn tuổi Nguyễn Thị Minh Thái và Đoàn Hương thể hiện sự lo lắng của họ về cái nhìn của thế hệ trẻ đối với bản chất của những bài ca cách mạng, thành viên trẻ tuổi Nguyễn Hoàng Điệp khẳng định lại ý kiến của mình và trấn an họ rằng, “Nếu ngày xưa biểu diễn trong rừng cạnh chỗ bom rơi, thì nay chúng tôi thưởng thức trên sân khấu. Bài hát cần được cảm nhận bằng âm nhạc, bằng sự yêu thích trước khi cần phải tìm hiểu, cần phải nghĩ quá nhiều. Tôi nghĩ đó là cái quyền của những người trẻ. Rồi chúng tôi hứa sẽ đọc, sẽ tìm hiểu. Nói vậy chứ cô Hương và cô Thái hoàn toàn yên tâm rằng người trẻ không xa lạ, không đọc hay lạnh lẽo với những cảm xúc của cha anh đến thế.” (Tập “Cung đàn mùa xuân”, 1/2015) </div>
<div>
<br /></div>
<div>
<br />
<b><span style="font-size: large;">“Rất mới trong xã hội mình”</span></b><br />
<br />
Những khán giả tham gia trả lời phỏng vấn nhóm thể hiện những ý kiến đa dạng về các cuộc tranh luận trong chương trình. Một số trả lời rằng họ không thích phần này vì “không hấp dẫn. Ít người có khả năng nói năng tốt, phần lớn rơi vào tình trạng hoặc là quá cứng nhắc bảo thủ hoặc lại thả rông cảm xúc. Ít người có kiến thức sâu về âm nhạc. Ít chương trình có bình luận sâu sắc.” (Nam, giảng viên ĐH, 36). “Các tranh luận nghe như các vị kia ngồi chém gió nên tôi thường không nghe. Nó mang tính sáo rỗng. Chỉ tua để nghe nhạc.” (Nữ, giáo viên, 27). Một ý kiến trung hòa hơn cho rằng “Các ý kiến này đều rất đáng quý, nó làm phong phú thêm sự hiểu biết của khán thính giả truyền hình về ca khúc, về nhạc sĩ, về một giai đoạn, bồi đắp kinh nghiệm thưởng thức cá nhân bằng kinh nghiệm của những cá nhân khác, có thể trao cho người nghe những cảm nhận khác, trái chiều, điều này có thể gợi nhiều suy tư sâu sắc. Tuy nhiên sự cực đoan và tuyệt đối hóa cái cá nhân trong một số đánh giá cũng làm lệch hướng, giảm giá trị của cuộc tranh luận.” (Nữ, giáo viên, 26 tuổi). Sự cực đoan trong ý kiến của người bình luận cũng trở thành vấn đề khi khán giả cho rằng, “Cá nhân tôi không thích chị Minh Thái và Đoàn Hương, vì họ quá khích. Khi không có hai bà ấy, đánh giá của hội đồng fair hơn” (Nữ, nhân viên NGO, 61). Nhà sản xuất Phạm Kiều Nga rất ngạc nhiên khi thấy ở một số cửa hàng bán băng đĩa, người ta bán những đĩa thu lại chương trình nhưng cắt hết các phần tranh luận đi.<br />
<br />
Mặc dù một số thành viên hội đồng bình luận lớn tuổi và khán giả không lấy làm hứng thú với phần tranh luận, những nhà sản xuất chương trình vẫn coi đó là yếu tố then chốt của Giai điệu tự hào. “Tham vọng của tôi là muốn tạo ra được một diễn đàn dân chủ không chỉ trên phương diện cảm thụ nghệ thuật mà còn ở chỗ nói lên chính kiến của mình một cách trung thực. Thông qua một bài hát người ta có thể nói được rất nhiều quan điểm để nhìn lại những giá trị lịch sử, thậm chí nhìn lại chính giá trị của bài hát, có những người bình luận thẳng là bài hát này cực kỳ dở, chỉ là thứ tuyên truyền cổ động và không nên dùng. Dân chủ ở đây là người ta dám nói những ý kiến trái chiều mà sau đó không bị trù úm, kỷ luật hay chịu hậu quả.” (Phan Huyền Thư). “Nhưng đối thoại được giữ lại phải gây nên được bức xúc xã hội để tạo ra thành công của chương trình như tôi đã nói. Bởi vì những điều hai bên khen nhau, ru ngủ nhau, hoặc các phân tích sâu sắc về học thuật, khán giả họ không xem. Những cách cãi nhau 'mày ngu thế' tranh chấp nhau từng chữ, đó chính là một thủ thuật của truyền thông. Đơn giản là hai bọn cãi nhau và dân tình vui. Bởi vì bản chất nó là giải trí. Và truyền thông chúng ta hiện nay rất khó tạo ra được điều đấy ở trong công chúng. Đúng sai họ không quan tâm, chúng ta nói nhiều rồi, nhưng người ta phải thấy bức xúc và người ta muốn xem nữa. Họ cáu nhưng họ không tắt tivi, họ muốn thấy nhân vật này đập cho nhân vật kia một phát, đó là cái key của chương trình, nó thể hiện sự bức xúc chung, mong mỏi chung.” (Đinh Công Đạt). Người xem TV có thể không thích những phần bình luận này, nhưng dù sao họ cũng ghi nhận rằng “Cách đối thoại như thế là rất mới trong xã hội mình.” (Nữ, nhân viên NGO, 61). Có người cũng nhìn thấy ở đây một phạm vi có tính vấn đề của câu chuyện về ý thức hệ tại Việt Nam:<br />
<br />
<blockquote class="tr_bq">
<i>“Rất nhiều ý kiến trái chiều mổ xẻ, và nó trở thành cuộc chơi đầu tiên được tiến hành về chủ đề chính trị. Nó đưa ra những câu hỏi về những giá trị bị áp đặt trong nhiều năm. Những người có trí tuệ không chấp nhận phải nghe theo một giáo điều nào đấy cả. Người ta đủ trình độ để nhận thấy đâu là giá trị lịch sử của bài hát và những gì còn tiếp tục. Và tôi thấy đó là lần đầu tiên trên truyền thông nhà nước đã diễn ra điều đó, ít nhất tại trường quay là hàng trăm người rồi còn lọt ra ngoài nữa. Nó là ngọn cờ đầu tiên báo rằng à đến lúc chúng ta được dân chủ hơn một chút sau những gì chúng ta phải trải qua mấy chục năm.”</i> (Nguyễn Hoàng Phương)</blockquote>
<br />
Để tiểu kết, tôi đi đến một nhận định rằng, ở chừng mực nào đó, chương trình GĐTH đã làm một sự đổi mới đáng chú ý trong ý tưởng thể hiện các khái niệm tuyên truyền về đất nước và lịch sử. Hiển nhiên là nó tạo ra một số tác động đến khán giả, những người sống trong một đất nước mà các thành tố chính trị nằm lẫn trong các hành vi bình dân thường nhật.</div>
<div>
<br /></div>
<div>
(c) 2017 | Nguyễn Trương Quý</div>
</div>
Anonymoushttp://www.blogger.com/profile/06977437762346049191noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-921238430016457777.post-41773061188263412012016-11-04T01:03:00.003+07:002016-11-04T09:03:52.391+07:00Ba chỉ ba phải<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
Trong những ngày trời nhàn nhạt rất dễ gặp ở Hà Nội, nhiều khi đã quá dư thừa các thức tao nhã (uống nhiều trà quá, đã nhấm nháp cốm đủ), bỗng mồm cần một thứ gì đấy béo ngậy mà không làm cho bụng no ự ra (kiểu chân giò). Mà lại dễ chế biến, thì thịt ba chỉ là thứ tiện nhất.<br />
<div>
<br />
Ba chỉ, có lúc gọi là thịt dọi mà miền Nam hay gọi là ba rọi (người miền Bắc nói chữ r/d/gi/z/j thành d hết), thứ thịt bụng mà thái theo chiều dọc, nhìn mặt cắt sẽ thấy 3 lớp thịt nạc xen kẽ lớp mỡ. Đây là món cả Tây cũng dùng nhiều, vốn quen thuộc khi làm thịt lợn muối, họ thái lát mỏng, rán giòn để dùng trong bữa sáng. Hoặc là đem nướng BBQ. Còn người Việt có nhiều cách chế biến: rang cháy cạnh, kho tàu, kho tộ, kho tiêu, kho dưa chua, kho củ cải, xào lá lốt, rim mặn, ướp húng lìu rán áp chảo, quay nổ bì giòn, hoặc đơn giản là luộc chấm mắm tép… Thái con chì, thái miếng dày ba phân hay thái thật mỏng như tờ, kiểu gì cũng ngon. Lại chẳng bị rơi vào cảnh cãi cọ tranh giành đặc trưng vùng miền bọn Sài Gòn cho đường ngọt lừ ăn như cất bọn Hà Nội xấu tính bán ba miếng lại chửi một câu. Ba miền đều xơi ba chỉ ba rọi. Tóm lại, chẳng thứ thịt nào “ba phải” như ba chỉ. </div>
<div>
<br />
Vì thế, thịt ba chỉ thuộc loại bán nhanh hết trên phản thịt ngoài chợ hoặc trong siêu thị. Nhất là giống lợn bây giờ rơi vào tình trạng siêu nạc, những miếng ba chỉ là chỗ hiếm hoi còn nhiều mỡ, gây cảm giác “thịt tự nhiên”. Hơi bị xa xôi, nhưng cũng có thể so sánh ba chỉ như một người phụ nữ trung bình mà đảm đang, khác với các cô siêu mẫu cơ thể 0% mỡ vốn thạo việc đi lại trên sân khấu hay lễ hội. Nhưng cái thói sống xanh hoặc ăn kiêng bây giờ thì ngại ngần trước ba chỉ như trước một thứ làm cho người ta nhanh béo, nhiều cholesterol, tích tụ lắm thứ hủy hoại sức khỏe, gây máu nhiễm mỡ với đàn ông, nhanh lão hóa và tàn phá nhan sắc với phụ nữ. </div>
<div>
<br />
Trong truyện Giọt máu của Nguyễn Huy Thiệp, khi nhân vật ông bố làm nghề bán thịt lợn dắt con đến nhà thầy đồ xin học, thầy hỏi mục đích học để làm gì. </div>
<div>
<br />
<blockquote class="tr_bq">
<i>Ông Gia chẳng biết trả lời ra sao, chỉ nói: “Tôi thấy văn chương có cái gì từa tựa lẽ phải. Muốn cho cháu học thầy vì thế”. Ông Bình Chi bảo: “Văn chương có nhiều thứ lắm. Có thức văn chương hành nghề kiếm sống. Có thứ văn chương sửa mình. Có thứ văn chương trốn đời, trốn việc. Lại có thứ văn chương làm loạn”. Ông Gia bảo: “Tôi hiểu rồi. Tôi là nghề đồ tể, tôi biết. Cũng như có thịt mông, thịt thủ, thịt sấn, thịt dọi, Nhưng cũng là thịt cả thôi”. Ông Bình Chi bảo: “Ðúng đấy. Thế ông định cho cháu học thứ văn chương nào?”. </i></blockquote>
<blockquote class="tr_bq">
<i>Ông Gia bảo: “Tôi suy rằng thịt dọi là thứ vừa phải, nhiều người mua, chẳng bao giờ ế. Vậy có thứ văn chương nào tương tự như thế không, chỉ vừa phải, nhiều người theo thì cho cháu học”. </i></blockquote>
<blockquote class="tr_bq">
<i>Ông Bình Chi bảo: “Tôi hiểu rồi. Ðấy là thứ văn chương học để làm quan”. Ông Gia vỗ tay reo: “Phải”. Nói xong, gọi Chiểu vào, bảo lạy ba lạy, lấy ra một xấp lụa Hà Ðông, năm xâu tiền đồng, xin ông Bình Chi thâu nạp học trò. </i></blockquote>
</div>
<div>
<br />
Trong thiên truyện ngắn (với tôi xứng đáng là một tiểu thuyết nhỏ) loại đặc sắc nhất của Việt Nam theo ý tôi, thì thịt dọi (ba chỉ) đàng hoàng được so sánh với “văn chương học để làm quan”. Đoạn hội thoại vô cùng thú vị trên cho đến giờ chắc vẫn đúng với hiện thực nước nhà. Tất nhiên thay văn chương bằng “ngành học” (mà văn chương trước đây không có nghĩa là sáng tác hư cấu hay phi hư cấu hoặc anycấu, mà bao trùm việc luyện sách kinh điển để đi thi). </div>
<div>
<br /></div>
<div>
Bây giờ, trong đầu mấy thế hệ đã nằm lòng việc học để thi đỗ, học gì cũng để ấm vào thân. Những thứ “phù phiếm” nghe vậy mà cũng đầy mục đích luận nhé. Học đàn piano để mai kia thành người văn hóa sang trọng, có tâm hồn bắt nhịp với âm nhạc bác học Tây phương. Học khiêu vũ thì như Phạm Quỳnh thuật lại lời một sinh viên Việt Nam ông gặp trong chuyến đi Tây năm 1922: “Tôi mấy năm học cực khổ lắm, nay đã thi đậu rồi, muốn nghĩ chơi một độ cho khoái… Bây giờ tôi muốn học các lối ‘nhảy đầm’ bên này, những kiểu tân thời… để khi về nước, mình là người có chức phận, gặp khi quan trên mời dự tiệc ở Chánh soái, mình biết ‘nhẩy’ cho đúng cách, cho Tây bên ấy họ biết rằng mình đã thạo những cách lịch sự ở Paris” (Thuật chuyện du lịch ở Paris, tạp chí Nam Phong số 64). Đã thi đỗ rồi, thì những thứ học thêm học nếm dù cho vui cũng không ngoài một mục đích tiến thân. Như bây giờ, trong CV mà có thêm phần các hoạt động xã hội hay các kỹ năng cá nhân thì hồ sơ có phải hấp dẫn hơn hẳn không? </div>
<div>
<br />
Lại nói chuyện hồ sơ, thì những ai “ba chỉ” có vẻ dễ hứa hẹn đời sống phong phú. Như trên Facebook, dù có chuyên tâm một lĩnh vực như một chuyên gia ngành hẹp, chẳng hạn là phó giáo sư trẻ nhất nhưng anh ấy lại còn bảnh trai nữa chứ, thì ối mẹ ơi, chúng em thiên tiên chốn đây hoa xuân chưa gặp bướm một lần xin chết xin chết. Mà Facebook cũng là một loại phương tiện “ba chỉ”, dung hòa tất tật các quan điểm, dân túy cực độ, một loại nghị viện trong mơ của mọi nền dân chủ. Cứ mở ra là thấy có một ông Mark Zuckerberg dí micrô vào mặt hỏi “Bạn đang nghĩ gì vậy?” Như thể cần biết ý kiến chúng ta về dự luật sửa đổi hay tu chính án năm vừa rồi. Cứ phát biểu thôi, lâu lâu cũng được ghi nhận bởi một đám đông cử tọa. Giống như cư dân thành quốc Athens, có còn triết gia Socrates nào để họ kết án tử hình vì “tội làm hư hỏng đầu óc của thanh niên Athens” không, khi mà ông ấy chịu “ba chỉ”. </div>
<div>
<br />
Món ba chỉ quả thực cứ như một loại nghị viện trên bàn ăn: dễ làm lông (bụng là chỗ ít lông nhất của con lợn rồi), dễ thái (trong khi các chỗ khác phải chặt, phải băm), dễ ướp, nấu thì nhanh, lại phối hợp được với nhiều nguyên liệu rau củ khác. Đến độ kho cá mà có ít thịt này thái miếng con chì cho vào cũng lại hợp như thu thủy cộng trường thiên nhất sắc. Xét về cấu trúc thì cái phạm trù “ba” này có vẻ gợi ý nhiều thứ đau đầu hơn. Ví dụ thuyết tam tài - học thuyết về sự thống nhất giữa thiên địa nhân (nguyên) là gốc của Nho giáo và Ðạo giáo như nhiều nhà nghiên cứu đồng thuận. Hay lá cờ ba màu của Pháp cũng như nhiều nước khác. Tự do - Bình đẳng - Bác ái cho đến Độc lập - Tự do - Hạnh phúc, những cách quy định ba thành tố trong mục tiêu của một nhà nước-quốc gia. Một ngôi nhà như một cấu trúc hoàn chỉnh bao giờ cũng có ba phần: móng, tường và mái. Bữa ăn tiêu chuẩn thường có ba món: khai vị, món chính và tráng miệng. Giữa cái bì (da) với nội tạng là lớp lẫn lộn nạc mỡ mà thịt ba chỉ là đại diện xuất sắc. </div>
<div>
<br />
Tất nhiên rồi, sau món chính ba chỉ mỡ màng kia, là đến tráng miệng. Sau một tách trà, ly kem, vài miếng hoa quả ngọt, thường thì dư vị của món ba chỉ rất dễ quên. Vậy cũng phải thôi, miếng ngon nhớ lâu, đòn đau nhớ đời, người Việt gắn cái ăn như dấu đảo chiều với nhục hình (lại còn nhiếc móc miếng ăn là miếng nhục, miếng ăn là miếng tồi tàn, thật quá thể!), thì ở đây món thịt hơi tầm thường xem ra đỡ mệt óc. Ăn miếng thịt lẫn lộn cả mỡ cả bì, đỡ mang tiếng “mặt nạc đóm dày”, tiến thoái hai bề đều tiện. Giống như lẽ xuất xử - “xuất” là ra làm quan, “xử” là lui về ở ẩn, thì như ba chỉ có cả mỡ lẫn nạc, nấu các món tiện ơi là tiện. </div>
<div>
<br />
N.T.Q</div>
</div>
Anonymoushttp://www.blogger.com/profile/06977437762346049191noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-921238430016457777.post-30015890395563663052016-10-09T15:49:00.001+07:002016-10-09T15:50:24.823+07:00Toàn cầu hóa: Hai phiên bản của một màn trình diễn<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<br />
<b>GIỚI THIỆU</b><br />
<b><br /></b>
Toàn cầu hóa là một quy trình thế giới ngày càng kết nối với nhau sâu sắc hơn như một kết quả của giao lưu thương mại, chính trị và văn hóa gia tăng. Toàn cầu hóa thực chất đã diễn ra hàng trăm năm, nhưng tăng tốc đột biến trong nửa cuối thế kỷ qua, đặc biệt vào thời điểm chuyển giao sang thế kỷ 21 với sự thống trị của các chương trình truyền hình và bùng nổ Internet. Đồng thời, toàn cầu hóa cũng bị phán xét liệu có liên quan tới quá trình chung của việc đánh mất sự đa dạng văn hóa hay không. Cuộc tranh cãi bắt đầu khi những người bi quan coi xu hướng xuất khẩu văn hóa ra toàn thế giới từ phương Tây và đặc biệt nhất là Mỹ - nơi dòng chủ lưu của luồng tư bản được chèo lái - ra phần còn lại của thế giới là con đường một chiều. Họ nhìn nhận xu hướng này như một loại tiêu chuẩn hóa được dán nhãn là ‘Mỹ hóa’ (Americanisation) có thể đe dọa các nền văn hóa ‘yếu hơn’ của (chủ yếu) các nước đang phát triển. Nhưng ngược lại, những thập niên gần đây cũng cho thấy sự thật là toàn cầu hóa có một trong số những sức mạnh đang nổi lên trong việc kiến tạo và dung dưỡng bản sắc văn hóa. Hiệu quả của toàn cầu hóa vì thế trở thành một nội hàm của sự tương hỗ các giá trị toàn cầu với sự ảnh hưởng của ‘địa phương hóa’. <br />
<br />
Trong bài viết này, tôi dự kiến quan sát một số khía cạnh của toàn cầu hóa thông qua một trong số những ngành kỹ nghệ toàn cầu nổi bật nhất: các chương trình thi tài năng trên truyền hình (TV talent show). Tôi sẽ xét đến trường hợp đặc biệt của chương trình American Idol và phiên bản ở Việt Nam, nơi từng là đối thủ thời chiến tranh của Hoa Kỳ ở phía bên kia địa cầu. Những dẫn chứng từ hai phiên bản có từ hai nền văn hóa, hai nền kinh tế, và dĩ nhiên, hai nền chính trị không thể khác nhau hơn, đại diện cho ‘Mỹ hóa’ và nền văn hóa ‘yếu hơn’ có thể đem lại một cái nhìn vào cách toàn cầu hóa đã thực thi trong hơn mười năm gần đây cũng như sự trỗi dậy của mối quan tâm đến toàn cầu hóa.<br />
<br />
<br />
<br />
<b>TOÀN CẦU HÓA: SAME DAY AS THE US</b><br />
<b><br /></b>
Ra đời không lâu sau sự kiện nước Mỹ bị khủng bố ngày 11/9/2001, <i>Americal Idol</i> có thể nói đã tạo nên một truyền thống mới của Mỹ hóa. Hơn cả thế, nó còn củng cố nhận định rằng toàn cầu hóa nghĩa là Mỹ hóa. Mặc dù chương trình này ra đời trên bản gốc Pop Idol, một cuộc thi tài âm nhạc trên TV có tuổi thọ ngắn ngủi ở Anh, nó mau chóng trở thành chương trình được xem nhiều nhất ở Mỹ, một vị trí đã giữ vững suốt bảy mùa liên tiếp (Rowe, 2011; Kaplan, 2013). Dưới tầm ảnh hưởng của Mỹ hóa, phiên bản Mỹ đã cực kỳ phổ biến trên toàn thế giới nhờ vào hệ thống truyền hình cáp, vệ tinh và đã có 46 phiên bản khác ở nhiều nước và khu vực, phần nhiều cập nhật theo bản Mỹ. Cách Mỹ nửa vòng trái đất, ở đất nước cựu thù, Vietnam Idol cũng mau chóng trở thành chương trình tìm kiếm tài năng TV lớn nhất và cạnh tranh không khoan nhượng với các chương trình cùng kiểu bản địa của truyền hình nhà nước. Không chỉ thuộc về một thể loại nghe nhìn giải trí toàn cầu, chuỗi chương trình này cũng thể hiện nhiều đặc tính của ‘thế giới phẳng’ của chúng ta trong hơn 15 năm qua. <br />
<br />
Nhà nghiên cứu xã hội học George Ritzer đã đưa ra khái niệm ‘MacDonaldization’ (đóng gói đồng phục, các phương thức dịch vụ được tiêu chuẩn hóa, và mọi thứ được tổ chức theo một khuôn mẫu) như một quá trình mà các nguyên tắc của các nhà hàng thức ăn nhanh trở nên áp đảo một cách vô hình mọi khía cạnh của xã hội (Ritzer, 1993). Tương tự, chúng ta có thể thấy hiện tượng này gần như chính xác trong trường hợp Idol. Nếu bạn là người xem của một số chương trình truyền hình cáp hay vệ tinh, hẳn bạn có thể dễ bắt gặp dòng phụ chú “same day as the US” [cùng ngày với nước Mỹ] ở bên dưới logo của chương trình. Hơn thế nữa, <i>American Idol </i>cũng không chỉ phát cùng ngày với nước này mà còn truyền trực tiếp trong một số đêm biểu diễn. Bằng cách đó, khán giả thế giới có thể chia sẻ cảm xúc tức thời với người xem Mỹ, cũng như khi xem những trận đấu trong Cúp bóng đá thế giới của FIFA hay các đêm chung kết thi hoa hậu Thế giới. Tình trạng này cho thấy mặc dù khuôn khổ chính trị-xã hội khác nhau, các quốc gia này dùng chung một format (khuôn thức) của sản phẩm nhượng quyền truyền hình được xem rộng rãi bậc nhất. Trên bề mặt, Idol là một sản phẩm đã vượt khỏi bất kỳ biên giới nào giữa các quốc gia, đóng góp vào việc chia sẻ các thói quen văn hóa. <br />
<br />
Mặc dù là một nước mang ý thức hệ Macxit và là một kẻ thù cũ của Mỹ, Việt Nam có một không gian truyền thông đại chúng đã tự quen dần với một giao thức kết nối đến từ một siêu cường tư bản chủ nghĩa. Ở mùa thứ hai của chương trình, ratings (chỉ số đo lượng người xem) đã tăng lên gấp ba (BrandRepublic.com, 2007), và trở thành hiện tượng vào mùa thứ ba khi thí sinh Uyên Linh đã tạo nên các bài ăn khách của mình từ màn trình diễn của mình trong chương trình, trong đó gồm việc cover (hát lại) một số bài trong top hit của Mỹ như <i>Fallin’ </i>hay <i>Take me to the river</i> để trở thành người chiến thắng. Cô còn cho biết mình thần tượng diva da màu Mỹ Whitney Houston (Vĩ Thanh, 2011). Mọi ca sĩ được lọt vào top 16 và sâu hơn đều phải hát ít nhất một bài hát quốc tế. Trên thực tế, các thí sinh này thường hát lại một số bản hit của nền công nghiệp giải trí Mỹ. Điều này phù hợp với những gì Giddens gợi ý rằng toàn cầu hóa giống như Mỹ hóa, “kể từ khi Hoa Kỳ là siêu cường duy nhất với vị trí kinh tế, văn hóa và chính trị áp đảo trong trật tự thế giới. Rất nhiều trong số những biểu hiện văn hóa dễ thấy nhất của toàn cầu hóa là của Mỹ - Coca-Cola, McDonald, CNN.” (Giddens, 2002: 15). Thậm chí người tạo ra các chương trình tìm kiếm tài năng <i>Idol</i> hay <i>X Factor</i>, Simon Cowell, đã trở thành giám khảo của phiên bản Mỹ ngay từ những mùa đầu tiên.<br />
<div>
<br />
<div>
<br /></div>
<table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhf6hZJYEYwpX8tmKNKzVJqkqy5UkcSe8OP61WmxZd6Aio2AiJkxCFHTpFeAddIvvQYYnLGSBhbhqDPhT03rpN9wSS-nBn1cmgfN6ETcqy-mP6bckp4kQQoGHDz2gxDJ_KnK86rI-PCYPLj/s1600/VN+Idol.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" height="267" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhf6hZJYEYwpX8tmKNKzVJqkqy5UkcSe8OP61WmxZd6Aio2AiJkxCFHTpFeAddIvvQYYnLGSBhbhqDPhT03rpN9wSS-nBn1cmgfN6ETcqy-mP6bckp4kQQoGHDz2gxDJ_KnK86rI-PCYPLj/s400/VN+Idol.jpg" width="400" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;">Thí sinh Uyên Linh và ca sĩ Mỹ Linh trong chương trình Vietnam Idol 2010</td></tr>
</tbody></table>
<div>
</div>
<div>
<br />
Tuy nhiên, cùng với việc format gốc được chuyển thể, nhiều phiên bản đã phải điều chỉnh cho phù hợp với yêu cầu từ những thiết chế như sự kiểm soát của nhà nước, áp lực thị trường và yêu cầu trách nhiệm xã hội. Ở Việt Nam, ngay từ đầu tên chương trình đã có một sự thay đổi nhỏ trong việc sử dụng danh từ “Vietnam” thay vì tính từ “Vietnamese” (như phiên bản của Mỹ) nhằm cho việc dễ nói trong khẩu ngữ Việt và dễ nhận diện hơn từ phía khán giả [người Việt phổ thông sẽ đọc lên thành bốn âm tiết, chẳng hạn Việt-Nam-ai-đồ]. Sau 4 mùa, tên gọi lại dài ra do phải thêm vào một cụm từ tiếng Việt “Thần tượng âm nhạc” nhằm đáp ứng quy định của nhà nước về việc mọi nhãn hiệu tiếng Anh (và các ngoại ngữ khác) đều phải có một tên tiếng Việt song song. Và hơn thế, nhà sản xuất cũng tổ chức và phát sóng một số đêm diễn theo chủ đề yêu nước với những bài hát xưa nhằm lôi kéo công chúng từ các chương trình cạnh tranh khác (trong đó có những người thế hệ lớn tuổi hơn). Điều này giống như cách thương hiệu KFC đã làm nên vị trí thống trị thị trường Trung Quốc, nơi các nhà quản lý KFC đã thay thế các món gà rán kiểu Mỹ xa lạ bằng các món ăn Trung Hoa, như cháo hay canh rau. “Những thay đổi về sản phẩm này đã tạo nên một sự thể hiện riêng biệt của KFC như sự thích ứng với khẩu vị Trung Quốc.” (Curtain và Gaither, 2007: 85). <br />
<br />
Một dữ liệu quan trọng khác đóng góp vào việc thắng thế của cả hai phiên bản của Idol, trên thế giới và ở Việt Nam nói riêng, là số lượng người xem TV. Theo David Held, số lượng này trên thế giới đã tăng hơn bốn lần từ năm 1965 đến 1997 (Held, 2004). Năm 2013, trên toàn cầu, đã có hơn 1,4 tỷ hộ gia đình có ít nhất một máy thu hình, tương đương 79% tổng số hộ của thế giới (Butts, 2013). Ở Việt Nam, 85% dân số xem TV hàng ngày, khiến cho phương tiện này trở thành phổ biến nhất và là phương tiện có sức ảnh hưởng nhất (Sputniknews, 2012). Chuỗi chương trình Idol thuộc về nhóm công nghệ tương tác mới tích hợp với Internet, các ứng dụng trong điện thoại thông minh và mạng xã hội làm tăng cường sức ảnh hưởng. Điều này có thể giải thích bằng nghiên cứu của McLuhan khi ông chứng minh rằng “phương tiện chính là thông điệp. Điều này chỉ có thể nói rằng các hệ quả cá nhân và xã hội của bất kỳ phương tiện nào – nghĩa là của mọi thứ mọc ra từ chính chúng ta – là kết quả của bất kỳ công nghệ mới nào.” (McLuhan, 1964: 7) <br />
<br />
Trong ảnh hưởng của định đề nổi tiếng “ngôi làng toàn cầu” của McLuhan, chúng ta có thể xem toàn cầu hóa như một quá trình mà các hoạt động kinh tế, chính trị và văn hóa diễn ra trong một không gian toàn cầu, được tổ chức một cách tự do trong khuôn khổ toàn cầu, và có tính tương hỗ toàn cầu. Trong trường hợp của chương trình <i>Idol</i> và nhiều chương trình truyền hình thực tế khác, khán giả không lấy làm ngạc nhiên khi chứng kiến một sự giải địa giới trong việc tiêu thụ văn hóa. Lấy <i>Vietnam Idol </i>làm ví dụ, một giám khảo là một Việt kiều từng trong Top 8 <i>Australian Idol</i>, và người chiến thắng mùa gần đây nhất là một chàng trai Việt Nam mang hộ chiếu Đức. Ở khu vực châu Á, chương trình <i>Asia’s Got Talents</i> [Tìm kiếm tài năng châu Á] cũng cố gắng thu hút sự chú ý mang tính đa quốc gia từ nhiều nước trong một format được tạo nên từ một gốc với <i>Idol</i>, với hai giám khảo từ thế giới Anh ngữ, Canada (David Foster) và Anh (ca sĩ Mel C, cựu thành viên ban nhạc nữ Spice Girls). <br />
<br />
<br />
<br />
<b>TOÀN CẦU HÓA: THE SHOW MUST GO ON</b><br />
<b><br /></b>
Một yếu tố quan trọng trước nhất giúp cho khán giả truyền thông của <i>Vietnam Idol</i> chia sẻ những thói quen văn hóa với người xem ở các nước phát triển cao như Mỹ hay Anh là sự thay đổi của chính phủ Việt Nam theo hướng kinh tế thị trường vào cuối thập niên 1980. Từ khi có công cuộc “Đổi mới”, Việt Nam không còn được coi là một nước kinh tế bao cấp hậu chiến. Trong làn sóng to lớn của phát triển đầu tư nước ngoài (FDI) vào đầu thế kỷ 21, thông qua truyền thông đại chúng và truyền thông xã hội tăng tiến đột biến, người tiêu dùng Việt nhận thức được rằng đất nước mình thuộc về mạng lưới toàn cầu nơi mà sự phụ thuộc lẫn nhau về kinh tế tăng lên, chứng kiến những dòng chảy tư bản, dịch vụ, sản xuất, hàng hóa, dữ liệu, và viễn thông xuyên lục địa đang dẫn hướng sự tiêu thụ của họ. Họ cũng tham gia vào một số dòng chảy lao động và di cư.<br />
<br />
Ví dụ người ta có thể thấy một làn sóng lớn của hôn nhân giữa chồng Hàn Quốc và vợ Việt Nam liên quan tới FDI từ Hàn Quốc vào Việt Nam. Năm 2016, chính quyền Việt Nam cũng mong đợi Hiệp định đối tác kinh tế xuyên Thái Bình Dương (TPP) giữa 12 quốc gia sẽ giúp họ đạt được nhiều lợi ích hơn, đặc biệt trong quan hệ với Mỹ, quyền lực kinh tế lớn nhất. Tuy nhiên, từ lâu trước khi những hiệp ước kinh tế vĩ mô được ký kết, nhiều nhãn hiệu toàn cầu như Coca-Cola của Mỹ đã vào Việt Nam hậu chiến từ 1993. Khu vực du lịch cũng là một then chốt trong chiến lược phát triển kinh tế khi số lượng lớn du khách nước ngoài đến Việt Nam đạt con số 8 triệu vào năm 2015 (Tổng cục Du lịch, 2015). Những bằng chứng trên chỉ là một vài điều kiện kinh tế chính trị trong số nhiều lý do tại sao có một sự quan tâm đến toàn cầu hóa tăng lên gần đây ở Việt Nam. <br />
<br />
Lý do trực tiếp để toàn cầu hóa hệ thống phát thanh truyền hình bao gồm các chương trình giải trí TV như Idol là sự dỡ bỏ luật lệ và viết lại các điều luật. Mặc dù Việt Nam là một nước mà truyền thông do nhà nước kiểm soát, dưới sức ép của thị trường tự do và trách nhiệm cộng cộng, các chương trình giải trí truyền hình có mức độ ít bị kiểm duyệt hơn trước và thể hiện xu hướng tiến gần đến mẫu hình phương Tây, đặc biệt Mỹ. Xu hướng này có thể thấy trong cách nền showbiz ưa chuộng dùng tiếng Anh. Tuy nhiên, truyền thông nhà nước thường lo lắng về vấn đề các thí sinh của các chương trình tìm kiếm tài năng như <i>Vietnam Idol</i> hát các bài tiếng Anh quá nhiều. Trong khi đó, các giám khảo của chương trình [như nhạc sĩ Quốc Trung hay Hồ Hoài Anh] cũng khuyên rằng họ nên hát những bài hát Việt cho hay khi tiếng Anh không phải là ngôn ngữ mẹ đẻ. Mặt khác, họ cũng nói rằng các thí sinh sống ở Việt Nam nên chinh phục khán giả nước nhà bằng việc hãy hát trước hết những bài hát tiếng Việt đã. (Thanh Hà, 2012). Lời khuyên này mang một nội dung chúng ta có thể thấy trong định nghĩa của glocalisation (địa phương hóa trong toàn cầu hóa), khi một số đặc tính của toàn cầu hóa được may đo vừa khít với khuôn khổ của riêng từng vùng miền. Mối quan ngại về bản sắc Việt được dấy lên có thể xem như “một sự đáp trả đối với xu thế toàn cầu hóa” (Giddens, 20012: 13). <br />
<br />
Trong cuốn sách của mình, để bắt đầu những dòng về toàn cầu hóa, Giddens đã dùng một ví dụ về một buổi tối giải trí vào thập niên 1990 của người thổ dân bản địa ở một vùng hẻo lánh ở miền trung châu Phi nơi họ chiếu bộ phim hình sự nghẹt thở có màu sắc khiêu dâm <i>Basic Instinct </i>[Bản năng gốc] trên đầu máy video để chiêu đãi vị khách là một nữ chuyên gia đến từ Anh (người này cho biết khi đó bộ phim này thậm chí còn chưa được chiếu mấy ở Anh). Câu chuyện đáng ngạc nhiên này có thể giúp chúng ta khi nhìn nhận <i>American Idol</i> trong thập niên 2010 thuộc về những thể loại toàn cầu mà mọi người trên toàn thế giới có chung những mẫu thức về tiêu dùng vật chất lẫn văn hóa. Có thể ít người xem biết rằng phiên bản gốc đến từ Anh, nhưng nhờ vào sự lan truyền khổng lồ của các kênh giải trí quốc tế có cơ sở từ Mỹ như Fox (với kênh chuyên giải trí StarWorld), thế giới biết về các giám khảo của phiên bản Mỹ như Paula Abdul hay J-Lo hơn bất cứ đồng nghiệp nào cùng vị trí cùng format này trên thế giới. Nhiều phiên bản ăn theo cũng sinh ra từ sau chương trình. Mặc dù <i>American Idol</i> sẽ kết thúc sau 15 mùa do rating giảm sút, chương trình vẫn là một sự tiêu chuẩn hóa của thể loại toàn cầu này.<br />
<br />
<br />
<br />
<b>KẾT LUẬN</b><br />
<b><br /></b>
Thuật ngữ toàn cầu hóa được dùng rất phổ biến đã nhiều năm đến mức chúng ta chắc mẩm rằng mình biết mọi chiều kích của bối cảnh. Mặc dù toàn cầu hóa hẳn đã giúp tạo nên sự giàu có hơn cho các nước đang phát triển – nó không giúp cho việc thu hẹp khoảng cách giữa những nước nghèo nhất và giàu nhất trên thế giới. Tuy nhiên, trong lĩnh vực truyền thông phương tiện, những chương trình truyền hình thực tế như loạt Idol đem lại một huyễn ảnh cho khán giả rằng họ có thể thu hẹp lại khoảng cách này bằng một số giải pháp ảo. Khi khán giả từ hai quốc gia, Mỹ và Việt Nam, đại diện cho hai ý thức hệ, tư bản chủ nghĩa và cộng sản chủ nghĩa, chia sẻ những thói quen văn hóa như tham gia và thưởng thức chương trình Idol, họ thuộc về một cộng đồng toàn cầu có thể được gọi là một “cộng đồng tưởng tượng” – định đề quan trọng của Benedict Anderson – vượt ra khỏi biên giới của các quốc gia-nhà nước.<br />
<br />
Toàn cầu hóa có thể cung cấp cho chúng ta một hình dung về tương lai của mình nhờ vào sự tiến hóa của truyền thông. Vào giữa thế kỷ trước, Giáo hoàng Pius XII đã sớm nhận diện tầm quan trọng của truyền thông phương tiện trong phạm vi toàn cầu khi nói “Không phải là phóng đại khi nói rằng tương lai của xã hội hiện đại và sự ổn định trong đời sống nội tại của nó phụ thuộc vào phần lớn sự vận hành của một sự cân bằng giữa sức mạnh của kỹ thuật truyền thông và năng lực phản ứng của từng cá nhân.” (Pius XII, 1950, dẫn theo McLuhan, 1964: 20). Mối quan tâm của chúng ta về toàn cầu hóa, thực vậy, đang xây dựng dự báo của chính mình về tương lai.<br />
<br />
© Nguyễn Trương Quý<br />
<br />
<br />
<b>Tham khảo</b><br />
<br />
<span style="font-size: x-small;">Anderson, Benedict (1991). Imagined Communities: Reflections on the Origin and Spread of Nationalism. New York: Verso.</span><br />
<span style="font-size: x-small;"><br /></span>
<span style="font-size: x-small;">BrandRepublic. Vietnam Idol pits itself against leading local talent contest, 27 June 2007. (Link: <a href="http://www.brandrepublic.com/article/666996/vietnam-idol-pits-itself-against-leading-local-talent-contest">http://www.brandrepublic.com/article/666996/vietnam-idol-pits-itself-against-leading-local-talent-contest</a>)</span><br />
<span style="font-size: x-small;"><br /></span>
<span style="font-size: x-small;">Butt, Tom. The State of Television, Worldwide. Tvtechology, 6 December 2013. (Link: <a href="http://www.tvtechnology.com/opinions/0087/the-state-of-television-worldwide/222681">http://www.tvtechnology.com/opinions/0087/the-state-of-television-worldwide/222681</a>)</span><br />
<span style="font-size: x-small;"><br /></span>
<span style="font-size: x-small;">Carter, Billy. For Fox’s Rivals, ‘American Idol’ Remains a ‘Schoolyard Bully’. The New York Times, 20 February 2007. (Link: <a href="http://www.nytimes.com/2007/02/20/arts/television/20idol.html?_r=0">http://www.nytimes.com/2007/02/20/arts/television/20idol.html?_r=0</a>)</span><br />
<span style="font-size: x-small;"><br /></span>
<span style="font-size: x-small;">Curtin P. A. & Gaither T. K., (2007). International public relations. Negotiating culture, identity and power. USA: Sage. </span><br />
<span style="font-size: x-small;"><br /></span>
<span style="font-size: x-small;">Giddens, A. (2002). Runaway World?. London: Profile Books.</span><br />
<span style="font-size: x-small;"><br /></span>
<span style="font-size: x-small;">Held, D. (2004). A Globalizing World? Culture, Economics, Politics. London: Routledge. </span><br />
<span style="font-size: x-small;"><br /></span>
<span style="font-size: x-small;">Kaplan, Ben. The Return Of 'American Idol': Money Never Dies. Forbes, 17 January 2013.</span><br />
<span style="font-size: x-small;"><br /></span>
<span style="font-size: x-small;">McLuhan, Marshal (1994). Understanding Media: The Extensions of Man. Massachusetts: MIT.</span><br />
<span style="font-size: x-small;"><br /></span>
<span style="font-size: x-small;">N.H. Vietnam Idol kicks off third season. Sai Gon giai phong newspaper, 31 May 2010 ( <a href="http://www.saigon-gpdaily.com.vn/Culture_Art/2010/5/82539/">http://www.saigon-gpdaily.com.vn/Culture_Art/2010/5/82539/</a>)</span><br />
<span style="font-size: x-small;"><br /></span>
<span style="font-size: x-small;">Nhu Hoa. Uyen Linh crowned Vietnam Idol 2010. Sai Gon giai phong newspaper, 27 December 2010 (<a href="http://www.saigon-gpdaily.com.vn/Culture_Art/2010/12/88372/">http://www.saigon-gpdaily.com.vn/Culture_Art/2010/12/88372/</a>)</span><br />
<span style="font-size: x-small;"><br /></span>
<span style="font-size: x-small;">Nhu Hoa. Trong Hieu from Germany wins Vietnam Idol 2015. Sai Gon giai phong newspaper, 4 August 2015. (<a href="http://www.saigon-gpdaily.com.vn/Culture_Art/2015/8/114784/">http://www.saigon-gpdaily.com.vn/Culture_Art/2015/8/114784/</a>)</span><br />
<span style="font-size: x-small;"><br /></span>
<span style="font-size: x-small;">Rowe, Douglas J. Full 2010-11 Ratings: CBS Tops Viewership, Fox Is No. 1 in Demo and Idol Remains Most-Watched. TV Guide, 1 June 2011. (<a href="http://www.tvguide.com/news/2010-11-ratings-1033838/">http://www.tvguide.com/news/2010-11-ratings-1033838/</a>)</span><br />
<span style="font-size: x-small;"><br /></span>
<span style="font-size: x-small;">Sputniknews (The voice of Russia). Người Việt Nam thích truyền hình hơn các kênh truyền thông khác. [Vietnamese prefer TV than other media channel] (Link: <a href="http://vn.sputniknews.com/vietnamese.ruvr.ru/2012_09_13/88147108/">http://vn.sputniknews.com/vietnamese.ruvr.ru/2012_09_13/88147108/</a>)</span><br />
<span style="font-size: x-small;"><br /></span>
<span style="font-size: x-small;">Ritzer, G. (1993; 2008). The MacDonaldization of Society. USA: Sage. </span><br />
<span style="font-size: x-small;"><br /></span>
<span style="font-size: x-small;">Thanh Hà. Dùng tiếng Anh thi hát: Kém tài hay sính ngoại? [Sing in English to contest: Lack of talent or bias foreign?] Dân Việt e-newspaper, 28 July 2012 (<a href="http://danviet.vn/giai-tri/dung-tieng-anh-thi-hat-kem-tai-hay-sinh-ngoai-150732.html">http://danviet.vn/giai-tri/dung-tieng-anh-thi-hat-kem-tai-hay-sinh-ngoai-150732.html</a>)</span><br />
<span style="font-size: x-small;"><br /></span>
<span style="font-size: x-small;">Vietnam National Administration of Tourism. International visitors to Viet Nam in December and 12 months of 2015: <a href="http://vietnamtourism.gov.vn/english/index.php/items/9968">http://vietnamtourism.gov.vn/english/index.php/items/9968</a></span><br />
<span style="font-size: x-small;"><br /></span>
<span style="font-size: x-small;">Vỹ Thanh. Uyên Linh: Nếu bạn dũng cảm dẫn đường… Đẹp magazine, 11 January 2011 (http://dep.com.vn/Thoi-trang-Tin-tuc/Uyen-Linh-Neu-ban-dung-cam-dan-duong/7324.dep)</span><br />
<span style="font-size: x-small;"><br /></span>
<span style="font-size: x-small;">Wyatt, Edward. ‘Idol’ Winners: Not Just Fame but Big Bucks. The New York Times, 23 February 2010. Link: <a href="http://www.nytimes.com/2010/02/24/arts/television/24idol.html?_r=0">http://www.nytimes.com/2010/02/24/arts/television/24idol.html?_r=0</a></span></div>
</div>
</div>
Anonymoushttp://www.blogger.com/profile/06977437762346049191noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-921238430016457777.post-7009322399395300682016-09-02T23:42:00.002+07:002016-09-04T20:11:50.268+07:00Nhờ new media, một cuộc cách mạng về tác giả?<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<b>Giới thiệu</b></div>
<br />
Trong truyền thống văn hóa Việt Nam nhiều thế kỷ, xã hội đặt tác giả vào vị trí của người truyền tin, người đại diện cho trí tuệ và đạo đức. Vào lúc chuyển sang thế kỷ 21, khi Internet và phương tiện số trở thành nền tảng của truyền thông, gọi bằng cái tên chung là <i>new media</i> (phương tiện truyền thông mới), thì các phương tiện in ấn và văn học truyền thống cũng chứng kiến sự ra đời của đối thủ mới: văn học mạng. Quyền lực của việc tạo ra nội dung không còn là độc quyền của các tác giả được in ấn nữa. Văn học mạng thuộc về một môi trường rộng hơn của các phương tiện mới mà một số nhà nghiên cứu nổi tiếng gọi là <i>siêu văn bản</i> (<i>hypertext</i>), nó phân phối lại vai trò của tác giả, tác phẩm và người đọc và mối quan hệ giữa các phạm trù này (Landow, 2006; Barthes: 1977). Nói cách khác, nó định nghĩa lại mối quan hệ cơ bản của truyền thông trong xã hội Việt Nam. Tác giả văn học mạng đóng một vai trò then chốt trong mối quan hệ này, thể hiện sự tác động của phương tiện truyền thông mới trong không gian công cộng.<br />
<br />
Do đó, bài viết này sẽ tập trung thảo luận vấn đề ở góc độ xem xét sự kiến tạo hình ảnh mới của tác giả trong phạm vi văn học mạng. Trong một chừng mực, vị trí của họ trong môi trường truyền thông thể hiện cách xã hội Việt Nam thay đổi cách giao tiếp của nó so với quá khứ. Bài viết sẽ thảo luận ba điểm chính dễ nhận diện nhất ở Việt Nam: 1) văn học mạng định vị lại tác giả trong ý thức hệ xã hội; 2) văn học mạng định hình lại tác giả trong truyền thông; và 3) tác giả văn học mạng là nhân tố tạo nên các quy tắc văn hóa mới.<br />
<br />
<br />
<br />
<div style="text-align: center;">
<b>ĐỊNH VỊ LẠI TÁC GIẢ TRONG Ý THỨC HỆ XÃ HỘI</b></div>
<br />
<b>Một "thiên tài" đã được sinh ra</b><br />
<b><br /></b>
Việt Nam bắt đầu kết nối Internet toàn cầu từ tháng 11 năm 1997. Từ khi hệ thống này tham gia vào sự phát triển của Việt Nam, nó góp phần thay đổi nhiều khía cạnh văn hóa xã hội của đất nước. Internet mau chóng trở thành cái tổ của nhiều diễn đàn, blog và các loại mạng xã hội khác, các hình thức này đã sản xuất ra và chia sẻ hàng triệu entry, từ đó tạo nên một khái niệm mới về quan hệ công chúng. Hiện tượng này thể hiện điều nhận định rằng “Mạng lưới Internet như các website và mạng nội bộ thể hiện cho các hệ thống mà trong đó những người làm công việc quan hệ công chúng (PR) thao tác. Internet ở diện rộng đã thể hiện cho môi trường thay đổi chưa từng thấy khi mạng vận hành” (Kelleher, 2007: 16)<br />
<br />
Sự ra đời của mạng xã hội như blog và Facebook đã mang lại cơ hội cho việc tự xuất bản và do đó đã định nghĩa lại lối viết, sản phẩm sách và tác giả. Thuật ngữ “văn học mạng” được sinh ra để gắn cho trào lưu này và mau chóng được các nhà phê bình chấp nhận. Khi số lượng người dùng Internet Việt Nam tăng lên từ 0,2 triệu lên gần 40 triệu, và một phần ba dân số truy cập Facebook năm 2016, không gian công cộng này trở thành nhà xuất bản lớn nhất hơn bao giờ (Moore Corporation, 2015; Vietnam News Agency, 2016).<br />
<br />
<img src="file:///C:/Users/TRUONG~1/AppData/Local/Temp/msohtmlclip1/01/clip_image002.jpg" /><br />
<table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiLvZblJXcKEbvY7R1e-8sySsaiRgjBaEQWd9HakG47cmxxYtj7YQBXdVj59O7cSXXuOYE28bK8iz08_YLFdsxQwMV0U5HVODcT6P4v5Ntl33m72n2hfA1Pqzzdu-d3diU5gP3NzByoFyED/s1600/vietnam-digital-landscape-2015-38-638.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><img border="0" height="480" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiLvZblJXcKEbvY7R1e-8sySsaiRgjBaEQWd9HakG47cmxxYtj7YQBXdVj59O7cSXXuOYE28bK8iz08_YLFdsxQwMV0U5HVODcT6P4v5Ntl33m72n2hfA1Pqzzdu-d3diU5gP3NzByoFyED/s640/vietnam-digital-landscape-2015-38-638.jpg" width="640" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption">Thống kê số lượng người dùng Facebook ở Việt Nam từ 2011-2015. Nguồn: Vietnam Digital Landscape 2015, Moore Corp.</td></tr>
</tbody></table>
<br />
Sự có mặt của văn học mạng ở Việt Nam đã đem tới một thách thức đáng kể đối với quyền lực của các nhà sản xuất văn chương chính thống. Trong khi đầu ra truyền thống của văn học vẫn được xuất bản trong các nhà xuất bản của nhà nước hoặc có sự kiểm duyệt, Internet cung cấp cho cư dân mạng một công cụ để tự xuất bản bất cứ thứ gì họ muốn trừ khi gặp tường lửa hay qua bộ lọc. Một trong những mạng xã hội đầu tiên (và vẫn còn tồn tại) là <i>Trí Tuệ Việt Nam Online</i>. Được thành lập năm 2001 với gần một triệu thành viên vốn hầu hết thuộc thế hệ trẻ, mạng xã hội này nhanh chóng sản sinh ra một số tác giả văn học mạng.<br />
<br />
Người thành công nhất có lẽ là Nguyễn Thế Hoàng Linh, vốn là một sinh viên một trường đại học danh tiếng đã bỏ học giữa chừng để theo đuổi nghiệp viết lách. Tiểu thuyết đầu tay của anh được đăng lên mạng khoảng năm 2003 với một cái tựa khá kiêu ngạo, “<i>Chuyện của thiên tài</i>”. Trong hình thức của một nhật ký, anh giãi bày với người đọc rằng “khi viết, ít ra là khi viết, tôi muốn mới” (Nguyễn, 2005: 318). Một người đọc trẻ nói rằng cô tìm thấy trong tiểu thuyết của anh tuyên ngôn của thế hệ mình. Khi in ra, tác phẩm của anh ngay lập tức gây nên sự tranh cãi giữa một số nhà phê bình và tác giả lớp trước (Away, 2005; Trần, n.d.).<br />
<br />
Nhà văn Hồ Anh Thái viết trong lời giới thiệu cho cuốn sách in của Nguyễn Thế Hoàng Linh rằng Linh là “một cây bút tỉnh táo. Linh dùng chữ thiên tài mà ai đó gắn cho mình như một điều giả định, lại chơi chơi như giễu nhại, giễu người giễu mình” (Nguyễn, 2005). Sự quyến rũ của hình ảnh tác giả độc lập và hợp thời mới này đã hấp dẫn một làn sóng những người trẻ nghiệp dư xuất bản tác phẩm của họ trên mạng (Du, n.d.; Hoàng, 2015; Khải, 2016). Một số tác giả tìm thấy ở phương tiện truyền thông mới một môi trường tự do để xuất bản những tác phẩm tiền phong hoặc underground của mình, chẳng hạn nhóm Mở Miệng. Họ mau chóng rơi vào trung tâm của sự phê bình của truyền thông nhà nước và những nhà văn bảo thủ (Vân, 2013). Hiển nhiên là những trường hợp này cho thấy phương tiện truyền thông mới đã thay đổi định nghĩa về người viết.<br />
<br />
Một số nhà văn lớp trước cũng không cưỡng lại được sức hút của văn học mạng. Nhà văn Nguyễn Quang Lập, người đã có tên tuổi vào những năm 1990, đánh dấu sự trở lại của mình bằng loạt bài trên blog <i>Quê Choa</i>. Blog của ông gồm những bài tạp bút hài hước về các tác giả và người nổi tiếng đã gây được sự chú ý của đồng nghiệp và người đọc trên mạng. Ông gọi lối viết của mình là “khẩu văn” và than phiền rằng thật phí khi hầu hết các đồng nghiệp của ông đều ngại dùng các phương tiện mới, như email và blog. Ông nói, “không cách gì hay hơn là anh ném tác phẩm ra một đám đông- toàn nickname, không biết mặt- người ta có thể mắng mình như không. Đám đông đó tôi nghĩ mới thật”. (Nguyễn, 2009). Tuyển tập các entry này đã được xuất bản thành sách có tên “<i>Ký ức vụn</i>” và trở thành một cuốn sách bán chạy bất ngờ.<br />
<br />
Hai cuốn sách đề cập trên đây đều từng được vào chung khảo giải thưởng Hội nhà văn Hà Nội và cuốn đầu đã được giải năm 2005. Những ý kiến của hai tác giả cho thấy họ rất quen thuộc với khái niệm một tác giả mạng phải là một cư dân mạng (netizen), người bắt kịp những hành vi văn hóa của xã hội Internet. Nếu các tác giả truyền thống tạo ra sản phẩm của họ dưới những nguyên tắc cổ điển trong một vài hình thức đã được điển chế hóa trong hàng ngàn năm, các tác giả mạng tiến hành các hoạt động của mình trong những hình thức hoàn toàn mới. Hơn nữa, trong một số trường hợp, những hình thức mới này trở thành chính nội dung. Một số tác giả xuất bản những đoạn chat hay tin nhắn và gọi đó là một truyện ngắn hay một bài thơ. Hiện tượng này minh họa chính xác khái niệm của McLuhan rằng “phương tiện cũng là thông điệp” (McLuhan, 1994: 7). Thực vậy, Internet đã kiến tạo nên lối viết, cách nghĩ và cách thức giao tiếp của tác giả với công chúng của anh/chị ta. Đầu ra của văn học ngày nay không chỉ là một cuốn sách in thực thể trên vài giá sách trong một đất nước mà là một tập hợp những trang viết số trên hệ thống rộng lớn toàn cầu.<br />
<br />
Ở Việt Nam, bên cạnh thuộc tính underground của văn học mạng, xã hội cũng chứng kiến một khuynh hướng khi thế giới ảo này tìm cách hòa nhập vào văn chương dòng chính. Đáng chú ý là khuynh hướng này tạo ra một ấn tượng rằng văn học mạng là một nhánh nối dài của văn chương thông thường hoặc chỉ là một tờ giấy điện tử để viết bằng bàn phím thay vì cây bút. Hơn nữa, truyền thông nhà nước cũng coi văn học mạng là sân chơi chỉ của giới trẻ với những giá trị ngắn hạn (Hoàng, 2015; Khải, 2016). Phần tiếp theo sẽ cung cấp một cái nhìn qua về cách định nghĩa một tác giả truyền thống ở Việt Nam.<br />
<br />
<b>Một lược sử về hình ảnh tác giả</b><br />
<b><br /></b>
Trong truyền thống văn hóa Việt Nam, văn học không chỉ là hình thức nghệ thuật quan trọng nhất mà còn là một nguồn nền tảng tư tưởng trong việc phục vụ quản trị xã hội. Xã hội phong kiến Việt Nam, dưới ảnh hưởng của Nho giáo và Pháp gia, vận hành một hệ thống truyền thông vốn đề cao vai trò của những người đàn ông trải qua khoa cử trong hệ thống thang bậc xã hội. Cụm từ quen thuộc “<i>sĩ, nông, công, thương</i>” đã thể hiện cho các tầng lớp dân chúng mà trong đó “sĩ” (hay là các học giả) được đặt ở vị trí cao nhất trong “<i>tứ dân</i>”. <br />
<br />
Những học giả này thuộc về cộng đồng thiểu số những người biết chữ trong xã hội mà có thể ra làm quan cũng như viết văn thơ, nhờ vào quá trình học hành lâu dài cũng như các kỳ thi phức tạp vốn tập trung vào kỹ năng viết. Các văn bản đa dạng của họ về sử, địa, văn (cả hư cấu lẫn phi hư cấu) cùng nhiều thứ khác đã đóng một vai trò quan trọng trong truyền thông chính thống. Cách họ tạo ra các tác phẩm cũng thể hiện cách xã hội Việt Nam truyền thông. Một trong những tác giả đáng kính nhất trong văn học trung đại Việt Nam, Nguyễn Đình Chiểu (1822-1888), đã nêu rõ sứ mệnh của các tác giả là “chở bao nhiêu đạo thuyền không khẳm, đâm mấy thằng gian bút chẳng tà” (Nguyễn, 1982, [<i>Dương Từ Hà Mậu</i>, thơ nằm giữa câu số 155 và 156]). Điều này thích hợp trong hệ thống giá trị Nho giáo.<br />
<br />
Trong thế kỷ 20, một nước Việt Nam hiện đại được hình thành, và văn học tiếp tục đóng vai trò quan trọng trong hệ tư tưởng của đất nước. Sự thương mại hóa văn chương vẫn là một vấn đề gây tranh cãi khi nhiều tác giả cho rằng công việc này chỉ là một thú chơi riêng tư. Trong cuộc tranh luận văn chương gây ảnh hưởng nhất thập niên 1930, các tác giả Việt Nam tranh cãi về mục đích của văn chương là “vị nghệ thuật” hay “vị nhân sinh”. Dưới sự tác động của nhiều phong trào yêu nước, vai trò của các tác giả cũng được đặt ra về trách nhiệm của họ trong việc “văn minh hóa” và giải phóng đất nước khỏi ách cai trị thực dân của Pháp (Marr, 1981). <br />
<br />
Những nhà hoạt động Mácxít đã đi xa hơn khi tuyên truyền bản đề cương về văn hóa của mình như một cẩm nang cho các tác giả trong việc tìm kiếm một giải pháp cách mạng. Hồ Chí Minh, nhà lãnh đạo cộng sản, cũng là một tác giả, đã viết “Nay ở trong thơ nên có thép, nhà thơ cũng phải biết xung phong” (<i>Nhật ký trong tù</i>, bài <i>Cảm tưởng đọc Thiên gia thi</i>, bản dịch của Viện Văn học). Các mục tiêu đạo đức tiếp tục đóng vai trò quan trọng đối với các tác giả. Chúng đã được tổng kết trong tác phẩm có tính dấu mốc “<i>Đề cương về văn hóa Việt Nam</i>” năm 1943 và một lần nữa vào cuộc họp chỉnh huấn ở Việt Bắc năm 1949 (Trung ương Đảng Cộng sản Đông Dương; Marr, 1981). Nội dung của nó trở thành con đường duy nhất của văn học cách mạng trong suốt năm thập niên cho đến khi cuộc Đổi mới được tiến hành vào cuối những năm 1980. Bốn mươi năm sau bản đề cương văn hóa, nhà thơ Nguyễn Đình Thi, Tổng thư ký Hội nhà văn Việt Nam, xác nhận lại rằng “chúng ta là những nhà văn, nhưng là những hạt bụi lấp lánh ánh sáng của Đảng” (Lê, 2008). Các văn bản giáo dục Việt Nam thường nêu cao câu “nhà văn là kỹ sư tâm hồn”, câu này đã được tạo ra từ một số nhà văn Xôviết dưới thời Stalin. Nó trở thành một trong những đề thi môn văn phổ biến nhất ở trường trung học.<br />
<br />
Ở một hướng khác, một số nhà văn đặt câu hỏi về vai trò của họ khi những dấu hiệu của phương tiện truyền thông mới xuất hiện. Một trong những tác giả nổi tiếng nhất của văn học Đổi mới, Nguyễn Huy Thiệp, đã thể hiện mối lo âu vào năm 1989 về sự cần thiết của “những nhà văn có tư tưởng sáng suốt” khi nhìn về thiên niên kỷ mới (Nguyễn, [<i>Giăng lưới bắt chim</i>] 2016: 29). Phạm Thị Hoài, một nhà văn khác hiện sống ở Đức, đã điều hành trang Talawas, một website giới thiệu và xuất bản nhiều tác phẩm văn học mạng. Trong những bài tiểu luận của mình, bà châm biếm về tư cách của trí thức Việt Nam, đặc biệt là những nhà văn vẫn còn giữ tư duy trì trệ lạc hậu của ý thức hệ (Talawas, 2001-2008). Bản thân <i>Talawas</i> đã trở thành một tạp chí văn học online có sức ảnh hưởng vào thập niên đầu của thế kỷ 21, cạnh tranh với vai trò của nhiều cơ quan cùng chức năng khác trong nước. Một số tác giả mạng cũng đã gặp rắc rối khi cơ quan quản lý cho rằng họ vi phạm các chính sách thông tin trong các trang viết trên mạng của họ. <br />
<br />
Sự đan cài và xung đột giữa hai hình thái văn học cho thấy sự tác động của phương tiện truyền thông mới đến sự thay đổi trong nền tảng tư tưởng của xã hội. Hiển nhiên là cả tác giả và độc giả không thể tiêu thụ văn chương như trước nữa. Nhờ vào sự phát triển của công nghệ, viết lách thuộc về một quy trình truyền thông phức tạp nhưng hợp thời khi được vận hành bằng các phương tiện di động và cầm tay. Văn học mạng đã trở thành thực đơn tự nấu (do-it-yourself) của thế hệ mới.<br />
<div>
<br /></div>
<div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<b></b><br />
<div style="text-align: center;">
<b><b>ĐỊNH HÌNH LẠI TÁC GIẢ TRONG TRUYỀN THÔNG</b></b></div>
<b>
</b>
<br />
<div style="text-align: center;">
<br /></div>
<b>Khi tác giả chuyển từ học giả sang nhà giải trí</b><br />
<b><br /></b>
Trong xã hội phong kiến Việt Nam, thương nhân nằm ở hạng dưới cùng trật tự xã hội bởi theo tư tưởng Nho giáo và Pháp gia, buôn bán được xem như hành vi kém đạo đức. Vì thế các tác giả cũng đồng thời là các nho sĩ không mấy khi can dự việc buôn bán. Khi họ viết thơ văn, họ thường trông đợi sự tán thưởng từ vua chúa hay các quan lại giới tinh hoa. Hiển nhiên là hầu hết các tác giả đều xa lạ với việc bán hay quảng bá sách của mình khi mà thời của máy in chưa đến. Truyền thông kiểu cũ thường đưa lại một hình ảnh lịch lãm của các tác giả như những “nhà nho tài tử”, những người viết cho thú vui riêng mình hoặc chia sẻ trong nhóm hẹp. Trong khi đó, truyền thông thế kỷ 20 khắc họa công việc này như một nghề nghiệp chuyên môn ở một nước Việt Nam hiện đại nhưng đã trải qua một giai đoạn chiến tranh lâu dài. Trong nhiều thập niên, các tác giả Việt Nam đã sống trong một hệ thống bao cấp và thị trường sách đúng nghĩa thì gần như chưa hề tồn tại.<br />
<br />
Truyền thông mới gần như đến cùng lúc với thế hệ nhà văn mới. Nó cung cấp cho họ cả cách nghĩ lẫn công cụ mới để thể hiện bản thân. Bên cạnh việc gia nhập các hệ thống mạng xã hội náo nhiệt, họ cũng dùng các tài khoản online như một lối vào chào đón người đọc của họ. Hơn nữa, họ cũng quan tâm đến việc mở các trang fanpage để tăng cường sức hấp dẫn giống như các nhà hoạt động xã hội hay thậm chí một ngôi sao văn hóa đại chúng. Ví dụ, Facebook của Nguyễn Thế Hoàng Linh có gần 8000 người theo dõi và trang fanpage thì có 9300 lượt like. Được biết đến như một blogger hơn là một tác giả lứa trước thuần túy, Nguyễn Quang Lập có gần 6 vạn người theo dõi trên FB. Một tác giả và blogger nữ, Trang Hạ, có con số ấn tượng là 450 nghìn lượt like trên fanpage. Tuy nhiên những con số này quá tội nghiệp khi so sánh với kỷ lục của một tác giả mạng khác là Gào. Fanpage của “hot girl viết văn” này có khoảng 2,6 triệu lượt like, con số có lẽ chỉ những người làm giải trí như ca sĩ hay diễn viên hài mới đạt được. Mặc dù có nghi vấn về độ xác thực của các con số, công chúng có thể tìm thấy ở đây một công thức hoàn toàn mới để trở thành một tác giả nổi tiếng.<br />
<br />
Trong trường hợp của Gào, cô gái sinh năm 1988, quảng cáo cho sách của cô trên một trang bán sách trực tuyến là “Nếu bạn chưa từng đọc truyện của Gào, hãy chạy ra nhà sách và mua ngay một cuốn, bạn sẽ hiểu được vì sao Gào lại trở thành 1 hot blogger” (Tiki, 2016). Chúng ta có thể học được lộ trình thành công ở đây là một hot blogger là một phẩm chất mà một tác giả mạng ăn khách cần có. Nhưng điều gì nữa có thể khiến cô gái này trở thành “hot” hơn những blogger văn chương khác như Nguyễn Quang Lập hay Trang Hạ? Điều đầu tiên là bút danh. <i>Gào</i> trong tiếng Việt là một động từ mang nghĩa tiêu cực, nó ngay lập tức gây sốc cho công chúng vốn đã quen với những bút danh đầy chất thơ của các nhà văn Việt Nam. Thứ hai, như quảng cáo của cô đã đề cập, những câu chuyện của cô nói về “những câu chuyện tình dục, những cô gái điếm, những ngôn ngữ thô tục,... nhưng tất cả những yếu tố đó là lại phần quan trọng trong việc tạo nên thành công ngày hôm nay”.<br />
<br />
Và cuối cùng nhưng quan trọng là cô thường khoe thân thể quyến rũ trên mạng qua hàng trăm tấm ảnh và video giống như một <i>socialite</i> phương Tây. Những chia sẻ của cô về tình dục thách thức những người lớn tuổi và lối viết “thô tục” của cô có lẽ làm phiền lòng các tác giả nghiêm túc, nhưng những gì cô viết đã hấp dẫn những người hâm mộ trẻ tuổi của cô một cách khá ầm ĩ. Hiện nay, sau khi cô đã lập gia đình, các độc giả trẻ của cô lại bình luận đầy hào hứng trên FB của cô về đời sống gia đình của cô hay những kiến thức của cô trong việc nuôi con. Công thức làm việc của cô có lẽ đã thể hiện hoàn hảo những kỹ thuật PR và quy trình truyền thông: các chiến lược quan hệ gồm “sự tích cực, sự mở cửa, sự đảm bảo, chia sẻ nhiệm vụ, kết nối mạng xã hội có thể đượ dùng để tạo nên một cái khung cơ bản cho sự tư vấn thiết thực trong công việc quan hệ công chúng online” (Kelleher, 2007: 130-132). Thực vậy, không chỉ Gào mà hầu hết các tác giả mạng khác đều dùng mọi tính năng của lĩnh vực PR để chiếm lấy trái tim của công chúng trẻ.<br />
<br />
Song song với các hoạt động online, các tác giả mạng cũng mở rộng sự ảnh hưởng của mình ở ngoài đời qua các hoạt động như ký tặng sách, các buổi họp mặt fan, và các buổi họp báo. Thông tin về các sự kiện sắp diễn ra được tung ra dày đặc và không ngơi nghỉ trên mạng xã hội hay các kênh của đơn vị xuất bản trong khi truyền thông nhà nước dành một cái nhìn thận trọng và khá dè chừng. Khi một số tờ báo đưa tin về hiện tượng người hâm mộ xếp hàng tới tận đêm khuya để có được chữ ký của các tác giả mạng như Anh Khang, họ trích ý kiến của những nhà phê bình lớn tuổi khi đánh giá những sản phẩm loại này là “văn học thời trang” và dự đoán chúng sẽ “không thọ lâu” (Hòa, 2016; Minh, 2016). Tờ báo quyền lực Tuổi Trẻ nhấn mạnh một cách khá chua cay rằng “Các tác giả trẻ rất biết cách PR”. Phiên bản tiếng Anh của bài báo còn đi đến một kết luận không vui vẻ mấy rằng “quality does not really count” [Chất lượng không thật sự đáng kể]. (Minh, 2014; Tuoitrenews, 2014) <br />
<br />
<b>Sự phân biệt và sự công nhận</b><br />
<b><br /></b>
Nhìn vào bề nổi, công chúng trẻ tuổi có thể không ý thức được rằng điều họ say mê chính là hình ảnh các tác giả mạng. Họ thể hiện trên fanpage của các tác giả này rằng họ ngưỡng mộ vẻ ngoài dễ coi của các tác giả hay những thông điệp lãng mạn trong tác phẩm. Ngay cả những tác giả ăn khách nhất cũng tự ý thức được về vị thế bên lề của mình trong thế giới văn chương “đích thực”. Tác giả mạng Anh Khang khẳng định rằng “mình không phải là nhà văn mà chỉ là người ghi lại những cảm xúc của giới trẻ” (Tuoitrenews, 2014). Tuy nhiên, một số tác giả cực đoạn khác có cách thể hiện bản thân khác. Nhóm các nhà thơ Mở Miệng thuộc về những nhóm đầu tiên tạo nên lối viết không thông thường trong các tác phẩm trên mạng và đề cập cả những vấn đề chính trị. Một số nhà phê bình đã nhận định họ góp phần thay đổi tư duy về thơ ở Việt Nam. Hiển nhiên là những câu thơ “đầy những chửi thề và ám chỉ tình dục” không được chấp nhận trên truyền thông nhà nước. Các sản phẩm của họ chưa bao giờ được in chính thức mà tự in với số lượng hạn chế (Nawotka, 2011). Truyền thông phương Tây coi họ như một dấu hiệu của “sự tự do” trong sự tương phản với “sự kiểm soát tư tưởng khắt khe đối với văn học nghệ thuật” của nhà nước (Phạm, 2004).<br />
<br />
Mặc dù nhiều nhà văn và nhà phê bình thông thường sử dụng blog hay các trang của họ hàng ngày như một kênh truyền thông chính thức, truyền thông đại chúng vẫn coi “tác giả văn học mạng” chỉ là những cây bút trẻ làm việc ở bên lề dòng chính thống. Hội nhà văn Việt Nam, một tổ chức của nhà nước có 68 năm hoạt động, có tới hơn 70% hội viện trên 60 tuổi và chỉ có 10% dưới 40. Tổ chức có khoảng 1000 thành viên này dường như quá già để chia sẻ không gian văn hóa với tác giả mạng. <br />
<br />
Một số hội viên có đầu óc cởi mở đã dành sự cảm thông cho các tác giả mạng nhưng cũng đặt câu hỏi về trách nhiệm của họ trong việc dẫn dắt công chúng trẻ xa rời khỏi các “mối quan tâm thiết thực” về đất nước hay các vấn đề xã hội, hoặc thiếu cái nhìn tích cực trong việc hình thành nên những công dân tốt (Hoàng & Lê, 2015). Tuy nhiên, một số tác giả mạng đã được ghi nhận từ các hiệp hội chuyên môn. Năm 2014, Hội Liên hiệp Văn học Nghệ thuật Hà Nội đã trao giải cho cuốn sách đầu tay và duy nhất của Đinh Vũ Hoàng Nguyên, tập hợp từ những bài viết đã xuất bản trên mạng xã hội trước khi qua đời. Theo lời ban giám khảo, anh là “một người không định viết văn những đã đạt tới giá trị của văn chương” (Lam, 2014). Những giải thưởng thức thời từ số ít hiệp hội chính thống cũng cho thấy họ đang tìm kiếm một sự quy chuẩn hóa truyền thống trong văn học mạng. <br />
<br />
<br />
<br />
<div style="text-align: center;">
<b>TẠO RA NHỮNG QUY TẮC VĂN HÓA MỚI</b></div>
<div style="text-align: center;">
<br /></div>
<b>Một thế hệ mới: “Sinh ra để cô đơn”?</b><br />
<b><br /></b>
Từ những thảo luận bên trên, ta thấy văn học mạng đã trở thành không chỉ một phương tiện mới mà còn là một hiện tượng văn hóa. Các nhà hoạt động của nó, các tác giả mạng, đã tạo ra các quy tắc văn hóa của họ trong một không gian truyền thông khác với quá khứ. Xét đến những quy tắc văn hóa vốn là những thành tố quy định ngầm trong môi trường xã hội, chúng ta nên lưu ý đến nhận định rằng “ở bản chất tự nhiên của mình, văn hóa được được hình thành ở cấp độ mô thức, chúng ta cần coi như một dòng bất tận của sự tương tác giữa con người với nhau” (Curtin & Gaither, 2007: 60). Một số học giả gợi ý về khái niệm “các chỉ dấu văn hóa” vốn “cung cấp những mô tả chung và do đó cũng có tính khuôn mẫu được thừa nhận của các quy tắc và giá trị văn hóa, hay các mối quan tâm về luật lệ mấu chốt” (sách đã dẫn: 61). <br />
<br />
Eward Hall (1977) tập trung vào ngôn ngữ, và ông phân truyền thông thành hai loại: bối cảnh cao và thấp. Loại đầu dường như đề cao sự hài hòa của cộng đồng trong khi loại sau ưu tiên cá nhân. Cả hai loại đều có thể thấy ở bối cảnh văn hóa Việt Nam. Phương tiện mới như văn học mạng dường như giúp Việt Nam chuyển hình thái từ văn hóa bối cảnh cao sang thấp nơi mà truyền thông còn còn “ngầm ẩn và không thành văn” sang “phơi bày và thông tin chảy tự do” (Curtin & Gaither, 2007: 61). Điều các tác giả mạng Việt Nam khắc họa trong tác phẩm của họ tập trung vào sự dễ bị tổn thương và cô đơn của thế hệ mới, dường như thuộc về loại “văn hóa bối cảnh thấp”. Một chỉ dấu văn hóa quan trọng của văn học mạng là tên sách. Danh sách dưới đây giới thiệu một số đầu sách sẽ cho thấy phần nào về loại thời trang này trong không gian giới trẻ.<br />
<br />
Box 1 – Danh sách một số tác phẩm văn học mạng<br />
<blockquote class="tr_bq">
1. An Hạ - Những người tình cô đơn kỳ lạ của tôi<br />
2. Anh Khang - Buồn làm sao buông<br />
3. Anh Khang - Đường hai ngả người thương thành lạ<br />
4. Anh Khang - Thương mấy cũng là người dưng<br />
5. Aslan - Yêu nhầm chị hai, được nhầm em gái<br />
6. Gào - Tự sát<br />
7. Gào - Cho anh gần em thêm chút nữa<br />
8. Gào and Minh Nhật - Chúng ta rồi sẽ ổn thôi<br />
9. Gia Đoàn - Yêu người yêu người ta<br />
10. Gia Đoàn - Tôi cứ nghĩ yêu là để hạnh phúc<br />
11. Hamlet Trương and Iris Cao - Thương nhau để đó<br />
12. Hamlet Trương - Tay tìm tay níu tay<br />
13. Hamlet Trương - Người yêu cũ có người yêu mới<br />
14. Hamlet Trương and Tango Trần - Yêu đi rồi khóc<br />
15. Huyền Chip - Xách ba lô lên và đi: Tập 1: Châu Á là nhà, đừng khóc; Tập 2: Đừng chết ở châu Phi<br />
16. Khánh Thảo - Người lạ từng yêu<br />
17. Minh Nhật - Lạc lối giữa cô đơn<br />
18. Nguyễn Ngọc Thạch - Chênh vênh hai lăm<br />
19. Nguyễn Ngọc Thạch - Đời callboy<br />
20. Nguyễn Ngọc Thạch - Lạc giữa miền đau<br />
21. Nguyễn Phong Việt - Đi qua thương nhớ<br />
22. Nguyễn Phong Việt - Sinh ra để cô đơn<br />
23. Nguyễn Thu Thủy - Gái già xì tin<br />
24. Phan Ý Yên - Tình yêu là không ai muốn bỏ đi<br />
25. Phan Ý Yên - Khi phụ nữ uống trà, đàn ông nên cẩn thận<br />
26. Phan Ý Yên - Không xinh không thông minh không bất bình thế giới<br />
27. Thiên Bình - Đôi khi tình yêu chỉ là chuyện một người<br />
28. Thùy Minh - Boy-ology, Học thuyết đàn ông<br />
29. Tờ Pi - Tạm biệt em ổn<br />
30. Trần Thu Trang - Phải lấy người như anh </blockquote>
<br />
Tên các cuốn sách được liệt kê thể hiện những cảm xúc cá nhân như cô đơn, nỗi buồn, sự gắn bó hay tan vỡ trong thành phố lớn. Chúng không phải là những cảm xúc rất mới mẻ nhưng hiếm khi xuất hiện trong tên gọi những cuốn sách của thế hệ trước. Khi sự cạnh tranh trở nên khắc nghiệt, thì tựa càng gây sốc sách mới dễ bán. Những cái tựa mùi mẫn này hé lộ nội dung mà trong đó các nhân vật tham dự vào một thế giới ồn ào nhưng “cảm thấy vô danh và ít thấy được cá tính trong những đối tác truyền thông của họ” (Hollingshead & Contractor, 2002: 221)<br />
<br />
Nhiều nhà phê bình và gác cổng văn hóa cho rằng hầu hết nội dung của văn học là ầm ĩ nhưng rỗng. Một trường hợp gây ồn ào nhất là cô gái trẻ Huyền Chip. Cô đã xuất bản hai tập nhật ký hành trình trên mạng, khi in ra đã trở thành sách bán chạy nhưng gặp phải nhiều phản hồi tiêu cực về các thông tin đưa ra. Trong sách, cô viết rằng mình đã đi 25 năm với chỉ 700 đô và một số quy trình xin thị thực không rõ ràng. Một “độc giả nhiệt tình” Việt kiều Mỹ sống ở Sài Gòn của báo Tuổi Trẻ đã đặt nghi vấn về tính xác thực của những gì Huyền Chip đã viết. Ý kiến của anh ta có một cái tiêu đề chơi chữ khá cay độc, “<i>Is Huyen Cheap?</i>” [Huyền Chip có phải rẻ tiền?] (Tuoitrenews Media, 2013) Cuộc tranh cãi này thể hiện công thức truyền thông là “các đầu ra của quan hệ như sự tin cậy, cam kết, hài lòng, và kiểm soát lẫn nhau cho thấy giá trị tiềm năng của lĩnh vực quan hệ công chúng trong việc hòa hợp với sự trải nghiệm của những người thực đang sử dụng phương tiện trực tuyến để giao tiếp” (Kelleher, 2007: 59). Ở mức độ nào đó, chúng ta nên coi sản phẩm của văn học mạng là sản phẩm của một sự tương tác giữa tác giả mạng và công chúng. <br />
<br />
Sự ra đời của văn học mạng liên quan tới toàn cầu hóa. Dĩ nhiên tác giả văn học mạng Việt Nam thừa hưởng nhiều mô hình bên ngoài. Một trong những nuồn liên quan nhất là các sách văn học mạng lãng mạn Trung Quốc hay còn gọi là “truyện ngôn tình”. Tân Hoa xã (Xinhua), hãng thông tấn nhà nước của Trung Quốc đã công bố “giữa 2009-13, đã có 841 đầu sách Trung văn được được dịch và xuất bản ra tiếng Việt, trong đó 617 là sách [văn học] mạng. Hầu hết các tác phẩm văn chương mạng nổi bật nhất của Trung Quốc đều được dịch ra tiếng Việt, bao gồm các tiểu thuyết lãng mạn của gần 100 nhà văn mạng Trung Quốc.” (Xinhua, 2015). Nhiều tác giả trẻ Việt đã tìm thấy một công thức thành công trong việc tự xuất bản trên mạng với những câu chuyện và nhân vật tương tự vốn ưa chuộng những chủ đề tình yêu đồng giới cấm kị hay những cái gọi là truyện cổ tích tân thời.<br />
<br />
<br />
<b>Quyền lực của sự phân phối mới</b><br />
<b><br /></b>
Phương tiện mới đánh dấu một phương thức phân phối hoàn tác khác ở Việt Nam: bán sách qua mạng. Nếu thời trước chứng kiến một hệ thống bình lặng của các hiệu sách quốc doanh, thì ngày nay là thời của các nhà sách trực tuyến nhiều tham vọng. Họ thay đổi không chỉ cách độc giả mua sách mà còn dành đất rộng rãi cho các tác giả mạng trong việc tương tác với công chúng mục tiêu. Các nhà sách trực tuyến cũng cung cấp những hình ảnh nhiều màu sắc của các tác giả khi tung ra các banner quảng cáo hàng tuần. Trong danh sách 100 cuốn sách văn học bán chạy năm 2015 trên Tiki.vn, nhà sách trực tuyến lớn nhất Việt Nam, văn học mạng chiếm phần lớn nhất với 33 cuốn. Trong khi đó văn học chính thống chỉ có 9 cuốn (Tiki, 2016). <br />
<br />
Trong vai trò của phương tiện mới trong phân phối, Doyle (2013) nhấn mạnh rằng “đối với hầu hết nếu như không phải tất cả nội dung của truyền thông, phân phối điện tử qua Internet là quan trọng và nhiều tổ chức truyền thông đã đi đến việc coi phân phối như một hoạt động đa nền tảng – chẳng hạn gồm các nền tảng và hình thức giao phát số đa phương thức” (Doyle, 2013: 21). Vai trò của lối sống đô thị cũng nên được tính đến ở đây. Khu vực đô thị là một vùng đất màu mỡ để gieo hạt văn học mạng và gặt hái kết quả thương mại của nó. Các vùng đô thị vẫn là thị trường mục tiêu chính của sách, và văn học mạng cũng không phải là ngoại lệ. Hơn nữa, bối cảnh trong mọi cuốn sách văn học mạng đều là những thành phố lớn như Hà Nội hay Sài Gòn, nơi hàng triệu người trẻ rời bỏ miền quê ra kiếm cơ hội trong cuộc sống. <br />
<br />
Khi văn học mạng trở thành “những cuốn cẩm nang phong cách sống”, các tác giả của chúng và các nhà phân phối đem bán giá trị của trải nghiệm cá nhân. Sách của Huyền Chip không phải là ví dụ đầu tiên của một đề tài hướng ngoại. Năm 2007, sau khi trở thành một hiện tượng trên mạng, <i>Chuyện tình New York</i> của Hà Kin trở thành một cuốn sách ăn khách. Joe Ruelle, một blogger người Canada sống ở Hà Nội, cũng trở thành một tác giả mạng nổi tiếng ở đây nhờ những bài viết đầy hóm hỉnh với một lối văn tiếng Việt cực kỳ nhuần nhuyễn. Bút danh “Dâu” của anh là một sự chơi chữ dựa trên sự đồng âm khi tên riêng “Joe” đọc lên cũng giống “dâu”, tên một thứ quả trong tiếng Việt. Trải nghiệm của anh ta ở Việt Nam hấp dẫn độc giả trẻ bởi vì chúng giống như một cây cầu cho phép họ chia sẻ từ người đàn ông phương Tây này một khía cạnh “bản địa hóa giá trị toàn cầu” đang được khao khát.<br />
<br />
Bên cạnh sự phân phối thương mại, nhiều tác giả mạng nghiêm túc quan tâm đến một giá trị thẩm mỹ của văn học mạng đối với công chúng rộng rãi. Nguyễn Quang Lập ý thức rằng công chúng mục tiêu trên mạng của ông thực tế là một “đám đông thực”. Nhiều câu thơ của Nguyễn Thế Hoàng Linh đã lan truyền trong giới trẻ và nằm trong số những câu được trích dẫn nhiều nhất trên mạng xã hội. Một số trang văn học mạng “ngách” (niche) tiếp tục việc sử dụng khía cạnh tiền phong của phương tiện mới để định nghĩa một thế giới underground, ví dụ một số website hải ngoại hay các câu lạc bộ yêu thích sách trên mạng. <br />
<br />
Vượt ra khỏi phạm vi của vùng đô thị, nhiều nhà hoạt động xã hội và tổ chức đã cố gắng đem sách về những vùng nông thôn xa xôi và mong đợi quyền năng của các phương tiện truyền thông mới sẽ giúp họ tiếp cận được với người nông dân tốt hơn. Người sáng lập nên chương trình “Sách hóa nông thôn”, Nguyễn Quang Thạch, đã đi bộ 1730km từ Hà Nội vào TPHCM trong vòng năm tháng đầu năm 2015 để cổ động cho chương trình. Một trong những mục tiêu của người đàn ông 40 tuổi này là giúp đỡ 10 triệu học sinh có thể đọc sách tại 300,000 tủ sách khắp các vùng nông thôn. Thông qua Facebook và website của anh, nhiều cuốn sách đã được đóng góp và nhiều quyên góp được thực hiện để giúp theo đuổi mục tiêu. (Trung, 2015; Nguyễn, 2016; Sách hóa nông thôn, 2016). Không nghi ngờ rằng những hoạt động này có thể thực hiện được là nhờ sức mạnh của các phương tiện truyền thông mới. Chúng đã thay đổi xã hội Việt Nam ngay cả những vùng sâu vùng xa nhất mà các phương tiện cũ không tiếp cận được. Bối cảnh này đã tạo nên một mối suy nghĩ khi văn học mạng vẫn nhằm vào riêng thị trường thành phố lớn. <br />
<br />
<br />
<br />
<div style="text-align: center;">
<b>KẾT LUẬN</b></div>
<br />
Văn học mạng không chỉ là một sự thay thế kỹ thuật mà còn là một khái niệm về mặt tinh thần. Ở Việt Nam, nó có thể được xem như một sự xuất hiện quan trọng của dân chủ hóa trong tập quán văn hóa. Nó thay đổi định nghĩa của sản phẩm văn học từ một chiều sang tương tác. Nó cũng đóng góp một số đặc điểm của văn hóa pop và hậu hiện đại, do đó gần lại với thế hệ trẻ là những người yêu thích phương tiện mới. Xã hội Việt Nam đang định hình lại hệ giá trị của riêng nó, vì thế phương tiện mới đem lại một sự thách thức cho một vài quan niệm truyền thống. Văn học và những người sáng tạo của nó – các tác giả - phải lựa chọn những phương pháp mới này để chinh phục công chúng của mình. Nói cách khác, như Eric Hobsbawm đã chỉ ra nhưng ở một giới hạn hẹp hơn, các tác giả Việt Nam này phải tạo ra một truyền thống mới của văn học Việt Nam. <br />
<br />
Thảo luận về vai trò của tác giả mạng có thể cho thấy tư cách này đại diện chỉ cho một số tác động mà phương tiện truyền thông mới tạo ra ở Việt Nam. Tuy nhiên, nhờ vào mối liên quan của vai trò ấy đến nền tảng tư tưởng của xã hội, nó có thể gợi ý những nghiên cứu xa hơn về cách thức truyền thông đã tạo nên những chỉ dấu văn hóa xã hội Việt Nam mà văn học là một mắt xích trong nghiên cứu liên ngành.<br />
<br />
<br />
<div>
<span style="font-family: "times new roman" , serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;">© 2016 | Nguyễn Trương Quý</span><br />
<span style="font-family: "times new roman" , serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;"><br /></span>
<span style="font-family: "times new roman" , serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;"><br /></span>
<span style="font-family: "times new roman" , serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;"><b>Tài liệu tham khảo</b></span><br />
<span style="font-family: "times new roman" , serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;"><br /></span>
<br />
<div class="MsoBibliography">
Away, 2005. <i>Trái Tim
Việt Nam Online. </i>[Online] <br />
Available at: <u>http://ttvnol.vn/threads/co-mot-ngoi-nha-moi.221106/</u><span style="font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-no-proof: yes;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoBibliography">
Barthes, R., 1977. <i>Image
- Music - Text. </i>Hammersmith, London: Fontana Press.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoBibliography">
Central Comittee of
Indochina Communist Party, n.d. <i>Cổng Thông tin điện tử [The Portal of
Ministry of Culture, Sports and Tourism]. </i>[Online] <br />
Available at: <u>http://bvhttdl.gov.vn/vn/vb-qly-nn/1/1240/index.html</u><o:p></o:p></div>
<div class="MsoBibliography">
Curtin, P. A. &
Gaither, T. K., 2007. <i>International Public Relations: Negotiating Culture,
Identity, and Power. </i>Thousand Oaks: Sage.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoBibliography">
Doyle, G., 2013. <i>Understanding
Media Economics. </i>London: Sage.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoBibliography">
Du, T., n.d. Văn học mạng
và một số thuộc tính [Net-literature and some features]. <i>Báo điện tử Tổ quốc
- Văn học quê nhà.</i><o:p></o:p></div>
<div class="MsoBibliography">
Hòa, B., 2016. Văn học
trẻ - “Văn học thời trang” [Young literature - "À la mode
literature". <i>Người lao động, </i>8 April.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoBibliography">
Hoàng, A. T., 2015. <i>Vanvn.net
- Cơ quan ngôn luận của Hội Nhà văn Việt Nam [Portal of Vietnam Association of
Writers]. </i>[Online] <br />
Available at: <u>http://vanvn.net/tim-toi-the-nghiem/ban-doc-tre-voi-viec-tiep-nhan-van-hoc-mang/177791</u><o:p></o:p></div>
<div class="MsoBibliography">
Hoàng, M. & Lê, N.,
2015. Đại hội Đại biểu Hội Nhà văn Việt Nam lần thứ IX: Những kỳ vọng [Vietnam
Association of Writers' 9th Congress: Expectations. <i>Đại đoàn kết, </i>7
July.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoBibliography">
Hollingshead, A. B.
& Contractor, N. S., 2002. New Media and Organizing at the Group Level. In:
L. A. Lievrouw & S. Livingstone, eds. <i>Handbook of New Media: Social
Shaping and Consequences of ICTs. </i>London: Sage, pp. 221-235.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoBibliography">
Hồ, M. C., 2016. <i>Nhật
ký trong tù: = Carnet de prison = </i><i><span style="font-family: "ms gothic"; mso-bidi-font-family: "MS Gothic"; mso-no-proof: yes;">獄中日記</span> / Hồ Chí Minh; Trans. Vietnam Institute of
Literature. </i>14 ed. Hanoi: Thế Giới.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoBibliography">
Kelleher, T., 2007. <i>Public
Relations Online: Lasting Concepts for Changing Media. </i>Thousand Oaks: Sage.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoBibliography">
Khải, T., 2016. Văn học
mạng: thế mạnh và hạn chế [Net-literature: advantages and disadvantages]. <i>Văn
nghệ quân đội [Army's Arts and Literature], </i>6 August.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoBibliography">
Kreab Gavin Anderson,
N/A. <i>The New Era of Media: The Future of Media Industry in Asia, </i>Auckland:
Kreab & Gavin Anderson Worldwide.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoBibliography">
Lam, T., 2014. <i>VnExpress.
</i>[Online] <br />
Available at: <u>http://giaitri.vnexpress.net/tin-tuc/sach/lang-van/sach-cua-dinh-vu-hoang-nguyen-doat-giai-van-hoc-nghe-thuat-thu-do-3120035.html</u><o:p></o:p></div>
<div class="MsoBibliography">
Landow, G. P., 2006. <i>Hypertext
3.0: Critical Theory and New Media in an Era of Globalization. </i>Baltimore:
Johns Hopkins University Press.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoBibliography">
Lê, Q. X., 2008. <i>Văn
chương Việt [Vietnamese Literature]. </i>[Online] <br />
Available at: <u>http://www.vanchuongviet.org/index.php?comp=tacpham&action=detail&id=8495</u><o:p></o:p></div>
<div class="MsoBibliography">
Marr, D. G., 1981. <i>Vietnamese
Tradition on Trial, 1920-1945. </i>Berkeley: University of California Press.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoBibliography">
McLuhan, M., 1994. <i>Understanding
Media: The Extensions of Man. </i>1 ed. Massachussetts: MIT Press.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoBibliography">
Minh, T., 2014. Thời của
người viết trẻ [Era of young writers]. <i>Tuổi Trẻ, </i>10 April.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoBibliography">
Minh, T., 2016. Hoàng tử
làng sách Anh Khang: Tìm được tiếng nói cùng tần số [Book prince Anh Khang:
Found the. <i>Tuổi Trẻ, </i>22 March.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoBibliography">
Moore Corporation,
2015. <i>Vietnam Digital Landscape 2015, </i>Hanoi: Moore Corp.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoBibliography">
Nawotka, E., 2011. <i>Publishing
Perspectives. </i>[Online] <br />
Available at: <u>http://publishingperspectives.com/2011/04/bui-chat-of-vietnams-scrap-paper-publishing-house-wins-ipa-freedom-to-publish-award/#.V8UaDZh9600</u><o:p></o:p></div>
<div class="MsoBibliography">
Nguyễn, C. Đ., 1982. <i>Dương
Từ - Hà Mậu. </i>Ho Chi Minh: Ty Văn hóa và Thông tin Long An.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoBibliography">
Nguyễn, H. M., 2009. Ký
ức vụn - bao nhiêu phần sự thật? [Dusty memories - how many per cent of trust?].
<i>Tiền Phong, </i>14 May.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoBibliography">
Nguyễn, H. T., 2006. <i>Talawas
chủ nhật [Sunday Talawas]. </i>[Online] <br />
Available at: <u>http://www.talachu.org/tho.php?bai=26</u><o:p></o:p></div>
<div class="MsoBibliography">
Nguyễn, L. T. H., 2005.
<i>Chuyện của thiên tài [The Story of a Genius]. </i>Hanoi: Hội Nhà văn and
Đông A.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoBibliography">
Nguyễn, T. H., 2005. <i>Giăng
lưới bắt chim [Netting the birds]. </i>Hanoi: Hội Nhà văn & Đông A.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoBibliography">
Nguyễn, T. H., 2016. <i>Giăng
lưới bắt chim [Netting the birds]. </i>Ho Chi Minh: Trẻ.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoBibliography">
Nguyễn, T. Q., 2016. <i>Nguyễn
Quang Thạch (Sách nông thôn). </i>[Online] <br />
Available at: <u>https://www.facebook.com/nqthach</u><o:p></o:p></div>
<div class="MsoBibliography">
Pham, N., 2004. <i>BBC
News. </i>[Online] <br />
Available at: <u>http://news.bbc.co.uk/2/hi/asia-pacific/3614760.stm</u><o:p></o:p></div>
<div class="MsoBibliography">
Sách hóa nông thôn,
2016. <i>Sách Hóa Nông Thôn. </i>[Online] <br />
Available at: <u>http://sachhoanongthon.vn/</u><o:p></o:p></div>
<div class="MsoBibliography">
Talawas, 2001-2008. <i>Talawas.
</i>[Online] <br />
Available at: <u>http://www.talawas.org/talaDB/talaDBFront.php</u><o:p></o:p></div>
<div class="MsoBibliography">
Tiki, 2016. <i>Gào. </i>[Online]
<br />
Available at: <u>https://tiki.vn/author/gao.html</u><o:p></o:p></div>
<div class="MsoBibliography">
Tiki, 2016. <i>Sách Văn
Học - Tiểu Thuyết bán chạy: Bestseller 2015 [Bestsellers of Literature Books
and Novels 2015]. </i>[Online] <br />
Available at: <u>https://tiki.vn/bestsellers-2015/sach-van-hoc/c839?p=1</u><o:p></o:p></div>
<div class="MsoBibliography">
Trần, T. T., n.d. <i>Sách
của Trang [Trang's books]. </i>[Online] <br />
Available at: <u>http://www.tranthutrang.net/sachcuatrang/breview7.html</u><o:p></o:p></div>
<div class="MsoBibliography">
Trung, H., 2015.
‘Education Knight' helps others turn pages oages. <i>Việt Nam News, </i>20
September.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoBibliography">
Tuoi Tre News, 2015.
Facebook now has 30 million monthly active users in Vietnam. <i>Tuoi Tre News, </i>17
June.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoBibliography">
Tuoitrenews Media,
2013. <i>Is Huyen Cheap?. </i>Ho Chi Minh: Tuổi Trẻ Newspaper.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoBibliography">
Tuoitrenews, 2014.
Young, online writers’ ‘golden era’ has come in Vietnam?. <i>Tuổi Trẻ, </i>22
May.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoBibliography">
Vân, H., 2013. Những thứ
của nhóm Mở Miệng không phải là thơ [Mo Mieng's things are not poem]. <i>Sức khỏe
& Đời sống [Health & Life], </i>15 September.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoBibliography">
Vietnam News Agency,
2016. Around 35 million Vietnamese use Facebook. <i>Vietnam Plus, </i>28 March.<br />
Xinhua, 2015. <i>Chinese
literature thrives in Vietnam. </i>[Online]</div>
<div class="MsoBibliography">
Available at: <u>http://news.xinhuanet.com/english/2015-03/16/c_134069660.htm</u></div>
</div>
</div>
</div>
Anonymoushttp://www.blogger.com/profile/06977437762346049191noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-921238430016457777.post-85459144429857099882016-08-12T13:29:00.002+07:002016-08-12T14:15:44.963+07:00Khi truyền thông số là dầu nhớt<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
Từ khi các phương tiện truyền thông kỹ thuật số ra đời, nó đã định nghĩa lại hầu hết mọi khía cạnh thế giới chúng ta. Khi các phương tiện số trở thành một phần của truyền thông tiếp thị, nó cũng dùng một số công cụ như e-marketing hay social media để giúp các nhà tiếp thị có một sự kết nối hữu hiệu với các khách hàng mục tiêu của họ. Ảnh hưởng của phương tiện số có mặt trong nền tảng kỹ thuật, giao diện hình thức lẫn nội dung của truyền thông tiếp thị, đặc biệt trong các chiến dịch tiếp thị. Trong bài viết này, tôi sẽ trình bày một số sản phẩm ấn tượng của truyền thông tiếp thị Việt Nam trong ngành công nghiệp xe gắn máy (từ đây gọi là xe máy) trong việc sử dụng truyền thông số để lan truyền sức ảnh hưởng của thương hiệu và nhằm đạt mục tiêu lợi nhuận tốt hơn. Trong số nhiều hình thức đa dạng của truyền thông số, tôi sẽ tập trung vào một số loại hình phổ biến nhất ở Việt Nam để nhận diện tầm quan trọng của phương tiện này đối với hoạt động truyền thông tiếp thị: website, các clip quảng cáo mạng và các video ca nhạc, báo điện tử và mạng xã hội. Các lý thuyết được trích dẫn hầu hết từ một thập niên trước đây nên bài viết cũng sẽ so sánh sự tiến hóa của truyền thông tiếp thị khi kỹ thuật số hiện là ưu thế. <br />
<br />
<div class="MsoNormal">
<b><span style="font-family: "times new roman" , serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;">Giải
được nhiều đáp số cùng một lúc</span></b><span style="font-family: "times new roman" , serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<b><span style="font-family: "times new roman" , serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;"><br /></span></b></div>
Là một phần năng động của nền kinh tế sử dụng nhiên liệu (fuel economy), công nghiệp xe máy Việt Nam hiển nhiên có mối quan hệ chặt chẽ với thị trường dồi dào 90 triệu dân với 37 triệu xe gắn máy được đăng ký, trong khi lượng xe hơi mới chỉ khoảng 2 triệu. Thị trường xe máy Việt Nam lớn thứ tư thế giới chỉ sau Trung Quốc, Ấn Độ và Indonesia (VNS, 2014). Xe máy là phương tiện giao thông phổ biến nhất ở Việt Nam, nơi giao thông công cộng chưa nhận được mối quan tâm và đầu tư thích đáng. Theo một báo cáo, năm ngoái người Việt Nam mua gần 2,9 triệu xe máy, tương đương 7800 cái mỗi ngày (Thanh Niên, 2016). Mặc dù các báo cáo cũng chỉ ra việc lượng xe máy đã tới ngưỡng bão hòa, việc sản xuất và tiêu thụ vẫn được đẩy mạnh. Thị trường hấp dẫn nổi bật này đòi hỏi một công cụ truyền thông tiếp thị hiệu quả để kiểm soát mối quan hệ với lượng khách hàng mênh mông. Các đối thủ cạnh tranh trong lĩnh vực này tiêu thụ một cơ sở dữ liệu khổng lồ về truyền thông để giành lấy thị phần lớn nhất. Cuộc đua tiếp thị được thể hiện trong việc bao sân các hoạt động thông tin PR (quan hệ công chúng), sản xuất các clip quảng cáo hay TVC, các video giải trí, vận hành mối tương tác với mạng xã hội và nhiều hoạt động khác. <br />
<br />
<br />
<table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhU0_gS6D-sVa-1uTE2jHKAUhSJqylHFcMYak8gFKobvJ-MRngwz1HYYMNW1SysClEAb05kH9M04tf-dq_Edqmd-lTyJC4r2xK5ZJFsKs_jy3A4NUNl1GNMOuXYokzjdw1yijWalCX-bmV9/s1600/xemay1.png" imageanchor="1" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhU0_gS6D-sVa-1uTE2jHKAUhSJqylHFcMYak8gFKobvJ-MRngwz1HYYMNW1SysClEAb05kH9M04tf-dq_Edqmd-lTyJC4r2xK5ZJFsKs_jy3A4NUNl1GNMOuXYokzjdw1yijWalCX-bmV9/s1600/xemay1.png" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption">Lượng xe máy bán ra ở thị trường Việt Nam qua các năm gần đây. Đơn vị: triệu chiếc. Nguồn: cafebiz.vn</td></tr>
</tbody></table>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "times new roman" , serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;">Trong quá khứ, khi một
chiếc xe máy đóng vai trò một gia tài đắt tiền trong mỗi hộ gia đình, người
tiêu dùng Việt Nam quan tâm đến giá cả và độ bền nhất sao cho họ có thể giữ như
một khoản đầu tư tiết kiệm hoặc một món hời khi bán lại. Ngày nay, khi nhiều
thương hiệu quốc tế lớn trong ngành công nghiệp xe máy đã mở nhà máy tại Việt
Nam, giá của một chiếc xe máy trở nên dễ tiếp cận với người thu nhập thấp, họ
chọn xe máy theo nhiều tiêu chí khác: uy tín nhãn hiệu, thiết kế có tính thời
trang, tiết kiệm nhiên liệu, v.v (Khảo sát của D-I Marketing, 2015). Thêm vào
đó, phải tính đến tỉ lệ lực lượng người trong độ tuổi lao động trong dân số lên
tới 69,3% - lực lượng này sử dụng các phương tiện giao thông đi làm hàng ngày
(Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội, 2014). Họ cũng thuộc về Thế hệ X và Thế hệ
Thiên niên kỷ (những người sinh ra từ thập niên 1960 đến đầu 1990), là những
người ngày càng quen dùng các phương tiện kỹ thuật số hơn trước. Hiển nhiên là
chúng ta có thể nhận thấy các cơ hội cho truyền thông tiếp thị xe máy trong việc
sử dụng các “phương tiện truyền thông mới” (new media) để thu hút công chúng mục
tiêu.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "times new roman" , serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "times new roman" , serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;">Nhờ vào sản lượng đã có
phần dư thừa, việc mua bán xe máy trong đời sống tiêu thụ của người Việt Nam đã
khiến chúng nằm trong số các mặt hàng mang tính thời trang và dễ thay đổi hơn,
giống như mặt hàng điện thoại di động. Vì thế, các chiến dịch tiếp thị xe máy
cũng sử dụng truyền thông số để tiến hành nhiều hoạt động truyền thông trong một
quy trình gọn nhẹ. Lấy ví dụ Honda Motor Vietnam, nhà sản xuất xe máy lớn nhất
Việt Nam. Xe máy Honda đã nổi tiếng ở Việt Nam nhiều thập niên nhờ độ tin cậy về
các phẩm chất căn bản như tiết kiệm nhiên liệu và độ bền.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "times new roman" , serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "times new roman" , serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;">Ngày nay, các nhà quản lý
Honda cũng cần mở rộng thị phần nhằm cạnh tranh với các đối thủ khác như xe máy
thời trang dành cho giới trẻ Yamaha cùng của Nhật hay Piaggio cổ điển từ Ý. Họ
đã truyền tải thông điệp tiếp thị qua nhiều hoạt động truyền thông số. Năm
2004, Honda đã khởi động chiến dịch PR “Tôi yêu Việt Nam” bằng các bài báo trên
các trang điện tử để tăng cường danh tiếng nổi bật từng có ở quốc gia này; đăng
tải nhiều clip quảng cáo lên Internet; kết nối với mạng xã hội để tạo ra khía cạnh
năng động mới cho nhãn hiệu quen thuộc này.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "times new roman" , serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "times new roman" , serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;">Họ đã phối hơp với chính
quyền để quảng báo khẩu hiệu “Tôi yêu Việt Nam” trên các sản phẩm mũ bảo hiểm,
biển quảng cáo ngoài trời, các poster trước cả khi nhà chức trách còn chưa bắt
buộc đội mũ bảo hiểm khi đi xe máy trên đường, trong các chương trình giáo dục
an toàn giao thông trên truyền hình, hay nhiều buổi diễn ca nhạc (Honda Việt
Nam, 2015; 2016). Họ cũng mời một số ca sĩ V-Pop thể hiện trong một số video ca
nhạc có chủ đề liên quan tới xe máy Honda để thu hút người hâm mộ trẻ. Đầu ra của
những sản phẩm này có thể truy cập dễ dàng trên các kênh online như website của
Honda Việt Nam, fanpage, YouTube, các kho nhạc số, và Facebook, nơi có 20 triệu
người dùng Việt Nam hoạt động hàng ngày (Trang <i>Tôi Yêu Việt Nam</i>, 2011-2016) <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "times new roman" , serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "times new roman" , serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;">Không chỉ
trên những địa chỉ online, Honda cũng tung ra chương trình thành viên dành cho
người đi xe máy có tên “Honda Plus” với các loại thẻ số như thẻ thượng hạng và
thẻ vàng (HondaPlus, 2016). Nhiều ngân hàng tham gia thị trường xe máy sôi động
với các ưu đãi cho người mua, đặc biệt nhắm tới sinh viên. Những chương trình
này cho biết các khách hàng sẽ được khuyến mại khi họ sử dụng thẻ thanh toán số
của các ngân hàng đặc biệt như Vietinbank hay Sacombank. Các cơ sở dữ liệu
khách hàng như vậy được chia sẻ giữa hai đối tác tiếp thị là nhà tiếp thị xe
máy và nhà băng thông qua phương tiện số hữu dụng này. Không chỉ Honda mà các đối
thủ của nó như Yamaha và Piaggio cũng khai thác mạnh (Sacombank, 2014;
Vietinbank, 2016).</span></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiI6NncYZjeZRL-i0Lv0CxdWMZ7xYMfDbBJbD3MDOuSqFuSct8d4Zt3mT05D6P1Wr0rHND-c1YlV67VLe_nZ9X9cvgQ4Zq_Z4nuarKUTXWPqd2_AxKasoQuGpFybXJGbmxZgfATsCO5bDJj/s1600/the_5.png" imageanchor="1" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><br /></a><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiObZliTtURLLS7hRFbTMKoSilavHGK2qLtGIIt9kS4H1vq0LV8mdZtFxEiOjqqz8jTA4rBYkAzXXEhFbBNuujTrus2LGT2Abikq2lBmeevS488iO6rRJeilkEqDSrzYrr95n5EDe54SvCR/s1600/Honda-Plus.jpg" imageanchor="1" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="205" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiObZliTtURLLS7hRFbTMKoSilavHGK2qLtGIIt9kS4H1vq0LV8mdZtFxEiOjqqz8jTA4rBYkAzXXEhFbBNuujTrus2LGT2Abikq2lBmeevS488iO6rRJeilkEqDSrzYrr95n5EDe54SvCR/s400/Honda-Plus.jpg" width="400" /> </a><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiI6NncYZjeZRL-i0Lv0CxdWMZ7xYMfDbBJbD3MDOuSqFuSct8d4Zt3mT05D6P1Wr0rHND-c1YlV67VLe_nZ9X9cvgQ4Zq_Z4nuarKUTXWPqd2_AxKasoQuGpFybXJGbmxZgfATsCO5bDJj/s1600/the_5.png" imageanchor="1" style="clear: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiI6NncYZjeZRL-i0Lv0CxdWMZ7xYMfDbBJbD3MDOuSqFuSct8d4Zt3mT05D6P1Wr0rHND-c1YlV67VLe_nZ9X9cvgQ4Zq_Z4nuarKUTXWPqd2_AxKasoQuGpFybXJGbmxZgfATsCO5bDJj/s1600/the_5.png" /></a></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "times new roman" , serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div align="right" class="MsoNormal" style="text-align: right;">
<i><span style="font-family: "times new roman" , serif; font-size: 10.0pt; line-height: 107%;">Webiste Honda Plus và thẻ thành viên. Nguồn: https://honda.com.vn/hondaplus/<o:p></o:p></span></i></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "times new roman" , serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "times new roman" , serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;">Những hoạt
động của Honda Motor Việt Nam và nhiều nhà sản xuất khác cho thấy họ đã tiến
hành một “sự hòa trộn truyền thông tiếp thị” (</span><span style="font-family: "times new roman" , serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;">marketing
communication mix) với truyền thông số nằm ở vị
trí quan trọng. Hơn nữa, chiến lược này có thể xem xét thêm bằng nhận định của
một số nhà nghiên cứu, chẳng hạn Smith và Taylor rằng “sự áp dụng thành công của
sự hòa trộn truyền thông tiếp thị được tiếp sức bằng sự hiểu biết nguyên lý
truyền thông và hành vi người mua hàng” (Smith & Taylor, 2007; Belz &
Peattie 2012). Còn Doyle nhấn mạnh đến vai trò của truyền thông số rằng “hầu hết
nếu như không phải là tất cả các hình thức của nội dung truyền thông, sự phân
phối điện tử thông qua Internet là quan trọng và nhiều tổ chức truyền thông đi
đến chỗ coi phân phối là một hoạt động đa nền tảng – ví dụ các nền tảng và định
dạng giao hàng điện tử đa tầng” (Doyle, 2013). <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "times new roman" , serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "times new roman" , serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;">Ý tưởng của truyền thông
tiếp thị tích hợp hay các công cụ hỗn hợp cũng có mặt trong truyền thông tiếp
thị như một lựa chọn thích hợp, ví dụ như một bài hát Pop được phát trên mạng vừa
như một video ca nhạc (MV) trên trạm tương tác, vừa như một quảng cáo truyền
hình (TVC) nhưng cũng là một đường dẫn tới fanpage của ca sĩ, nơi ca sĩ giao
lưu với khán giả. (Yamaha Motor Vietnam, 2013).</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "times new roman" , serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;"><br /></span></div>
<table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjNfJlTHAQwTd4Z_jk3243Sm8HLnEWmzrn5STnAEDexP1ikKVz5TqOTniKaObXh_RHsa9Z56DfZnFXGwaUKYBknpoDR1NdYskXnl77BDhpkUQ2-3w29TQtXSiOT74RApEXNHYIVc9LJXfeI/s1600/Tuan-Hung-Nouvo.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" height="296" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjNfJlTHAQwTd4Z_jk3243Sm8HLnEWmzrn5STnAEDexP1ikKVz5TqOTniKaObXh_RHsa9Z56DfZnFXGwaUKYBknpoDR1NdYskXnl77BDhpkUQ2-3w29TQtXSiOT74RApEXNHYIVc9LJXfeI/s400/Tuan-Hung-Nouvo.jpg" width="400" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption">Một hình ảnh lấy từ quảng cáo trên YouTube của nhãn hiệu xe máy Nouvo của Yamah với ca sĩ Tuấn Hưng. Nó cũng được dùng trong quảng cáo trên TV và cả fanpage của ca sĩ. Nguồn: Kênh YouTube của Yamaha Motor Vietnam.</td></tr>
</tbody></table>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "times new roman" , serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;">Lượng công chúng này xuất
hiện trong tập khách hàng của cả nhà phân phối xe máy lẫn nhà sản xuất âm nhạc.
Hoạt động này thể hiện rõ định nghĩa rằng “sự hội tụ có nghĩa là một sự đa dạng
hơn cho kỹ thuật số trong nền văn hóa của chúng ta” (Bolter và Grusin, 2000:
225), và sự hội tụ là mối quan hệ qua lại giữa các hình thức truyền thông,
không chỉ là chuyển tiếp từ “phương tiện cũ” sang “phương tiện mới”. Không còn
nghi ngờ rằng các chiến dịch truyền thông số trong một phạm vi rộng đã đóng góp
một phần cho sự thành công của nhiều thương hiệu xe máy quốc tế ở Việt Nam, khi
doanh số vẫn tăng lên năm nay cho dù những dự báo ảm đạm trước đó. <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "times new roman" , serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "times new roman" , serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;">Khi những
ứng dụng của truyền thông tiếp thị đa kênh đã trở nên phổ biến, các nhà lý thuyết
gợi ý về một xu hướng mới là “hệ sinh thái tiếp thị” như một định nghĩa rộng nhất.
Thuật ngữ này cũng lấy truyền thông số làm lõi của sự phát triển (JB Media
Group, 2014, và nhiều nguồn khác). Hơn nữa, một số nhà nghiên cứu khẳng định rằng
nên xây dựng một “hệ sinh thái tiếp thị lấy người dùng làm trung tâm” (Newman,
2015). </span><span style="font-family: "times new roman" , serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;">Trong
mô hình này, tác giả Daniel Newman từ tạp chí Forbes đã gợi ý rằng nên chuyển từ
công thức 4P (Product: sản phẩm, Place: địa điểm, Price: giá, Promotion: khuyến
mại) sang một tổ hợp mới: “Tầm quan trọng của việc lấy khách hàng làm trung tâm
nên lan tỏa tới mọi cấp độ của tổ chức; Sự theo dõi (có người dịch là Tình báo)
khách hàng nên là điểm tập trung; Các quyết định chủ chốt nên được tiến hành nhằm
giữ khách hàng luôn trong tâm trí”. Với công thức này, “điều bắt buộc là các
nhà tiếp thị phải dừng lại và nghĩ xem họ sẽ làm cho khách hàng của mình vui vẻ
ra sao, nhưng cũng quan trọng để tạo ra một bầu không khí có quy mô toàn doanh
nghiệp rằng phải đặt trọng tâm vào khách hàng” (Newman, 2015). Để xem xét các
nhãn hiệu xe máy ở Việt Nam đã mài sắc công cụ truyền thông số ra sao trong hệ
sinh thái tiếp thị của họ, bài viết sẽ tìm hiểu ở phần tiếp theo.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<b><span style="font-family: "times new roman" , serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;">“The
good, the depth and the wit” của truyền thông số </span></b><span style="font-family: "times new roman" , serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<b><span style="font-family: "times new roman" , serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;"><br /></span></b></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "times new roman" , serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;">Sức mạnh của truyền thông
số có thể đảm bảo cho sự phụ thuộc lẫn nhau sâu sắc hơn thêm giữa nhà cung cấp
và người tiêu dùng. Nó đã thiết kế lại mối quan hệ này. Hầu hết các nguyên lý của
truyền thông tiếp thị đều nhấn mạnh vai trò của mối quan hệ giữa các tổ chức và
khách hàng, ví dụ cho đó là “các phương tiện mà một nhà cung ứng sản phẩm, dịch
vụ, giá trị hay các ý tưởng dùng để giới thiệu họ với khách hàng mục tiêu với mục
đích đối thoại tích cực dẫn tới hiệu quả thương mại tốt hơn hoặc các mối quan hệ
khác” (Egan, 2007: 1). Một số nhà lý thuyết đã tìm kiếm cách giải quyết mối
quan hệ trung tâm này. Có một vài mục tiêu đã được nhiều chuyên gia tổng kết lại
thành mô hình để đáp ứng yêu cầu của công chúng hiệu quả như:<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "times new roman" , serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-left: .5in; mso-list: l0 level1 lfo1; text-align: justify; text-indent: -.25in;">
<!--[if !supportLists]--><span style="font-family: "times new roman" , serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;">-<span style="font-family: "times new roman"; font-size: 7pt; font-stretch: normal; line-height: normal;">
</span></span><!--[endif]--><span style="font-family: "times new roman" , serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;">5S: Sell (Bán), Serve (Phục vụ), Save (Tiết
kiệm), Speak (Giao tiếp), và Sizzle (Sự lôi cuốn) (Smith & Taylor, 2007);<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-left: .5in; mso-list: l0 level1 lfo1; text-align: justify; text-indent: -.25in;">
<!--[if !supportLists]--><span style="font-family: "times new roman" , serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;">-<span style="font-family: "times new roman"; font-size: 7pt; font-stretch: normal; line-height: normal;">
</span></span><!--[endif]--><span style="font-family: "times new roman" , serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;">hoặc 4E thay cho 4P cổ điển: Experience (Customer
experience - trải nghiệm người dùng thay cho Product - sản phẩm), Everywhere (Bất cứ chỗ nào thay cho Place - địa
điểm), Exchange (giá trị nằm ở sự trao đổi thay cho Price - giá cả) và
Evangelism (Gia cường sự tôn thờ, gắn bó thay cho sử dụng Promotion – khuyến mại)
(Rothery, 2008);<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-left: .5in; mso-list: l0 level1 lfo1; text-align: justify; text-indent: -.25in;">
<!--[if !supportLists]--><span style="font-family: "times new roman" , serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;">-<span style="font-family: "times new roman"; font-size: 7pt; font-stretch: normal; line-height: normal;">
</span></span><!--[endif]--><span style="font-family: "times new roman" , serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;">hoặc mô hình 4 yêu cầu của khách hàng: Now
(Bây giờ), Can I (Tôi có thể), For me (Phù hợp cho tôi) và Simply (Đơn giản) (Dahlström & Edelman, 2013)<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "times new roman" , serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "times new roman" , serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;">Mười năm
trước, nhiều học giả đã coi website là “một cơ hội tuyệt vời để định vị lại giá
trị và đôi khi là phục hồi lại thương hiệu. Sự ‘lôi cuốn’ là phép màu mà
website thêm vào cho thương hiệu” (Smith & Taylor, 2007: 624). Họ cũng cảnh
báo về cái chết của một số website không cập nhật thường xuyên, hoặc nói cách
khác, những chủ nhân của chúng không thường xuyên tiếp nhận phản hồi của người
dùng. “Các nhà chuyên môn truyền thông tiếp thị ngày ngay cũng thích thú một
nhánh công cụ hấp dẫn mới: công cụ điện tử (e-tools). Đây là nơi mà thế giới
online bắt đầu thu hút được sự quan tâm thực sự” (Smith & Taylor, 2007: 623).
Từ những gì các nhà lý thuyết đề cập bên trên, mối bận tâm về sức hấp dẫn của đầu
ra của tiếp thị đối với công chúng dường như là một trong những đặc tính chính
yếu của tiếp thị truyền thông. <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "times new roman" , serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "times new roman" , serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;">Trong
trường hợp một số chiến dịch tiếp thị của các nhà sản xuất xe máy Việt Nam gần
đây, họ không chỉ sử dụng website như một phương tiện giới thiệu bản thân mà
còn cải tiến chúng từ những cửa ngõ bị hạn chế thành các sân chơi tương tác với
người dùng. Mỗi một sân chơi lại định vị bản thân nó với công chúng mục tiêu
riêng. Yamaha Motor Việt Nam nhận diện thiết kế trẻ trung mang tính thể thao và
năng động của mình là ưu điểm chủ yếu trong cạnh tranh với Honda, vì vậy họ kết
nối thông điệp tiếp thị với nhiều sản phẩm giải trí dành cho thế hệ trẻ. Ví dụ,
họ mua lại một số bản thu top hit của những ca sĩ ăn khách nhất như Sơn Tùng M-TP
với bài “Không phải dạng vừa đâu” hay Tuấn Hưng với “Đam mê” (Yamaha Motor
Vietnam, 2015). Hai nam ca sĩ được yêu thích vì khía cạnh thời trang và “ngầu”
của mình, và tên các bài hát của họ đóng vai trò như những slogan của dòng xe
Nouvo, một loại xe máy dáng thể thao khí động học. Chúng cũng đóng vài trò là
những lời đáp trả đối với các đối thủ tham vọng như Honda hay Suzuki.<o:p></o:p></span><br />
<span style="font-family: "times new roman" , serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;"><br /></span>
<span style="font-family: "times new roman" , serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;"><br /></span>
<br />
<table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgGjcl054J6snur9xxrPy9Dy4_H0UoBktPMFiu5EYrDgIentW5Ey0t0_Rhqo3cxz_Agdh2e-qmThDt3Cz7eQmn4Po5qTONdPlRCB6H1-b4EQTZaxDM_UuKCnCO8WMDJm77CWcvnKqYfFRD9/s1600/Son-Tung-Nouvo.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" height="302" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgGjcl054J6snur9xxrPy9Dy4_H0UoBktPMFiu5EYrDgIentW5Ey0t0_Rhqo3cxz_Agdh2e-qmThDt3Cz7eQmn4Po5qTONdPlRCB6H1-b4EQTZaxDM_UuKCnCO8WMDJm77CWcvnKqYfFRD9/s400/Son-Tung-Nouvo.jpg" width="400" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;">Quảng cáo xe máy Nouvo của Yamaha phát trên VTV, sử dụng ca khúc <i>Không phải dạng vừa đâu</i> do Sơn Tùng M-TP thể hiện.</td></tr>
</tbody></table>
</div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "times new roman" , serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "times new roman" , serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;">Sự tiến
hóa của truyền thông số đã thay đổi việc định vị giá trị Internet mau chóng, đặc
biệt là cách các khách hàng tìm kiếm thông tin về thương hiệu. Một thập niên
trước, các nhà lý thuyết nhấn mạnh một số phẩm chất chủ yếu của các website như
sự hài hòa giữa hình thức và công năng, khả năng truy cập nội dung và sự lưu
thông dữ liệu. Trước thời của mạng xã hội, Smith va Taylor đã nhận định rằng bất
kỳ website nào cũng là vô dụng trừ khi chúng có dữ liệu được lưu thông
(traffic).<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "times new roman" , serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "times new roman" , serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;">Họ cũng
đề cập vai trò của tiếp thị bằng công cụ tìm kiếm (SEM) và tối ưu hóa công cụ
tìm kiếm (SEO) như hai kỹ năng tiếp thị mới liên quan tới truyền thông số. Trên
bình diện layout website trước đây, “số điện thoại và chi tiết liên lạc nên
luôn luôn sẵn sàng tiện truy cập” (Smith & Taylor, 2007: 626). Điều gợi ý
này hiển nhiên chứng minh sự thuyết phục của nó trong thời đại đa nền tảng và hội
tụ trong truyền thông. Gần đây, nhờ vào công cụ SEM và SEO, chỉ cần nhãn hiệu
như một từ khóa hay hashtag, người dùng có thể tìm được đúng trang của tổ chức,
chẳng hạn như Honda, Piaggio hay Yamaha. Truyền thông số đã giúp cho dấu chân
điện tử/số của người tiêu dùng đến thẳng nhà sản xuất. Trong trường hợp Honda,
họ đã tạo ra nhiều sub-domain từ trang chủ honda.com.vn, từ trang chăm sóc
khách hàng đến trang tuyên truyền hướng dẫn lái xe an toàn, và thậm chí cả
trang thành viên, nhưng ở các hình thức giao diện khác nhau. <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "times new roman" , serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "times new roman" , serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;">Trong thập
niên trước, các nhà nghiên cứu truyền thông nhận thấy điện thoại di động
(smartphone) “phải gắn với một máy vi tính và đôi khi được mô tả như những cái “TV
tốc độ” (TV on speed) và nhược điểm dễ thấy của chúng là “những giới hạn của
màn hình chỉ có màu đen trắng” (Smith & Taylor, 2007: 636). Ngày nay, mọi
giới hạn trên đều không chỉ được giải quyết hoàn toàn mà còn được phát triển ở
một tiêu chuẩn rất cao về kết nối. Thập kỷ vừa rồi cũng cho thấy một sự nghi ngờ
liệu các website hay WAP (giao thức ứng dụng không dây) có tốt hơn hay không. Mối
bận tâm về tính khả dụng của tiếp thị bằng các kiosk tương tác hay điện thoại
di động cũng đã được tính đến trong truyền thông tiếp thị. Sự tiến hóa của kỹ
thuật không dây và máy cầm tay đã chứng minh sự di động là một trò chơi không
thể cưỡng lại được mà mọi tổ chức truyền thông tiếp thị đều phải tham gia.
Trong một số thị trường, các nhà sản xuất xe máy cũng đưa ra một số ứng dụng
(apps) trên điện thoại di động để tăng cường sự kết nối với khách hàng, chẳng hạn
như <i>Me@Vespa</i> trên toàn cầu, <i>WeloveHonda</i> ở Indonesia và <i>My Yamaha</i> ở Thái Lan.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "times new roman" , serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "times new roman" , serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;">Đặc tính
nổi bật nhất của kỹ thuật truyền thông số là độ phân giải cực cao của chúng
trên các giao diện. Mọi khách hàng có thể ngồi bất cứ đâu và xem được các hình ảnh
cực kỳ chi tiết của những mẫu xe máy mới được tung ra. Màn hình của các điện
thoại di động, máy tính để bàn, laptop, i-TV hay các thiết bị số khác có thể hiển
thị các vật phẩm hoàn hảo với chức năng phóng lớn và thậm chí cả hình ảnh 3 chiều
trong khi các ấn phẩm không thể đạt tới. Những hình ảnh này cũng trở thành công
cụ tiếp thị lan truyền hữu ích khi được truyền tải không chút lỗi nào qua đường
truyền băng thông rộng tốc đọ cao.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "times new roman" , serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "times new roman" , serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;">Truyền thông số cũng giúp
cho các nhà tiếp thị chiếm được trái tim công chúng thông qua gốc rễ phát triển
mau lẹ của nó trong xã hội. Thương hiệu xe máy thành công nhất ở Việt Nam,
Honda Motor, hiểu rằng người Việt ưa chuộng đặc điểm tiết kiệm nhiên liệu của
các sản phẩm điện tử và xe cộ Nhật Bản. Họ đã nhấn mạnh ưu điểm này trong chiến
dịch khổng lồ “Tôi yêu Việt Nam” được nhắc tới trong suốt 12 năm liên tục. Thông
qua nhiều phương tiện số đề cập trong phần trước, họ đã triển khai nhiều
chương trình thực tế như “Lái xe an toàn”, “Trồng rừng theo Cơ chế Phát triển Sạch”
và “Ngày hội trồng rừng – Cùng Honda giữ mãi màu xanh Việt Nam” (Saigon Times,
2015). Những chiến dịch này dẫn dắt tâm trí cộng đồng tách rời với vấn đề của một
phương tiện giao thông tiêu thụ năng lượng hóa thạch và là một nguyên nhân của
tắc nghẽn giao thông đô thị. Trong hầu hết các trường hợp, “Tôi yêu Việt Nam”
trở thành khẩu hiệu thay thế cho khẩu hiệu chính thức “The Power of Dreams” [Sức
mạnh của những giấc mơ].<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "times new roman" , serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "times new roman" , serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;">Honda đã
giới thiệu chiến dịch này nhằm tạo ra sự khác biệt với các đối thủ cạnh tranh
và thể hiện các trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp (CSR) với cộng đồng. Khẩu
hiệu trên cũng là tên của một bài hát đã được phát sóng trong hình thức của một
TVC lẫn tiết mục biểu diễn trong nhiều chương trình ca nhạc, và thậm chí là một
bài hit trên nhiều trang nhạc số. Mặc dù nội dung của bài hát dường như không
liên quan đến xe máy hay Honda, thông điệp tích cực của tên gọi đã được nhà sản
xuất ghi dấu ấn lên. (Nguyễn Trương Quý [Xe máy tiếu ngạo], 2011; Mỹ Tâm
[YouTube], 2014; Quảng cáo Việt, 2016). Năm 2015, Honda tiếp tục chiếm thị phần
lớn nhất với 70% (Katsuki & Tomiyama, 2016). Mức độ nhận diện thương hiệu
xe máy của Honda thậm chí còn cao hơn, 79% (W&S Joint Stock Company, 2015)<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "times new roman" , serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi2_gL_cwfBgFEPDgOlf9EL__7lA04TEdmqTQI8yH57OjP8gQRU1sKVsjlpRVKG-GCgr8Sy3OXbjMQGyg0FygDt19-iNMP4iY0QNVD3sCPNuv9zCi-jpNkcJoUZXfFtCcC4KMMO6cssUUY4/s1600/maxresdefault.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" height="225" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi2_gL_cwfBgFEPDgOlf9EL__7lA04TEdmqTQI8yH57OjP8gQRU1sKVsjlpRVKG-GCgr8Sy3OXbjMQGyg0FygDt19-iNMP4iY0QNVD3sCPNuv9zCi-jpNkcJoUZXfFtCcC4KMMO6cssUUY4/s400/maxresdefault.jpg" width="400" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption">“Tôi yêu Việt Nam” – sáng tác của Vy Nhật Tảo, do ca sĩ Mỹ Tâm biểu diễn trong lễ kỷ niệm 20 năm ngày thành lập liên doanh Honda Vietnam. Nguồn: Trang YouTube của Mỹ Tâm.</td></tr>
</tbody></table>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "times new roman" , serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;">Sự phụ
thuộc lẫn nhau giữa nhà tiếp thị và khách hàng rõ ràng đã được củng cố bởi truyền
thông số, khi các mặt hàng tiêu dùng trở thành biểu tượng của lối sống. Một
trong những TVC đầu tiên và được lan truyền nhiều nhất của một loại xe máy ở Việt
Nam là clip quảng cáo xe Sirius của Yamaha năm 1999. Nữ diễn viên khi đó còn vô
danh Ngô Thanh Vân đã xuất hiện trong TVC này đã thể hiện như một hình ảnh của
thế hệ trẻ Việt Nam. Trong cảnh cuối, cô hỏi người xem “Are you stylish?” (tiếng
Anh trong nguyên bản, Bạn có phong cách không?) (Yamaha Motor Vietnam, 1999).
Câu hỏi này dường như xây dựng một căn tính mạnh mẽ không chỉ cho Yamaha mà còn
là khát vọng của thế hệ trẻ đương thời. Nó cũng được xem như bước đầu tiên đặt
chân vào showbiz của nữ diễn viên này (Thể thao & Văn hóa, 2012).</span><span style="font-family: "times new roman" , serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span><br />
<span style="font-family: "times new roman" , serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;"><br /></span>
<br />
<table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgJ8_V2KomKDzwFhgv6O90fzvGWGiXBGLGsuxCfhtdIkEC8uhjB_SKf-2SMUm2FQq2D55hhqwjvFTQVfKZCVa2-r6vmphCKLaR_V1kqHTN8lxYgprzaa5vwx38Em7i8aUTptkcy-1_No3Uq/s1600/Ngo-Thanh-Van-Sirius.jpg" imageanchor="1" style="font-family: "Times New Roman"; font-size: medium; line-height: normal; margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><img border="0" height="302" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgJ8_V2KomKDzwFhgv6O90fzvGWGiXBGLGsuxCfhtdIkEC8uhjB_SKf-2SMUm2FQq2D55hhqwjvFTQVfKZCVa2-r6vmphCKLaR_V1kqHTN8lxYgprzaa5vwx38Em7i8aUTptkcy-1_No3Uq/s400/Ngo-Thanh-Van-Sirius.jpg" width="400" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;">Quảng cáo xe máy Sirius năm 1999 với diễn viên Ngô Thanh Vân.</td></tr>
</tbody></table>
<span style="font-family: "times new roman" , serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "times new roman" , serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="font-family: "times new roman" , serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;">Tuy nhiên, hạn chế vẫn còn đó như một yếu tố phải tính
đến. Sự linh hoạt và dễ đổi thay của kỹ thuật số có thể “giúp môi trường truyền
thông online thống nhất với các phương thức giao tiếp mà các công ty có thể
tham gia, nhưng không thể kiểm soát, và chúng có sức mạnh để tăng cường lẫn hủy
diệt một thương hiệu cũng như danh tiếng của nó” (Belz & Peattie, 2012: 211). Xu hướng thời trang của truyền thông số
cũng đem lại những khó khăn trong việc duy trì sự trung thành của khách hàng.
Như Belz và Peattie đã chỉ ra, các công ty nên tiếp cận các phương tiện online
theo cách thức tiếp thị bền vững, và “truyền thông online có tiềm năng để cho
thấy thế giới đằng sau sản phẩm và cả những gì các công ty đang thực hiện để thiết
lập nên các vấn đề bền vững trong suốt vòng đời của họ” (Belz & Peattie,
2012: 209). Điều này liên quan tới sự minh bạch và nhất quán trong thông điệp
truyền thông chuyển đến khách hàng.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="font-family: "times new roman" , serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal">
<b><span style="font-family: "times new roman" , serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;"><br /></span></b></div>
<div class="MsoNormal">
<b><span style="font-family: "times new roman" , serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;">Kết luận<o:p></o:p></span></b></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "times new roman" , serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "times new roman" , serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;">Chỉ vài
năm trước đây, nhiều dự báo đã thất bại trong việc ước định sự thích ứng và điều
chỉnh của phương tiện số trong lĩnh vực truyền thông tiếp thị. Một nguyên tắc mới
trong thế giới số được sinh ra đã cho phép mọi người nhận thức rằng kỹ thuật đó
có bao chứa sự tiến hóa và khả năng tự cải
tiến, vì thế truyền thông tiếp thị đã thay đổi mà không có một ngưng trệ nào.
Tuy nhiên, phương tiện số không thể thay thế mọi chức năng của truyền thông tiếp
thị. Trong trường hợp xe máy, nó không hiệu quả trong giai đoạn trải nghiệm thực
của người dùng, ví dụ như các buổi đi thử tại các showroom hay các hội chợ xe
máy. Về lý tưởng thì phương tiện số nên tham gia trong mội khâu của việc bán
hàng, và có thể giúp khách hàng trong vai trò một nhà tư vấn ảo. <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "times new roman" , serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "times new roman" , serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;">Phương
tiện số đã chứng tỏ rằng nó có thể để lại dấu ấn trong văn hóa tiêu thụ xe máy ở
Việt Nam nhờ việc đã nuôi dưỡng thông tin cho công chúng đều đặn hàng ngày trên
mọi kênh. Cho dù một số dấu hiệu của sự bão hòa trên thị trường và sự thay đổi
trong chính sách nhà nước về giao thông, câu chuyện của truyền thông tiếp thị
xe máy vẫn còn tiếp tục. Hãy còn quá sớm để chắc chắn về thời điểm thị trường
này sẽ trở thành một “cái đuôi dài” như thuật ngữ của Chris Anderson, nhưng những
gì phương tiện số đã tạo nên ảnh hưởng trong văn hóa xe máy Việt Nam thực chắc
chắn. Như McLuhan đã nhận định, “phương tiện cũng là thông điệp”, xe máy là một
phương tiện mang dấu chỉ văn hóa xã hội đã được tương hỗ bởi phương tiện số một
cách có phần cộng sinh, tựa như một loạt dầu nhớt cho thực thể vật chất này. Bởi
vậy, bối cảnh rộng hơn này có thể gợi nên vài nghiên cứu sâu hơn về bức tranh văn
hóa tiêu dùng trong một nước đang phát triển như Việt Nam. <o:p></o:p></span></div>
<h1>
<span style="font-family: "times new roman" , serif; font-size: 12pt; font-weight: normal; line-height: 107%;">(c) Nguyễn Trương Quý</span></h1>
<h1>
<b><span style="font-family: "times new roman" , serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;">Tài liệu</span></b><b><span style="font-family: "times new roman" , serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;"> tham khảo</span></b></h1>
<div class="MsoNormal">
<span style="font-family: "times new roman" , serif;">Belz, F.-M. & Peattie, K., 2012. </span><i style="font-family: "Times New Roman", serif;">Sustainability
marketing: a global perspective. </i><span style="font-family: "times new roman" , serif;">2nd ed. Chichester: John Wiley & Sons.</span></div>
<div class="MsoBibliography">
<span style="font-family: "times new roman" , serif; mso-no-proof: yes;">Bolter, J. D. & Grusin, R., 2000. <i>Remediation:
Understanding new media. </i>Cambridge: MIT Press.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoBibliography">
<span style="font-family: "times new roman" , serif; mso-no-proof: yes;">Dahlström, P. & Edelman, D., 2013. <i>The coming era of
‘on-demand’ marketing. </i>s.l.:McKinsey&Company.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoBibliography">
<span style="font-family: "times new roman" , serif; mso-no-proof: yes;">D-I Marketing, 2015. <i>Study about motorcycle usage in
Vietnam, </i>s.l.: Dream Incubator Inc.,.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoBibliography">
<span style="font-family: "times new roman" , serif; mso-no-proof: yes;">Doyle, G., 2013. <i>Understanding Media Economics. </i>2nd
ed. London: Sage.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoBibliography">
<span style="font-family: "times new roman" , serif; mso-no-proof: yes;">Đường, T. H., 2012. Ngô Thanh Vân: Đường đến một ngôi sao. <i>Thể
thao & Văn hóa, </i>14 February.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoBibliography">
<span style="font-family: "times new roman" , serif; mso-no-proof: yes;">Egan, J., 2007. <i>Marketing communications. </i>London:
Thomson Learning.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoBibliography">
<span style="font-family: "times new roman" , serif; mso-no-proof: yes;">Honda Vietnam, 2015. <i>Honda Việt Nam. </i>[Online] <br />
Available at: <u>https://honda.com.vn/</u><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoBibliography">
<span style="font-family: "times new roman" , serif; mso-no-proof: yes;">Honda Vietnam, 2016. <i>Tôi yêu Việt Nam. </i>[Online] <br />
Available at: <u>https://toiyeuvietnam.honda.com.vn/</u><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoBibliography">
<span style="font-family: "times new roman" , serif; mso-no-proof: yes;">HondaPlus, 2016. <i>Honda Plus. </i>[Online] <br />
Available at: <u>https://honda.com.vn/hondaplus/</u><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoBibliography">
<span style="font-family: "times new roman" , serif; mso-no-proof: yes;">Hung, Q., 2015. Honda Vietnam kicks off tree planting
project. <i>Saigon Times, </i>22 April.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoBibliography">
<span style="font-family: "times new roman" , serif; mso-no-proof: yes;">JB Media Group, 2014. <i>The Online Ecosystem. </i>[Online] <br />
Available at: <u>http://www.jbmediagroupllc.com/about/ecosystem/</u><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoBibliography">
<span style="font-family: "times new roman" , serif; mso-no-proof: yes;">Katsuki, N. & Tomiyama, A., 2016. Honda strives to
sustain growth in Vietnam's maturing motorbike market. <i>Nikkei Asian Review, </i>12
March.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoBibliography">
<span style="font-family: "times new roman" , serif; mso-no-proof: yes;">Ministry of Labour, Invalids and Social, 2014. <i>VIETNAM’S
LABOUR MARKET - Vol.1, Quarter 1 - 2014. </i>[Online] <br />
Available at: <u>http://www.molisa.gov.vn/Images/FileAnPham/fileanpham20144161658549.pdf</u><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoBibliography">
<span style="font-family: "times new roman" , serif; mso-no-proof: yes;">MyTam, 2014. <i>Mỹ Tâm - Tôi Yêu Việt Nam | Live Tour Sức Mạnh
Những Ước Mơ (THE POWER OF DREAMS). </i>[Online] <br />
Available at: <u>https://www.youtube.com/watch?v=uKQ5qg7JnZs</u><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoBibliography">
<span style="font-family: "times new roman" , serif; mso-no-proof: yes;">Newman, D., 2015. Marketing: Building A Customer-Centric
Marketing Ecosystem. <i>Forbes, </i>17 February.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoBibliography">
<span style="font-family: "times new roman" , serif; mso-no-proof: yes;">QuảngcáoViệt, 2016. <i>Quảng cáo Honda kỷ niệm 20 năm [vui
tươi,hạnh phúc]. </i>[Online] <br />
Available at: <u>https://www.youtube.com/watch?v=1E0W5FNplys&index=3&list=PLza6wDkW7daGRpbrPlae0m5lCAdT6SmqM</u><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoBibliography">
<span style="font-family: "times new roman" , serif; mso-no-proof: yes;">Quy, N. T., 2011. <i>Xe máy tiếu ngạo. </i>2 ed. HCMC: Tre
Publishing House.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoBibliography">
<span style="font-family: "times new roman" , serif; mso-no-proof: yes;">Sacombank, 2014. <i>Sacombank JCB Motor Card. </i>[Online] <br />
Available at: <u>http://www.sacombank.com.vn/en/personal/Pages/Sacombank-JCB-Motor-Card3122014.aspx</u><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoBibliography">
<span style="font-family: "times new roman" , serif; mso-no-proof: yes;">Smith, P. R. & Taylor, J., 2007. <i>Marketing
communications: an integrated approach. </i>4th ed. London: Kogan Page.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoBibliography">
<span style="font-family: "times new roman" , serif; mso-no-proof: yes;">Smith, P. R. & Zook, Z., 2012. <i>Marketing
Communications: Integrating offline and online with social media. </i>5th ed.
London: Kogan Page.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoBibliography">
<span style="font-family: "times new roman" , serif; mso-no-proof: yes;">ThanhNien, N., 2016. Vietnamese bought 7,800 new motorbikes
every day last year: report. <i>Thanh Nien News, </i>3 June.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoBibliography">
<span style="font-family: "times new roman" , serif; mso-no-proof: yes;">TôiYêuViệtNam, 2011-2016. <i>Tôi Yêu Việt Nam. </i>[Online] <br />
Available at: <u>https://www.youtube.com/channel/UCTuhw-iAAy6sVr6-olTZK1g</u><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoBibliography">
<span style="font-family: "times new roman" , serif; mso-no-proof: yes;">Vietinbank, 2016. <i>0% lãi suất trả góp với thẻ VietinBank
khi mua xe Piaggio tại SAPA. </i>[Online] <br />
Available at: <u>https://card.vietinbank.vn/sites/home/vi/tin-noi-bat/SAPA.html</u><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoBibliography">
<span style="font-family: "times new roman" , serif; mso-no-proof: yes;">VNS, 2014. Motorbike market starts to run flat. <i>Việt Nam
News, </i>20 February.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoBibliography">
<span style="font-family: "times new roman" , serif; mso-no-proof: yes;">W&S Joint Stock Company, 2015. <i>Overview of Motorbike
in Vietnam Market, </i>Ho Chi Minh City: s.n.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoBibliography">
<span style="font-family: "times new roman" , serif; mso-no-proof: yes;">Yamaha Motor Vietnam, 1999. <i>TVCF - Quảng cáo Sirius 1999
(ft Ngô Thanh Vân). </i>[Online] <br />
Available at: <u>https://www.youtube.com/watch?v=BqtlLvlvGVc</u><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoBibliography">
<span style="font-family: "times new roman" , serif; mso-no-proof: yes;">Yamaha Motor Vietnam, 2013. <i>(HD) Quảng cáo Nouvo SX RC
2013 (Ft. ca sĩ Tuấn Hưng). </i>[Online] <br />
Available at: <u>https://www.youtube.com/watch?v=tvlYuWEwD_o</u><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoBibliography">
<span style="font-family: "times new roman" , serif; mso-no-proof: yes;">Yamaha Motor Vietnam, 2015. <i>Quảng cáo xe máy NOUVO FI -
SƠN TÙNG MTP. KHÔNG PHẢI DẠNG VỪA ĐÂU. </i>[Online] <br />
Available at: <u>https://www.youtube.com/watch?v=95DmT6smvF0&index=4&list=PLza6wDkW7daGl2jTgebAUaCHSsh1n0GUF</u><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<br />
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
</div>
Anonymoushttp://www.blogger.com/profile/06977437762346049191noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-921238430016457777.post-7193825940824553602016-06-29T21:45:00.001+07:002016-06-29T21:45:53.504+07:00Ta đợi chết mảnh mặt trời gay gắt<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<i>Ta đợi chết mảnh mặt trời gay gắt<br />Để ta chiếm lấy riêng phần bí mật</i><br />
<i><br /></i>
Nhìn hoàng hôn, chợt nhớ câu thơ rất hay của Thế Lữ thời đi học trong bài "Nhớ rừng". Bây giờ trẻ con có thấy bài này hay nữa không?<br />
<div>
<br /></div>
<div>
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiLtmd9xOUkqJr6QPljCsb6pm480HXKpUbrQ8jAc_yPjKnAMT1Ixshann43nT9CkstBkp0tiC0XBwR2W-YGrpT4tsFy0pZ1Tw16NGNke6Fqiy6IOcxIM5ICIjRuYV4dNq2y_XzgP7ohckZW/s1600/IMG_9708a.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em; text-align: center;"><img border="0" height="265" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiLtmd9xOUkqJr6QPljCsb6pm480HXKpUbrQ8jAc_yPjKnAMT1Ixshann43nT9CkstBkp0tiC0XBwR2W-YGrpT4tsFy0pZ1Tw16NGNke6Fqiy6IOcxIM5ICIjRuYV4dNq2y_XzgP7ohckZW/s400/IMG_9708a.jpg" width="400" /></a><br />
<br /></div>
<div>
Nhưng hồi đi học, bài này không gây cảm giác là một bài "hay" kiểu diễm lệ Xuân Diệu hay thánh thót Nguyễn Bính. Thấy nó hơi kể lể bằng một giọng hơi kịch, hơi diễn cảm kiểu thơ đứng trên bục, thi sĩ mặc trang phục lịch duyệt, động tác cường điệu. Không gian có sắc thái bảo tàng thực vật học. Người ta từng nói Xuân Diệu mới nhất, tây nhất nhưng thực ra đọc rất quen vì nhiều hình ảnh cổ điển và cấu trúc sóng đôi rõ ràng trong ý/câu. Chính Thế Lữ ở bài này lại tây rõ, mặc dù ông là người Việt, viết cả truyện đường rừng sau này (nghĩa là rất hiểu rừng bản địa) nhưng khu rừng trong thơ là rừng nhìn kiểu tây: "lượn tấm thân như sóng cuộn nhịp nhàng" hoặc "những chiều lênh láng máu sau rừng" thì như tả lại bức tranh thám hiểm.<br />
<br />
Nhưng giờ thấy bài thơ hấp dẫn vì gợi nhớ những bức tranh trường phái Tiên tri (Nabis), những mảng miếng màu nguyên được công-tua bằng các màu tương phản, những hình thù tuy rõ ràng nhưng bí hiểm. Và nhớ các không gian tái hiện thiên nhiên ở các bảo tàng thiên nhiên ở Áo hay Pháp. Đến đấy, sửng sốt vì gặp Nhớ rừng.<br />
<br />
Như thế không gian văn hóa châu Âu được dịch chuyển vào thơ Mới không chỉ ngôn từ, mà còn nằm sâu ở các lớp cảnh có tính chất bảo tàng kia, nhất là cách nhìn kiểu hội họa hậu Ấn tượng. Thậm chí bài thơ của Thế Lữ có thể dùng làm chú thích cho những bức tranh của Bonnard, cho dù chủ đề rừng thì hợp với Rousseau hơn, mà tranh Bonnard thì có chủ đề thần bí kiểu như mấy bài Tiếng sáo Thiên Thai, Hồ xuân và thiếu nữ của Thế Lữ... Nhưng chủ đề và phong cách thì lại khác nhau...<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<br /></div>
</div>
</div>
Anonymoushttp://www.blogger.com/profile/06977437762346049191noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-921238430016457777.post-54263611105830680542016-06-27T00:11:00.001+07:002016-06-27T00:12:27.351+07:00Kiến trúc phục vụ chính trị (bài 3): Đại bàng đối đầu cùng công nông<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div class="separator" style="clear: both; text-align: left;">
Ứng với khung cảnh đầy những tuyên ngôn chống Slav của Hitler và sự can dự vào hai phe đối đầu nhau trong cuộc nội chiến Tây Ban Nha, người Xô-viết và Đức cảm nhận được sức nặng của cuộc cạnh tranh ngay cả trước khi gian triển lãm của họ sẽ đối mặt với nhau qua công viên Trocadéro. Hitler thoạt đầu cân nhắc việc Đức rút khỏi triển lãm, nhưng vì mối ưu ái dành cho với Albert Speer, kiến trúc sư trưởng của Đế chế thứ Ba, nên Speer đã thuyết phục được ông ta tham gia.</div>
<br />
Trong khoảng 1933-1934, Speer đã thiết kế các đồ án và nhiều công trình làm nơi diễn ra các buổi tuần hành của đảng Quốc xã, chẳng hạn ở Nuremberg; và ông đã sinh ra “thánh đường ánh sáng”, dùng 130 ngọn đèn rọi dùng chống không kích chiếu lên trời đêm để tạo nên biểu tượng thị giác cho lễ Tuần hành Nuremberg. Đám đông tuần hành đã được ghi lại đầy ấn tượng trong bộ phim <i>Chiến thắng của Ý chí </i>của Leni Riefenstahl, một bản ký sự về cuộc Tuần hành Nuremberg 1934.<br />
<div>
<br /></div>
<table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjv-gDDrlFr2T-81uEsMc_3MOuQI9-i0pN-C_TAaidHFiWMiieG2cVG6RUV8CjWcRx05hwKPQ1prRLDcgCDWqpbHCZURqQ-_AzDwyjuaxWUF31q0awnkpGQd4voqufaKSuFuqQVpCzkp4a0/s1600/Nazi_party_rally_grounds_1934.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><img border="0" height="267" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjv-gDDrlFr2T-81uEsMc_3MOuQI9-i0pN-C_TAaidHFiWMiieG2cVG6RUV8CjWcRx05hwKPQ1prRLDcgCDWqpbHCZURqQ-_AzDwyjuaxWUF31q0awnkpGQd4voqufaKSuFuqQVpCzkp4a0/s400/Nazi_party_rally_grounds_1934.jpg" width="400" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption">Cuộc tuần hành của đảng Quốc xã tại Nuremberg</td></tr>
</tbody></table>
<div>
<div>
<br /></div>
<table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi63jWzYxpgoe4cQXSsjSG2hz-UqPL0UtDxE9zmxYVZEFkkEPubDhGlDTy8h28oQikIi2Eo-Zbh6mLotJmu4z66Wb_Il4QCezc-wytatMc3vOV71-O4FwBAQFISUHYqCOHcU6aLzqJJqfJY/s1600/Lichtverschmutzung-Nuernberg-Reichsparteitag-Lichtdom.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" height="281" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi63jWzYxpgoe4cQXSsjSG2hz-UqPL0UtDxE9zmxYVZEFkkEPubDhGlDTy8h28oQikIi2Eo-Zbh6mLotJmu4z66Wb_Il4QCezc-wytatMc3vOV71-O4FwBAQFISUHYqCOHcU6aLzqJJqfJY/s400/Lichtverschmutzung-Nuernberg-Reichsparteitag-Lichtdom.jpg" width="400" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption">‘Thánh đường của Ánh sáng’ tại Nuremberg: 130 ngọn đèn pha chống không kích được rọi thẳng lên trời đêm</td></tr>
</tbody></table>
<br />
Để chuẩn bị cho Thế vận hội mùa hè 1936 tại Berlin, Speer điều chỉnh lại thiết kế sân vận động Olympiastadion của Werner March, thêm vào một mặt đứng ốp đá.</div>
<div>
<br />
<div class="separator" style="clear: both;">
<br /></div>
<table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEj4mAfa6BlHaULAc9iyBYrZ4Dhf1NWit5jVVZnsn6bzq0kAYSrU9L0PQNFlmvKIMvxLO4SDqGQ7UAOj6UusSYhKErRDKYr9Iqx3e1r0PZRjub8fuRbGotwzt7e1_aBoVzrso-ZyOjdXqGk5/s1600/Bundesarchiv_Bild_183-R82532_Berlin_Olympia-Stadion_Luftaufnahme.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><img border="0" height="267" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEj4mAfa6BlHaULAc9iyBYrZ4Dhf1NWit5jVVZnsn6bzq0kAYSrU9L0PQNFlmvKIMvxLO4SDqGQ7UAOj6UusSYhKErRDKYr9Iqx3e1r0PZRjub8fuRbGotwzt7e1_aBoVzrso-ZyOjdXqGk5/s400/Bundesarchiv_Bild_183-R82532_Berlin_Olympia-Stadion_Luftaufnahme.jpg" width="400" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption">Sân vận động Olympiastadion ở Berlin, 1936</td></tr>
</tbody></table>
</div>
<br />
Trong những năm này, Speer phát triển ý tưởng của “giá trị tàn tích”: những tòa nhà nên được thiết kế với một dự kiến về sự hư hại và thậm chí sụp đổ của chúng, vì vậy những phế tích để lại cuối cùng sẽ giữ lại được giá trị thẩm mỹ và biểu tượng. Nếu như Speer đem lại cho khái niệm một cái tên, thì khái niệm này đã có một tiền đề từ lâu, qua những bản vẽ của John Soane (1753-1837, một kiến trúc sư người Anh) và sự tôn vinh theo trường phái Romanticism (Lãng mạn hóa hình ảnh các phế tích đền đài, chủ yếu phong cách Hy-La cổ đại). Trong hồi ký của Speer, Trong lòng Đế chế thứ Ba, ông giải thích nền tảng lý thuyết của mình:<br />
<br />
<blockquote class="tr_bq">
<i>“Hitler thích nói tới mục đích của công trình là để truyền tải thời đại của ông và tinh thần của nó cho hậu thế. Sau cùng, những điều nhắc nhớ đến những con người của kỷ nguyên vĩ đại trong lịch sử chính là kiến trúc mang tính biểu tượng của họ, ông đã triết lý hóa như vậy […] Lẽ tự nhiên, không thể chỉ dùng mỗi ngành kiến trúc mà đánh thức được một nhận thức quốc gia mới. Nhưng sau một thời gian dài trì trệ, một cảm hứng về sự vĩ đại của quốc gia đã được sinh ra, với các tượng đài của tổ tiên là những sự biểu dương ấn tượng nhất. Chẳng hạn ngày nay, Mussolini có thể lấy những công trình của Đế chế La Mã làm biểu tượng của tinh thần anh hùng La Mã. Nhờ thế ông có thể thiêu đốt dân tộc mình với ý niệm về một đế chế hiện đại. Các công trình kiến trúc của chúng ta cũng nên nói tới sự nhận thức về những thế kỷ Đức tương lại ngay từ bây giờ”.</i></blockquote>
<br />
Speer đã thiết kế gian của Đức tại Triển lãm 1937. Trong một chuyến thăm Paris vài tháng trước khi triển lãm khai mạc – tại đây vị trí của các gian Liên Xô và Đức đã được các nhà tổ chức Pháp xác nhận, do tổng công trình sư Jacques Gréber chỉ đạo – Speer “tình cờ lọt vào một căn phòng chứa những bản phác thảo bí mật của gian Liên Xô”. Nhờ cơ hội quý báu này, ông đã thiết kế một gian triển lãm với ý đồ đáp trả lại một cách cứng rắn vẻ tấn công của bức tượng<i> Công nhân và nông trang viên</i>. Trong khi phần đế giật cấp của Iofan và bức tượng của Mukhina chủ yếu chạy theo phương ngang, Speer tạo nên một khối đầy tính áp chế theo phương đứng, phần nóc kết thúc bằng một con đại bàng đậu trên biểu tượng chữ thập ngoặc.<br />
<div>
<br />
<div>
<br /></div>
<table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhNwE_9tyJ4sD9iXKz0LmfeAkZD99upCSW51ooHa7aQ2bmvhG8Htf7hYgBgqM4REmQihWBPSz-QEGR3hzJ1JVvvLkHxvIPKEx8SQ1bcduKXbkK8ed2VeSSCXYHt9bsRkUMkULC696z44rek/s1600/phac-thao-paris-1937.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" height="429" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhNwE_9tyJ4sD9iXKz0LmfeAkZD99upCSW51ooHa7aQ2bmvhG8Htf7hYgBgqM4REmQihWBPSz-QEGR3hzJ1JVvvLkHxvIPKEx8SQ1bcduKXbkK8ed2VeSSCXYHt9bsRkUMkULC696z44rek/s640/phac-thao-paris-1937.jpg" width="640" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption">Bản vẽ mặt bên và mặt bằng của gian triển lãm Đức.</td></tr>
</tbody></table>
<div>
<br /></div>
</div>
“Một cặp tượng cao mười mét [thực tế là 24,5m], trên một cái đài cao, đang sải bước đầy chiến thắng về phía gian của Đức. Do vậy tôi đã thiết kế một khối hộp, dựng dọc trên những cột cường tráng nhằm để ngăn sự tấn công đó, trong khi ở đỉnh tháp là một con đại bàng với chữ thập ngoặc giữ trong móng vuốt đang nhìn xuống điêu khắc của người Nga. Tôi đã nhận được huy chương vàng cho tòa nhà; và đồng nghiệp Xô-viết cũng vậy”.<br />
<div>
<br />
<div>
<br /></div>
<table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhvIVJIvijdbxklj4crvzttDl3qrhT6xpwHHL7TrJQBYe0a9infBALtJ6MUm_fJnwB_XLbwu2kWofuAEoex2U3iUFNYnV_TjLEYKE38EoF0iQznUSp68PF9MmQJb0BSF2dkaylM3S1Przjv/s1600/Speer_German_Pavilion_1937.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" height="400" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhvIVJIvijdbxklj4crvzttDl3qrhT6xpwHHL7TrJQBYe0a9infBALtJ6MUm_fJnwB_XLbwu2kWofuAEoex2U3iUFNYnV_TjLEYKE38EoF0iQznUSp68PF9MmQJb0BSF2dkaylM3S1Przjv/s400/Speer_German_Pavilion_1937.jpg" width="305" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption">Khu vực triển lãm của Đức Quốc xã vào ban đêm</td></tr>
</tbody></table>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<br /></div>
<br />
<table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgzArPvGOvpC0EvihGv2MD4pq7yFDZ-obHnGp_tSM0hYdvioxqRqK0sl5c1_OLvHuAPkYhRWs5yFpU0sWUpc3rVE9NfoMARfiZymw4AjojZ3zfMoSjMHq3_9LA4UrZqdoUCyt1bN5_WCsl7/s1600/bronzenuremeagehmens50.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" height="253" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgzArPvGOvpC0EvihGv2MD4pq7yFDZ-obHnGp_tSM0hYdvioxqRqK0sl5c1_OLvHuAPkYhRWs5yFpU0sWUpc3rVE9NfoMARfiZymw4AjojZ3zfMoSjMHq3_9LA4UrZqdoUCyt1bN5_WCsl7/s320/bronzenuremeagehmens50.jpg" width="320" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption">Chi tiết đại bàng trên nóc gian triển lãm của Đức</td></tr>
</tbody></table>
<br />
*<br />
Mặc dù trong lý thuyết của Speer về “giá trị tàn tích” có sự ưu tiên cho vật liệu đá, với ý đồ dành cho những dự án trường cửu, trên thực tế, gian triển lãm tạm thời của Đức tại triển lãm là một cấu trúc bằng thép.<br />
<br />
Một mặt tiền ốp đá granite Bavaria bao phủ một cấu trúc hợp từ ba ngàn tấn thép. Các trụ cột ốp đá granite và khảm mosaic. Bên trong nội thất, sàn nhà được phủ bằng cao su đỏ.</div>
<div>
<br /></div>
<div>
<br /></div>
<table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhcqcHcBioVToRaxmrXinczKrXJg4QA5Q1s55TY0yyy010HGyjWA77s9s9j4EPvb0g4OVjTetm4269eVPXiZMPlgisaaHYZWhdVeeHcp7gVFVdTtmw9OewxquU5DLCESgjHwlpM2N4XxUAw/s1600/0_bdc7e_d5609f0e_XXL.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" height="302" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhcqcHcBioVToRaxmrXinczKrXJg4QA5Q1s55TY0yyy010HGyjWA77s9s9j4EPvb0g4OVjTetm4269eVPXiZMPlgisaaHYZWhdVeeHcp7gVFVdTtmw9OewxquU5DLCESgjHwlpM2N4XxUAw/s400/0_bdc7e_d5609f0e_XXL.jpg" width="400" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption">Nội thất gian triển lãm của Đức</td></tr>
</tbody></table>
<div class="separator" style="clear: both;">
<br /></div>
<div style="text-align: left;">
Người Xô-viết cử một đội chuyên gia đến để lắp đặt bức tượng thép không gỉ của Mukhina – tác phẩm đã được làm khuôn và đúc ở Matxcơva tại Học viện Thép và Luyện kim, trước khi xẻ ra thành 65 khối và vận chuyển tới Paris. Khi đến nơi, một cần trục được dùng để cẩu các khối điêu khắc vào vị trí và toàn bộ quy trình chỉ diễn ra trong 13 ngày. Tuy nhiên, để xây dựng phần gian triển lãm, Liên Xô phải phụ thuộc vào công nhân Pháp. Điều này ngược với Đức: họ đã cử một đội cả ngàn thợ xây sang dựng công trình do Speer thiết kế.</div>
<div style="text-align: left;">
<br /></div>
<div style="text-align: left;">
<br /></div>
<table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgOJFmbB-UyQ-JVvKEjJGhqdc1KROJ0TYGZaP3joorQuXQtDrW_f7Mc0EcVQBZbk4Ww_ppBhiEZF_-Q1eVZjHBKrp-etn9d9fHmpFc6Rjh6VOmRhwXOW6EjO8ePW5H-1UM9Ghku6NE1zKVb/s1600/WaKW1.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" height="225" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgOJFmbB-UyQ-JVvKEjJGhqdc1KROJ0TYGZaP3joorQuXQtDrW_f7Mc0EcVQBZbk4Ww_ppBhiEZF_-Q1eVZjHBKrp-etn9d9fHmpFc6Rjh6VOmRhwXOW6EjO8ePW5H-1UM9Ghku6NE1zKVb/s400/WaKW1.jpg" width="400" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption">Bức tượng “Công nhân và nông trang viên” được lắp đặt bằng cần trục tại Paris</td></tr>
</tbody></table>
<br />
<div class="wp-caption aligncenter" id="attachment_211744" style="color: #111111; font-family: sans-serif; font-size: 13px; margin: 0px auto; text-align: -webkit-center; width: 499px;">
<div class="wp-caption-text" style="font-family: "Times New Roman", Times, serif; font-size: 12.5px !important; font-style: italic; line-height: 18.5px; margin: 10px 15px; text-align: right;">
<br /></div>
</div>
<div style="text-align: left;">
Nếu toàn bộ ý tưởng của Speer được chuyển hóa từ việc được xem lén các bản thiết kế của Liên Xô, thì ngược lại có một điểm về mặt chi tiết, kiến trúc sư Iofan của Liên Xô đã được gợi hứng từ phía Đức: biết được rằng Speer dự định ốp đá granite bao quanh công trình của Quốc xã, Iofan đã chọn đá cẩm thạch (marble, ở Việt Nam có khi gọi là đá hoa) để ốp gian triển lãm của mình. Speer đã đảm bảo rằng gian của Đức sẽ lấn át gian của Liên Xô về chiều cao – vì thế con đại bàng thực sự đã nhìn chằm chằm xuống <i>Công nhân và nông trang viên</i>. May mà Gréber đã thuyết phục được ông ta giới hạn phạm vi thiết kế ban đầu của mình, nhằm tôn trọng các gian triển lãm của các nước khác và để hài hòa tốt hơn với cung Chaillot, vốn cũng có chung hình thức dùng nhiều cột và tinh thần Tân cổ điển.</div>
<div style="text-align: left;">
<br /></div>
<br />
<div style="text-align: left;">
<br /></div>
<table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjv4mgrzgNKMY5Hu1mykR3LXSgd0OEdtZI9jMM3B0dCA1FNvh5FYelvMXFm5ah11IjtZa4arnNXG8RKoabELBU_p9NjgtfLdoFJzpc83MNffJMHTLO4ZfAYh5l8H2eD-r9pNIJjRCJmiBiW/s1600/3047856032_76581a0b7a_z.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><img border="0" height="293" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjv4mgrzgNKMY5Hu1mykR3LXSgd0OEdtZI9jMM3B0dCA1FNvh5FYelvMXFm5ah11IjtZa4arnNXG8RKoabELBU_p9NjgtfLdoFJzpc83MNffJMHTLO4ZfAYh5l8H2eD-r9pNIJjRCJmiBiW/s400/3047856032_76581a0b7a_z.jpg" width="400" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption">Mặc dù hình thức kiến trúc và trang trí nặng nề tinh thần cổ điển, các mẫu vật công nghệ Đức trưng bày lại rất hấp dẫn, như chiếc ôtô Mercedes-Benz với hình thức vị lai nổi bật</td></tr>
</tbody></table>
<br />
<br />
Vào ban đêm, gian của Đức được chiếu sáng từ bên dưới và từ phần âm giữa các cột, thông qua một hệ thống chiếu sáng do Zeiss-Ikon thiết kế. Giáo sư kiến trúc Danilo Udovički-Selb đã mô tả hiệu ứng của những dải ảnh sáng được giấu này là sản xuất ra “hình ảnh ma quái của một bức ảnh âm bản”. Udovički-Selb sau đó đã coi gian triển lãm của Speer – cùng với những ví dụ khác về kiến trúc bằng kính ở Đức Quốc xã – nằm trong ngữ cảnh của thần thoại Đức thời Trung cổ.<br />
<div>
<br /></div>
<div>
<br /></div>
<table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi0HUgjOuhwUImO5IEEPIAiLWj5m9LOCPzx_NpHgxomX8HsDEapj3X6b5zee_YlsIC46Tkewslp2Gaj97IDH1ecQy_v7IOf7xunvfrXvqGNWtxpfgjxEVLxlTQdZzN4melKCzbBNiOL9AQ6/s1600/ParisExposition1937Night.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><img border="0" height="285" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi0HUgjOuhwUImO5IEEPIAiLWj5m9LOCPzx_NpHgxomX8HsDEapj3X6b5zee_YlsIC46Tkewslp2Gaj97IDH1ecQy_v7IOf7xunvfrXvqGNWtxpfgjxEVLxlTQdZzN4melKCzbBNiOL9AQ6/s400/ParisExposition1937Night.jpg" width="400" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption">Khu triển lãm của Liên Xô và Đức được chiếu sáng vào ban đêm</td></tr>
</tbody></table>
<div>
<br />
<div>
<br /></div>
<table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEigGhHkHKpe7-1cFUgjDrzyYC6iPvgiIX7cYlAyDhQduN7oLUecJixjnelFWgubV62B-XOe05Hxt36ym4trdhAbeQlRAm33Rg06sLPqpvB1izLIpc6aBSIA9LT9AU-adxvu5rbhI6ShW-CG/s1600/exposition-universelle-trocadc3a9ro-1937.jpeg" imageanchor="1" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" height="280" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEigGhHkHKpe7-1cFUgjDrzyYC6iPvgiIX7cYlAyDhQduN7oLUecJixjnelFWgubV62B-XOe05Hxt36ym4trdhAbeQlRAm33Rg06sLPqpvB1izLIpc6aBSIA9LT9AU-adxvu5rbhI6ShW-CG/s400/exposition-universelle-trocadc3a9ro-1937.jpeg" width="400" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption">Bắn pháo hoa từ tháp Eiffel trong đêm khai mạc</td></tr>
</tbody></table>
<br />
<table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjukgDOgMoSMBcUX7n8dtkizNQQJ2R7MbNjeWWraAad9C4sB3My80aaCcBC7OeBrfCfT0avJ1wf7gua3T20fwSQKWK6TrZ2hMYmsawyl_MzN-z4YXO7Zz5JCJlbzK-zY2L8Uflbc3k_1fGA/s1600/ParisExposition1937Open.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" height="292" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjukgDOgMoSMBcUX7n8dtkizNQQJ2R7MbNjeWWraAad9C4sB3My80aaCcBC7OeBrfCfT0avJ1wf7gua3T20fwSQKWK6TrZ2hMYmsawyl_MzN-z4YXO7Zz5JCJlbzK-zY2L8Uflbc3k_1fGA/s400/ParisExposition1937Open.jpg" width="400" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption">Bắn pháo hoa từ tháp Eiffel trong đêm khai mạc. (Ảnh đen trắng thì rõ hơn, nhưng ảnh màu thì giá trị vì hiếm, nên xin được dùng cả hai để dễ so sánh)</td></tr>
</tbody></table>
<br />
<br />
*<br />
<b>Speer với những dự án lớn khác tại Đức</b><br />
Đến cuối thập niên 1930s, Speer tập trung vào hoàn thành Dinh Nguyên thủ (tạm dịch từ Reichskanzlei / Chancellery) Đế chế mới ở Berlin. Do Hitler ấn định một thời hạn ngặt nghèo, tòa nhà được hoàn thành vào tháng Giêng 1939. Trị giá 90 triệu đồng Reichsmark, tòa nhà bao gồm một sảnh đường dài 150m, gấp đôi Sảnh Gương của cung điện Versailles. Dinh đã bị hủy hoại trong trận đánh chiếm Berlin và bị Hồng quân phá sập vào lúc kết thúc Thế chiến II.</div>
<div>
<br /></div>
<div>
<br /></div>
<table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhOw6AgeoT5jUrAfW1yhfcgVXesgN5onvhaeK2iYski5viryIykAaduqoRbCpVMYXPoFQZmZgkXCB_e5KzHU2bScVn_MLN_Jwq9O7Wrvl7SkJtmh8t9k-y2kZWjRL7KrkM9ZaDnpuwreG7x/s1600/tyjeryjtyjgt.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" height="280" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhOw6AgeoT5jUrAfW1yhfcgVXesgN5onvhaeK2iYski5viryIykAaduqoRbCpVMYXPoFQZmZgkXCB_e5KzHU2bScVn_MLN_Jwq9O7Wrvl7SkJtmh8t9k-y2kZWjRL7KrkM9ZaDnpuwreG7x/s400/tyjeryjtyjgt.jpg" width="400" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption">Sảnh đá cẩm thạch của Dinh Nguyên thủ Đế chế mới</td></tr>
</tbody></table>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<br /></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<br /></div>
<table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhvQ-GCUfv_U544yOnQv7vC-qHexR78QNdDY7r4OopJlDMgJoVs24FVzzl__lJu8ILRhX142BwW6hMmMLREUO9xsZt1N8eSxLWwZmghPPVqSukdgWYGbQbirPRcMp41ba0Ak2IroJ33s4d2/s1600/tyjery6jtrjyg.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" height="385" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhvQ-GCUfv_U544yOnQv7vC-qHexR78QNdDY7r4OopJlDMgJoVs24FVzzl__lJu8ILRhX142BwW6hMmMLREUO9xsZt1N8eSxLWwZmghPPVqSukdgWYGbQbirPRcMp41ba0Ak2IroJ33s4d2/s400/tyjery6jtrjyg.jpg" width="400" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption">Mặt tiền tòa nhà</td></tr>
</tbody></table>
<br />
Trước khi chiến tranh bùng nổ, Hitler đã có các bản đồ án phát triển quy hoạch lại Berlin. Trung tâm của những quy hoạch này là Prachtstrasse (Đại lộ Quang Vinh): một đại lộ rộng và hoành tráng khác thường, chạy dài 5km thẳng tắp từ bắc xuống nam. Đại lộ sẽ quy tụ tất cả trụ sở các bộ và đại sứ quán. Bên cạnh quá nhiều dự án kiến trúc đồ sộ như thế, sự thúc đẩy các công trình lớn ở các thành phố khác trở nên yếu ớt. Và Hitler vẫn tiếp tục muốn ý tưởng hóa Berlin mới của ông ta – mà sau đó Speer gọi là “Germania” – trong những ngày đầu của chiến tranh. Ông có cảm hứng từ ví dụ của Rome, nơi ông đã đi thăm vào tháng 5. 1938; và cả Paris, nơi có các kiến trúc mà ông đã đến vào những ngày ngay sau khi nước Pháp sụp đổ cuối tháng 6. 1940.<br />
<div>
<br /></div>
<div>
<br /></div>
<table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgR7WmW2CIRk0CfiBIJtiOWRNBtZg9nLol9doxLqeD2-JVzXdu1ziIfqu3NLb_NLEZXKG_xuEomSJx6CthyCMIYLgGWCPKrKowrrADAZwLPUHgfZ5fzFlI5-Iy_2H4RP2zzCPYQw3HCFZOF/s1600/1947192w645.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" height="640" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgR7WmW2CIRk0CfiBIJtiOWRNBtZg9nLol9doxLqeD2-JVzXdu1ziIfqu3NLb_NLEZXKG_xuEomSJx6CthyCMIYLgGWCPKrKowrrADAZwLPUHgfZ5fzFlI5-Iy_2H4RP2zzCPYQw3HCFZOF/s640/1947192w645.jpg" width="484" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption">Đại lộ Quang Vinh trong quy hoạch Berlin, với Khải hoàn môn và Đại sảnh Nhân dân</td></tr>
</tbody></table>
<div>
<br /></div>
Mặc dù đã có cơ hội nhìn tận mắt các công trình nhằm phục vụ cho viễn kiến của mình, cũng như đã giao trách nhiệm quy hoạch chi tiết cho Speer, Hitler đã tự vẽ phác ra một số công trình theo những gì ông ta ôm mộng ngay từ hồi 1925. Ở phía điểm cuối phía nam của Đại lộ là một khải hoàn môn, dựa theo Khải hoàn môn ở Paris nhưng cao hơn gấp ba lần. Rồi ở đầu phía bắc đại lộ là một Volskhalle (Đại sảnh Nhân dân) khổng lồ, cao tới 290m và có một mái vòm bằng đồng, lấy theo hình dáng của đền Pantheon ở Rome và nhà thờ St Peter ở Vatican. Hitler dự định Đại sảnh này là trung tâm của một Triển lãm quốc tế mà ông ta hi vọng sẽ diễn ra ở Berlin vào năm 1950. Đại sảnh này có sức chứa 180.000 người. (Cho đến nay, sân vận động sức chứa lớn nhất mới chỉ đến mức 150.000 người ở Bình Nhưỡng, khánh thành 1.5.1989, nửa thế kỷ sau dự án của Hitler).<br />
<div>
<br /></div>
<div>
<table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhyzq2iTGRpisHB5ycF97MsCHeJLe-J0wPrKjvCkoKxP0__WqTC3thaMSUJuktcSldMV3rVZkNfeFkCC5Ur3G0rebmTE-u8wy_1UJrFvTD5L63rtUPxT1mLHlCb61zU6CaJ9mKEx03HqfT8/s1600/Bundesarchiv_Bild_146-1986-029-02_-Germania-_Modell_-Gro%25C3%259Fe_Halle-.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><img border="0" height="246" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhyzq2iTGRpisHB5ycF97MsCHeJLe-J0wPrKjvCkoKxP0__WqTC3thaMSUJuktcSldMV3rVZkNfeFkCC5Ur3G0rebmTE-u8wy_1UJrFvTD5L63rtUPxT1mLHlCb61zU6CaJ9mKEx03HqfT8/s400/Bundesarchiv_Bild_146-1986-029-02_-Germania-_Modell_-Gro%25C3%259Fe_Halle-.jpg" width="400" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption">Một mô hình của Volkshalle (Đại sảnh Nhân dân)</td></tr>
</tbody></table>
</div>
<div>
<br /></div>
<div>
<br /></div>
<table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiGPiVp6kTL8tJ_Bk14wTBSH8bfFBhZNSRONiHavYQR3r9EjKZvkJPMJp_OwG0FOTnmk-Fmyj8bME76EB8zDz_udQGtrTtzt7Qan4oYuqjKw7voQf4nDy2NJ8lyIrvOX2NyguIl-LgNDU-6/s1600/swgtrhwegtregtfrd.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><img border="0" height="640" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiGPiVp6kTL8tJ_Bk14wTBSH8bfFBhZNSRONiHavYQR3r9EjKZvkJPMJp_OwG0FOTnmk-Fmyj8bME76EB8zDz_udQGtrTtzt7Qan4oYuqjKw7voQf4nDy2NJ8lyIrvOX2NyguIl-LgNDU-6/s640/swgtrhwegtregtfrd.jpg" width="442" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption">Chi tiết thiết kế mặt đứng Đại sảnh Nhân dân</td></tr>
</tbody></table>
<div>
<br />
<table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjLCb2F5iPHTKGfRcY8B5oBCalM4ck_Nvh1H5ffftldRV0OK_YLhe1MWbPqd2R0bwKpFjzOcRTKMzG0s9pKLN4WeAwTcPT6mEhG4Wy8hCLXR8Jm_ihz0HVsH5vPF1oYyyHtHhHNcAL2NmGm/s1600/berlin09.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><img border="0" height="640" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjLCb2F5iPHTKGfRcY8B5oBCalM4ck_Nvh1H5ffftldRV0OK_YLhe1MWbPqd2R0bwKpFjzOcRTKMzG0s9pKLN4WeAwTcPT6mEhG4Wy8hCLXR8Jm_ihz0HVsH5vPF1oYyyHtHhHNcAL2NmGm/s640/berlin09.jpg" width="484" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption">Mô hình thiết kế của Speer cho bên trong của Đại sảnh Nhân dân</td></tr>
</tbody></table>
<br />
Speer tiếp tục đồ án của mình cho đến giai đoạn đầu Thế chiến II, nhưng ông nhanh chóng hiểu rằng khi Đức đã tham gia một cuộc chiến tranh thì không còn chỗ cho các công trình xây dựng quy mô lớn. Về phần Stalin, trước đó đã ấn tượng với gian triển lãm của Speer ở Paris, vào cuối năm 1939, khi xem những hình ảnh mô hình về tái thiết của Speer, ông khao khát Speer sẽ có một chuyến thăm Matxcơva để thảo luận về công việc – nhưng Hitler đã từ chối chấp thuận cho Speer đi, sợ rằng Stalin sẽ không cho kiến trúc sư danh giá của mình quay về Đức.</div>
<div>
<i><br /></i></div>
<div>
<i>(c) 2016 | Trương Quý dịch</i></div>
<div>
<i>Bài đã đăng trên <a href="http://soi.today/?p=212011">Soi</a>.</i></div>
</div>
Anonymoushttp://www.blogger.com/profile/06977437762346049191noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-921238430016457777.post-69502948568641246752016-06-25T23:58:00.002+07:002016-06-26T00:04:14.289+07:00Kiến trúc phục vụ chính trị (bài 2): Hùng vĩ gian triển lãm của Liên Xô <div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div class="separator" style="clear: both; text-align: left;">
Cuối cùng thì triển lãm cũng đã sẵn sàng mở cửa ngày 25.5.</div>
<br />
Vào năm 1937, châu Âu bị bao phủ bởi các khủng hoảng chính trị. Cuộc chiến tranh Ý-Abyssinia (ngày nay thuộc Ethiopia) lần thứ hai diễn ra từ tháng 10.1935 đến 5.1936. Cuộc chiến cho thấy những giới hạn của Hội Quốc Liên (một tổ chức được thành lập sau Thế chiến I với chức năng tương tự Liên Hợp Quốc ngày nay – ND), nhưng bất chấp những lệnh trừng phạt quá nhẹ mà tổ chức này áp đặt lên Ý khi nước này đưa quân vào Ethiopia, Mussolini vẫn dùng những lệnh phạt đó như một cái cớ để tách Ý ra khỏi khối đồng minh với Anh và Pháp, và tiến gần lại với nước Đức của Hitler.<br />
<div>
<br />
<div>
<br /></div>
<table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgPbgFb27x-v7pGXGm5_TOJMezOs43tuzx_FdeCoi3zPimVSMIgXnMEZ7gdUQRxAW-_ah0d8xrlYF0eAwDj5OvpowtNFg4ngZEWH4UtrPgYTVPSMcfvMzYc005PllohnxpXNZo7ukXGh-1X/s1600/1938_Naka_yoshi_sangoku.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgPbgFb27x-v7pGXGm5_TOJMezOs43tuzx_FdeCoi3zPimVSMIgXnMEZ7gdUQRxAW-_ah0d8xrlYF0eAwDj5OvpowtNFg4ngZEWH4UtrPgYTVPSMcfvMzYc005PllohnxpXNZo7ukXGh-1X/s1600/1938_Naka_yoshi_sangoku.jpg" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption">Tranh cổ động cho phe Trục (Đức-Ý-Nhật). Bên trên là ảnh Hitler, Thủ tướng Nhật Fumimaro Konoe và Mussolini.</td></tr>
</tbody></table>
</div>
<br />
Vào tháng 3.1936, quân đội Đức vi phạm các điều khoản của Hòa ước Versailles và tiến vào Rhineland. Vào tháng 10, Đức và Ý đã đồng ý thành lập một trục giống hệt cơ chế liên minh giữa Đức và Áo năm 1938, sau đó vào cuối năm 1940 có thêm Nhật và tiếp theo là các nước Đông Âu gồm Hungary, Romania, Slovakia, Bulgaria, Nam Tư và Croatia. Nội chiến Tây Ban Nha nổ ra hồi tháng 7.1935, Đức và Ý ủng hộ lực lượng Quốc gia chủ nghĩa chống lại phe Cộng hòa, vốn được Liên Xô ủng hộ. Ở xa hơn, Nhật đã tiến hành cuộc chiến tranh ở Trung Quốc. Thế chiến II sẽ xảy ra chỉ vài năm sau đó.<br />
<br />
Trong bối cảnh đáng lo ngại như thế, khoảng giữa năm 1937 có vẻ là một thời kỳ tương đối yên tĩnh. Tuy vậy gần như toàn bộ Triển lãm Quốc tế gợi nên những ý niệm chính trị. Gian hàng Tây Ban Nha, do chính phủ Cộng hòa tổ chức, được kiến trúc sư Josep Lluís Sert thiết kế, đáng chú ý vì đã tập hợp được những tên tuổi nổi bật nhất của nghệ thuật nước này. Sert đã mời những người bạn là Pablo Picasso, Joan Miró và Alexander Calder tham gia bày các tác phẩm nghệ thuật tại gian triển lãm,.<br />
<br />
Bức <i>Guernica </i>của Picasso là được vẽ riêng cho triển lãm này. Ông từng cam kết vẽ một bức tranh tường cho triển lãm từ đầu năm, nhưng phải đến đầu tháng 5, khi đọc tin về vụ ném bom của không quân Đức và Ý xuống thị trấn Guernica ở xứ Basque, Picasso mới bắt đầu công việc mà ông đã hứa. Bắt tay vào việc ngay lập tức, ông đã hoàn thành <i>Guernica </i>đầu tháng 6. 1937, và bức tranh được trưng bày như một phần của gian Tây Ban Nha vào tháng 7. Mặc dù sau đó được các nghệ sĩ và nhà nghiên cứu đánh giá cao, thoạt đầu bức tranh này được đón nhận khá chậm chạp.<br />
<div>
<br />
<div>
<br /></div>
<table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjZDzIZi6NO55Qa2Yxwi_6drQ2CmjVgHhyphenhyphen_-a57sytgdAZDVNcNT2-NjCmfZoAM8Yx2_mztKPtFyZiePbBCg7LbSKQY4LtZJbDiRLGtiSmdp-QpNtNNhu-jjoN5ZQ30zMsoEhq51AGoXiH4/s1600/guernica3.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" height="177" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjZDzIZi6NO55Qa2Yxwi_6drQ2CmjVgHhyphenhyphen_-a57sytgdAZDVNcNT2-NjCmfZoAM8Yx2_mztKPtFyZiePbBCg7LbSKQY4LtZJbDiRLGtiSmdp-QpNtNNhu-jjoN5ZQ30zMsoEhq51AGoXiH4/s400/guernica3.jpg" width="400" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption"><i>Guernica</i> của Pablo Picasso</td></tr>
</tbody></table>
<div>
<br /></div>
</div>
Bên cạnh tác phẩm của Picasso là bức <i>Lưỡi liềm</i> (hay <i>Người nông dân Catalan nổi dậy</i>) của Joan Miró, một bức tranh tường được ông vẽ ngay tại chỗ, trực tiếp trên những tấm vách.<br />
<div>
<br />
<div>
<br /></div>
<table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhB1V07LwM3Col5uX5E_Ls-vYQ6NYB2CgzbOwgY7yLOW5FZ-yZ1bzNp7sbZK5PFyqm_yYYLr0qEMvWDiCBdtQhRBqHVaE_eWxSDO_BJwfMw3ZFp4om0yKpRs7iKwDW7cwAy0hBnTZPq9Z1k/s1600/joan_miro_the_reaper_photograph-1.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" height="400" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhB1V07LwM3Col5uX5E_Ls-vYQ6NYB2CgzbOwgY7yLOW5FZ-yZ1bzNp7sbZK5PFyqm_yYYLr0qEMvWDiCBdtQhRBqHVaE_eWxSDO_BJwfMw3ZFp4om0yKpRs7iKwDW7cwAy0hBnTZPq9Z1k/s400/joan_miro_the_reaper_photograph-1.jpg" width="280" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption">Joan Miró thực hiện tác phẩm tại gian triển lãm Tây Ban Nha.</td></tr>
</tbody></table>
<br />
Tuy nhiên, sau khi triển lãm được dỡ đi sau khi kết thúc vào đầu năm 1938, bức tranh tường của Miró đã bị thất lạc hoặc bị phá hủy trên đường đưa về Valencia. Mặc dù vậy, ông cũng không nhắc đến nó nhiều vì tranh đã bị cái bóng của <i>Guernica</i> che khuất.<br />
<br />
Còn trên sàn của gian triển lãm là tác phẩm <i>Đài phun thủy ngân</i> của Alexander Calder, một đài phun bằng sắt và nhôm phun thủy ngân thay vì nước. Tác phẩm này hiện nay được trưng bày ở Fundació Joan Miró ở Barcelona, được quây vách kính để đảm bảo an toàn cho người xem.</div>
<div>
<br /></div>
<div>
<br /></div>
<table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgGGV_gQn2twDcQ4ZMMxRELmJ99vQsvrZBS60j4Z1yL-FS0nuf58Qd6ltCEXyqsdvIUfRelUY3Of1GBEYxv2khlPaCTvfWjY737FYpnegKfjzQkVLJmZR3FDP2A6oRYUZE2kneEMdsG4gPP/s1600/1937-1945_CFP37.005.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" height="225" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgGGV_gQn2twDcQ4ZMMxRELmJ99vQsvrZBS60j4Z1yL-FS0nuf58Qd6ltCEXyqsdvIUfRelUY3Of1GBEYxv2khlPaCTvfWjY737FYpnegKfjzQkVLJmZR3FDP2A6oRYUZE2kneEMdsG4gPP/s400/1937-1945_CFP37.005.jpg" width="400" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption">Alexander Calder bên tác phẩm của mình tại triển lãm, phía sau là bức <i>Guernica </i>của Picasso. Ảnh từ <a href="http://www.calder.org/work/by-life-period/1898-1925">trang này</a></td></tr>
</tbody></table>
<br />
<table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEig95hSqZ4v2DQ9dBXVfCnLxddaFgd3JCvsFnrSwme1jlaH7le2kXhZO-EtZ05k69e-HzDCG2N22Jilh6li7Z9Zjvgl02w_I2eeN5M8yk88WJ_rt7higw4sjlNZwwWJFA2KS_3spD5ATQpY/s1600/fjm10508cd00000p000_1000.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" height="400" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEig95hSqZ4v2DQ9dBXVfCnLxddaFgd3JCvsFnrSwme1jlaH7le2kXhZO-EtZ05k69e-HzDCG2N22Jilh6li7Z9Zjvgl02w_I2eeN5M8yk88WJ_rt7higw4sjlNZwwWJFA2KS_3spD5ATQpY/s400/fjm10508cd00000p000_1000.jpg" width="395" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption"><i>Đài phun Thủy ngân </i>của Alexander Calder hiện trưng bày ở Fundació Miró, Barcelona. Ảnh từ <a href="http://www.fmirobcn.org/col-leccio/catalog-works/11303/mercury-fountain">trang này.</a></td></tr>
</tbody></table>
<table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><img border="0" height="262" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiYTecY0uCZ6FI3-FpqoXjAMNJCw-VsB03H26I0PA4gXQx_3pNLba9OyshVSBFb3b6lwueeVsqosObPd002ptmc9LQ5awAVPL7dzOTUfYF1bWazv_yldPRv_XTL3VoUwwDVcWB3-tzXsQl0/s400/DO00992_0.jpg" style="margin-left: auto; margin-right: auto;" width="400" /></td></tr>
<tr><td class="tr-caption">Bản maquette tại Museo Nacional Centro de Arte Reina Sofía, Madrid. Nhìn rõ hơn sẽ thấy chữ <i>Amadén</i>, tên thị trấn có mỏ thủy ngân cung cấp 60% sản lượng toàn thế giới. Calder làm tác phẩm này để tưởng niệm các nạn nhân của vụ vây hãm thị trấn này của nhà độc tài Franco (phe Quốc gia). Hình từ <a href="http://http//www.museoreinasofia.es/en/collection/room/room-20606">trang này</a></td></tr>
</tbody></table>
<br />
Nếu bức<i> Guernica</i> của Picasso truyền tải một cách gây tranh cãi văn cảnh trực tiếp của nó, triển lãm 1937 có lẽ được nhớ đến nhất ngày nay là nhờ các gian triển lãm của Liên Xô và Đức Quốc xã.<br />
<div>
<br />
<table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhLzvDeVylf7MQvcUyoNvotbIHJbp4558yMdN0O50dvtaXzp0ZiMDI3WoRGFILIDmpdiwA9QZEwe0OJHx49du3fve5FuKXyz-zmf6KPlezzcgBlxJhOhzvYm_xahfsVjOIEszw6YvejRWeP/s1600/image.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><img border="0" height="300" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhLzvDeVylf7MQvcUyoNvotbIHJbp4558yMdN0O50dvtaXzp0ZiMDI3WoRGFILIDmpdiwA9QZEwe0OJHx49du3fve5FuKXyz-zmf6KPlezzcgBlxJhOhzvYm_xahfsVjOIEszw6YvejRWeP/s400/image.jpg" width="400" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption">'Gian triển lãm của Đức Quốc xã và gian của Liên Xô (phải) tại Triển lãm quốc tế Paris 1937</td></tr>
</tbody></table>
<br />
Gian của Liên Xô là sản phẩm của kiến trúc sư Boris Iofan. Iofan là một kiến trúc sư Xô-viết gốc Do Thái quê Odessa, ông đã từng học kiến trúc ở Rome. Năm 1932, ông đã thắng trong cuộc thi thiết kế Cung Xô-viết: một cuộc thi quốc tế thiết kế một tòa cung hội nghị khổng lồ, dự định xây ở Matxcơva, và dự kiến trở thành trung tâm hành chính của Liên bang Xô-viết. Địa điểm chọn xây Cung Xô-viết lúc đó là Nhà thờ Chính tòa Chúa Kitô đấng Cứu độ, nằm ở bờ bắc sông Matxcơva, được khởi sự sau khi Napoleon rút khỏi Matxcơva năm 1812, nhưng mãi đến năm 1883 mới hoàn thành. Năm 1931, để chuẩn bị cho xây Cung Xô-viết, nhà thờ đã bị phá bỏ.</div>
<div>
<br /></div>
<div>
<br /></div>
<table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi5MjqLL8csjvtSXjI80sgjiRxELwi6eDWFqxGiI76F-QX5zD350rOmpW49w95c31Lglm80wATY3j91kuQg6ukdQso5d_49VBEwCs7Jyd32kyrF1oChADMzXbLVX3Weiv14xSVCXQp-ECy5/s1600/1007px-OldMoscow_archive_img07_Christ_Saviour_Cathedral.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" height="305" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi5MjqLL8csjvtSXjI80sgjiRxELwi6eDWFqxGiI76F-QX5zD350rOmpW49w95c31Lglm80wATY3j91kuQg6ukdQso5d_49VBEwCs7Jyd32kyrF1oChADMzXbLVX3Weiv14xSVCXQp-ECy5/s400/1007px-OldMoscow_archive_img07_Christ_Saviour_Cathedral.jpg" width="400" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption">Nhà thờ Chính tòa Đức Kitô đấng Cứu độ ở Matxcơva, khánh thành năm 1883</td></tr>
</tbody></table>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<br /></div>
<br />
<table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjcOAKcBC1hSH3XcBaCplmUecUnJSXU4r19jphGMZ-_O8tc4UanL30VZ1jKe8E50hO7I-VSQR7l2XAeYB9jH8KFeAFqBtb6NPd2rAYNQ8UDBeorPMAkgC5lNZX9uwhX9T05pXPJdnMCskQM/s1600/KMO_128025_01980_1_t210_193847.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" height="267" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjcOAKcBC1hSH3XcBaCplmUecUnJSXU4r19jphGMZ-_O8tc4UanL30VZ1jKe8E50hO7I-VSQR7l2XAeYB9jH8KFeAFqBtb6NPd2rAYNQ8UDBeorPMAkgC5lNZX9uwhX9T05pXPJdnMCskQM/s400/KMO_128025_01980_1_t210_193847.jpg" width="400" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption">Nhà thờ bị phá hủy năm 1931 để lấy chỗ xây Cung Xô-viết</td></tr>
</tbody></table>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<br /></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<br /></div>
<table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgPILWBKCD52vrcjVp7EzcuJUCYuF1M9zlCagSb4Uyz7nehdFUhBNz3SafP2X_tycq-W7IGr5Pad50qblsqtfqd7p-Cl-vhmbhX-78HmIC0CSYMWc0pjVxo4kf38EeZBd3Ti-BZLUNDf-Oa/s1600/PalaceSoviets1.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" height="640" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgPILWBKCD52vrcjVp7EzcuJUCYuF1M9zlCagSb4Uyz7nehdFUhBNz3SafP2X_tycq-W7IGr5Pad50qblsqtfqd7p-Cl-vhmbhX-78HmIC0CSYMWc0pjVxo4kf38EeZBd3Ti-BZLUNDf-Oa/s640/PalaceSoviets1.jpg" width="424" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption">Minh họa dự án Cung Xô-viết, có so sánh chiều cao với những công trình nổi bật đương thời</td></tr>
</tbody></table>
<br />
Các kiến trúc sư nổi tiếng gồm Walter Gropius, Le Corbusier và Erich Mendelsohn đã tham gia cuộc thi, nhưng thiết kế Tân cổ điển của Iofan đã được chọn bởi một “hội đồng chuyên gia”, dưới sự chỉ đạo của Stalin. Sau khi Stalin yêu cầu, với sự tham gia của các đồng nghiệp theo khuynh hướng Tân cổ điển là Vladimir Shchuko và Vladimir Gelfreikh, thiết kế ban đầu của Iofan thậm chí còn được làm khổng lồ hơn.<br />
<br />
Stalin muốn một tòa nhà cao hơn tháp Eiffel và cao hơn cả tháp Empire State, vốn được khánh thành năm 1931, là tòa nhà cao nhất thế giới khi đó với 381m. Hơn nữa, Stalin còn hình dung rằng Cung Xô-viết cũng phải được xem như một tượng đài của Lênin. Từ đề xuất ban đầu 260m, bản thiết kế cuối cùng cho Cung Xô-viết nâng lên chiều cao 415m, với một bức tượng Lênin trên nóc cao 80m.<br />
<br />
<div class="separator" style="clear: both;">
<br /></div>
<table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgTsmcXQu2KfeMmI5U7WCQub2E6gy2LpZ6BujK-6l1NJCevff9SfJz9vjedGtd7XdTO7NQ3Ex0jIkggS1G5S8TL2xpHouBRWYxfV1dwea0gfEopLiSUJZdTl4nABv8QBKxD3cAEfyHQl4BZ/s1600/moscow-palace-of-soviets-4.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" height="310" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgTsmcXQu2KfeMmI5U7WCQub2E6gy2LpZ6BujK-6l1NJCevff9SfJz9vjedGtd7XdTO7NQ3Ex0jIkggS1G5S8TL2xpHouBRWYxfV1dwea0gfEopLiSUJZdTl4nABv8QBKxD3cAEfyHQl4BZ/s400/moscow-palace-of-soviets-4.jpg" width="400" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption">Bản vẽ phối cảnh Cung Xô-viết</td></tr>
</tbody></table>
<br />
Le Corbusier và Frank Lloyd Wright nằm trong số nhưng người chỉ trích dự án ở mọi khâu. Năm 1932, Le Corbusier cho rằng “thật khó để chấp nhận sự thật rằng họ sẽ thực sự dựng lên thứ kỳ quái đó mà gần đây bị báo chí dìm cho tơi tả”; trong khi Wright đã gửi thư cho Đại hội lần thứ nhất kiến trúc sư Xôviết tháng 6.1937 và nhắc Đại hội rằng “Công trình này – tôi hy vọng chỉ là đề xuất – sẽ là tốt nếu chúng ta dùng nó cho một phiên bản hiện đại của tích Thánh George diệt rồng”.<br />
<br />
Việc xây dựng bắt đầu năm đó, và đến năm 1939 thì phần móng đã hoàn thành. Nhưng đến năm 1941, khi Thế chiến II diễn ra, các khung thép của công trình đã bị cắt và dùng vào các mục đích chiến tranh. Iofan tiếp tục chỉnh sửa thiết kế, nhưng tòa nhà không bao giờ được tiến hành xây trở lại, cho đến năm 1958 thì công trình được chuyển thành một bể bơi ngoài trời – khi đó là lớn nhất thế giới.<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<br /></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<br /></div>
<table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiUriVXH9h5LLAv0At2HpHJMQ4CoORlfMxzsSs7sQeOPWVHcPnCOvwEI6UJ8s5uLMmgDyuEFf3L-QXNQMDBEaoyK3tRQFy1Bo3iTLLF2glPUF9QNnr6viqTSRI9mj7aG3heUJNgqNhEqRh-/s1600/Kropot101.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" height="298" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiUriVXH9h5LLAv0At2HpHJMQ4CoORlfMxzsSs7sQeOPWVHcPnCOvwEI6UJ8s5uLMmgDyuEFf3L-QXNQMDBEaoyK3tRQFy1Bo3iTLLF2glPUF9QNnr6viqTSRI9mj7aG3heUJNgqNhEqRh-/s400/Kropot101.jpg" width="400" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption">Bể bơi ngoài trời – từng lớn nhất thế giới – tận dụng từ móng công trình Cung Xô-viết từ năm 1958<br />
<br /></td></tr>
</tbody></table>
<table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiPFlN_pdbR7T6BDXE9FdEiZJ_qOcB_82VE1clmCZU1fAwxPCswwyQbb4MsdNVJiOv_ihRdOliZtx0pYr3InWGkQu1Axl5kBTa8Dsx0l8VZRkJfIt9jxpFWGyjW5f8qLnyz_AJH-9QfzaJU/s1600/1280px-Russia-Moscow-Cathedral_of_Christ_the_Saviour-6.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" height="300" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiPFlN_pdbR7T6BDXE9FdEiZJ_qOcB_82VE1clmCZU1fAwxPCswwyQbb4MsdNVJiOv_ihRdOliZtx0pYr3InWGkQu1Axl5kBTa8Dsx0l8VZRkJfIt9jxpFWGyjW5f8qLnyz_AJH-9QfzaJU/s400/1280px-Russia-Moscow-Cathedral_of_Christ_the_Saviour-6.jpg" width="400" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption">Năm 1995, công việc xây dựng lại Nhà thờ Chính tòa Chúa Kitô đấng Cứu độ được bắt đầu tại đây. Nhà thờ mới được khánh thành tháng 8.2000.</td></tr>
</tbody></table>
<br />
Cùng thời điểm dự án Cung Xôv-iết, Iofan cũng được giao nhiệm vụ thiết kế gian triển lãm của Liên Xô tại triển lãm Paris 1937. Cấu trúc của ông – bao phủ bằng đá cẩm thạch và kéo dài ra sau thành một chuỗi các hình chữ nhật gợi nhớ đến các tác phẩm trường phái Siêu việt của Kazimir Malevich – với đỉnh là tác phẩm điêu khắc <i>Công nhân và nông trang viên</i> của Vera Mukhina.<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<br /></div>
<br />
<table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgklqaqAsAq1ZzfAlpl4fqBb9ND2-ncGl7FNEseavCmtwzpVlh3KPxZhPvruN7kRIA3IzwRVaCiCn92nqMrFw6-iqUaXPYsWax2vCU1LPJTPN-TlyfWThKzDf71QF4ZLhF-jq3aX_k5u6-_/s1600/62.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><img border="0" height="640" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgklqaqAsAq1ZzfAlpl4fqBb9ND2-ncGl7FNEseavCmtwzpVlh3KPxZhPvruN7kRIA3IzwRVaCiCn92nqMrFw6-iqUaXPYsWax2vCU1LPJTPN-TlyfWThKzDf71QF4ZLhF-jq3aX_k5u6-_/s640/62.jpg" width="410" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;"><br /></td></tr>
</tbody></table>
<table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEixw24GCW9Ik7k6-pHv5qZhsU0Duiv5ne-SWnm9mTiKxG5s282TasIz-rrkm0l4lW5U0miJidDOjVxtj53nL2gE9WknIgbl9R33y8PYth1iO2-wLC-NQn-gToS-e6IvS6yCpIFRckuvJh2m/s1600/28942-184622-adde475ba127779f81c29833184b7f41.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" height="300" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEixw24GCW9Ik7k6-pHv5qZhsU0Duiv5ne-SWnm9mTiKxG5s282TasIz-rrkm0l4lW5U0miJidDOjVxtj53nL2gE9WknIgbl9R33y8PYth1iO2-wLC-NQn-gToS-e6IvS6yCpIFRckuvJh2m/s400/28942-184622-adde475ba127779f81c29833184b7f41.jpg" width="400" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption">Búa liềm của bức tượng đang chuẩn bị được cẩu lên lắp vào phần thân</td></tr>
</tbody></table>
<br />
<table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEj2-An1Xj5vV_lfTwkASO0MggZ98r0T09PA9uPM8lTLVES52WE0baW-TcEs4E0DRurltvVK0fXz7H9PeTZ3whIMto7OihyphenhyphenR16H3LlolT2rk1pUxqVi7e7sA1y4blZSld5AcfICofHVbtzbk/s1600/WaKW1.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" height="225" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEj2-An1Xj5vV_lfTwkASO0MggZ98r0T09PA9uPM8lTLVES52WE0baW-TcEs4E0DRurltvVK0fXz7H9PeTZ3whIMto7OihyphenhyphenR16H3LlolT2rk1pUxqVi7e7sA1y4blZSld5AcfICofHVbtzbk/s400/WaKW1.jpg" width="400" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption">Bức tượng <i>Công nhân và nông trang viên</i> được lắp đặt bằng cần trục tại Paris</td></tr>
</tbody></table>
<br />
Sinh ra ở Riga trước khi chuyển tới Matxcơva, sau khi học ở Paris và Ý, Mukhina đã phát triển một phong cách nghệ thuật kết hợp giữa trường phái Lập thể và Vị lai. <i>Công nhân và nông trang viên</i> đã đem lại cho bà một danh tiếng quốc tế như một nhà hiện thực Chủ nghĩa xã hội xuất chúng. Tác phẩm điêu khắc thể hiện hình tượng một người nam và nữ sải bước mạnh mẽ về phía trước, cầm búa và liềm đan vào nhau. Người công nhân nam mặc đồ bảo hộ toàn thân, trong khi người phụ nữ mặc đồ mỏng phần ngực, nhưng phần váy dài nổi sóng cuồn cuộn. Chiếc khăn vắt từ hông người đàn ông đem lại cả sự cân bằng thẩm mỹ lẫn cấu trúc cho bức tượng, thêm trọng lượng vào phía sau của hai hình tượng.<br />
<br />
<br />
<table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjT8vNQN_13X5DqjBXnLMX0W8YfDmY3a7slXjFWQZNY-TpM7gVPQZakEqr9Y818uc4QEpFxgW4WhzXtNwT4tXa9k05dpUOHIiWTH46uSU_DefSeYyH07ke3i0dHowcCP7GQs4OSat3MDGcn/s1600/U_39_134059283733_1275779879_841Soviet_Union_expo_Paris_1937_Mukhina_Worker_and_Kolkhoz_Woman.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" height="250" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjT8vNQN_13X5DqjBXnLMX0W8YfDmY3a7slXjFWQZNY-TpM7gVPQZakEqr9Y818uc4QEpFxgW4WhzXtNwT4tXa9k05dpUOHIiWTH46uSU_DefSeYyH07ke3i0dHowcCP7GQs4OSat3MDGcn/s400/U_39_134059283733_1275779879_841Soviet_Union_expo_Paris_1937_Mukhina_Worker_and_Kolkhoz_Woman.jpg" width="400" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption">Minh họa màu của gian triển lãm Liên Xô</td></tr>
</tbody></table>
<br />
<table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEh679B8j3ZMfOJp2q21Ipg9orMoEER4GKSKqOwBN3hYQfNQ6mxOD5qBI8mG8hDzLKJixEchEMNGGDlm7VIhMkK9uZvg9QozCLlUvRJbnNgt5qtRmH1d1GmkoUXEoBlw74RGTMPTcxndT_6u/s1600/1313333-Exposition_internationale_Paris_1937.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" height="302" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEh679B8j3ZMfOJp2q21Ipg9orMoEER4GKSKqOwBN3hYQfNQ6mxOD5qBI8mG8hDzLKJixEchEMNGGDlm7VIhMkK9uZvg9QozCLlUvRJbnNgt5qtRmH1d1GmkoUXEoBlw74RGTMPTcxndT_6u/s400/1313333-Exposition_internationale_Paris_1937.jpg" width="400" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption">Gian triển lãm Liên Xô vào ban đêm</td></tr>
</tbody></table>
<br />
<table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEju4RdouDOD7UwpntPND6upe_ecJSun5ruWBqemwm1A6GSQlj0r5sts-2AtzQpKQ2IAnws5fD2MVqkpxWzOT9A3uEzLTTUfj17mZn5X0_teB3KfmoOKQMA08Xl7qt4B300Iz9rl-W9jyFh7/s1600/27.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" height="640" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEju4RdouDOD7UwpntPND6upe_ecJSun5ruWBqemwm1A6GSQlj0r5sts-2AtzQpKQ2IAnws5fD2MVqkpxWzOT9A3uEzLTTUfj17mZn5X0_teB3KfmoOKQMA08Xl7qt4B300Iz9rl-W9jyFh7/s640/27.jpg" width="408" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption">Các khối điêu khắc ở phía trước gian triển lãm Liên Xô</td></tr>
</tbody></table>
<br />
Điêu khắc mang tính biểu tượng của Mukhina đã được dùng làm logo của hãng phim Mosfilm năm 1947. Đây là hãng đã sản xuất những tác phẩm quan trọng của Sergei Eisenstein cũng như Andrei Tarkovsky, hay <i>Viy</i>, một chuyển thể từ truyện ngắn Gogol trở thành bộ phim kinh dị đầu tiên của Liên Xô vào năm 1967, <i>Chiến tranh và hòa bình </i>của Sergei Bondarchuck, <i>Dersu Uzala </i>của Akira Kurosawa, và <i>Matxcơva không tin vào những giọt nước mắt</i>, bộ phim đã giành giải Oscar phim nước ngoài hay nhất năm 1980, và đã được Ronald Reagan xem 8 lần nhằm tìm cách hiểu được tinh thần Nga.<br />
<div>
<br />
<table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg3mMOtezLccSrNBo5n0o5WZiIBCJ0UiluRXKK36V-7m87cw8hjhRpS7VWZM01kOzuTH4eI4SgF_tClL_Sn-WtI5Q16o3KdVwkKQrEkognTLlkaCIHmPm7C6_ndx4L1WnzKzcK5BxjwiYLq/s1600/mosfilm.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg3mMOtezLccSrNBo5n0o5WZiIBCJ0UiluRXKK36V-7m87cw8hjhRpS7VWZM01kOzuTH4eI4SgF_tClL_Sn-WtI5Q16o3KdVwkKQrEkognTLlkaCIHmPm7C6_ndx4L1WnzKzcK5BxjwiYLq/s400/mosfilm.jpg" width="400" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption">Logo hiện nay của hãng phim Nga Mosfilm</td></tr>
</tbody></table>
<br />
<br />
<table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEipgWcSLUvzFpZVPa-uAey5gTQTdKYwR_mdRzPvKjJTMLLTr8JFUolVQmm4cCuOWVx-S7xh-DcrQDWE3A0Cy0JEnMSqrbTGPqaNZPHHY8dxGrjIY1KKxNKgSr3w5MoExWQMqmIYAl9y_24r/s1600/8e58e9155e.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" height="376" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEipgWcSLUvzFpZVPa-uAey5gTQTdKYwR_mdRzPvKjJTMLLTr8JFUolVQmm4cCuOWVx-S7xh-DcrQDWE3A0Cy0JEnMSqrbTGPqaNZPHHY8dxGrjIY1KKxNKgSr3w5MoExWQMqmIYAl9y_24r/s400/8e58e9155e.jpg" width="400" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption"><br />
Mặc dù nổi tiếng vì công trình hoành tráng của mình, có thông tin cho rằng Mukhina cũng là tác giả thiết kế của một sản phẩm ứng dụng rất nổi tiếng khác, chiếc cốc thủy tinh cao 10,5cm có nhiều mặt lõm ở thành để cầm cho chắc. Cốc này rất quen thuộc với người Việt thời bao cấp.</td></tr>
</tbody></table>
<br />
Frank Lloyd Wright gặp Boris Iofan trong chuyến thăm Liên Xô năm 1937. Sau khi trở về Mỹ, vào tháng 8, ông đã viết một bài báo dài ca ngợi vai trò đảm nhiệm của kiến trúc trong đời sống Xô-viết – ngay cả khi ông không hề thích thú gì dự án xây Cung Xô-viết. Bài báo này được xuất bản trên tạp chí <i>Nước Nga Xô-viết ngày nay</i> và trên <i>Bản tin Kiến trúc</i>, đều trong tháng 10.1937, và Wright đã thêm bài viết đầy đủ vào trong cuốn sách<i> Frank Lloyd Wright: tự truyện</i>, xuất bản lần đầu năm 1943. Trong bài viết, Wright đã nhắc lại lời phim ảnh Nga về những tòa nhà là “những nơi hợp thời nhất cho nhân dân, cần được thấy bất cứ đâu trên thế giới”, và khen ngợi “công cuộc kiến tạo xã hội vĩ đại này đang kêu gọi nền Kiến trúc giúp đỡ và chỉ lối”. Hơn nữa, ông cho rằng phương Tây phải nhìn về Liên Xô và:<br />
<br />
<blockquote class="tr_bq">
<i>“choáng ngợp vì sức sống và sự mạnh mẽ, sự lớn dậy của chủ nghĩa anh hùng và độ giàu có trong sự biểu đạt, và ngưỡng mộ đặc biệt tính cá nhân đầy màu sắc, chưa bao giờ biết đến bí mật của niềm hạnh phúc như thế […] Nước Nga có thể mang lại cho đám đông cãi cọ của những loại người già nua đầu óc sặc mùi tiền và chiến tranh của thế giới phương Tây phần tâm hồn đã thất bại trong việc tự tìm kiếm – và, tôi hi vọng, kịp thời xuất hiện để ngăn chặn sự tự diệt vong mà các quốc gia đang cùng nhau lao tới”.</i></blockquote>
<br />
<table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEh85dvqDwse5SttgswqJC780o6vAAIvyiHRhutPIQhCoTP0_TA_UhNfyC2pSTr0f1pF21SYjFzmV_jk_RStvtBGtwBz5NwR_SrUn_I1pX9i72qexws0dSJpOUHVihxsXtNiLIiw-s-BbRAW/s1600/SovietRussToday37-1.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEh85dvqDwse5SttgswqJC780o6vAAIvyiHRhutPIQhCoTP0_TA_UhNfyC2pSTr0f1pF21SYjFzmV_jk_RStvtBGtwBz5NwR_SrUn_I1pX9i72qexws0dSJpOUHVihxsXtNiLIiw-s-BbRAW/s1600/SovietRussToday37-1.jpg" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption">Tạp chí <i>Nước Nga Xô-viết ngày nay</i>, số tháng 10.1937, với bài “Kiến trúc và Đời sống ở Liên Xô” của Frank Lloyd Wright</td></tr>
</tbody></table>
<br />
Trong bài viết năm 1937, Frank Lloyd Wright bảo lưu những lời tốt đẹp cho gian triển lãm của Iofan và điêu khắc của Mukhina mà ông đã được nhìn thấy ở Paris. Mô tả gian triển lãm, ông viết:<br />
<br />
<blockquote class="tr_bq">
<i>“Tòa nhà trong triển lãm Paris là một cái đài thấp, chạy dài và phù hợp cho một điêu khắc hiện thực chủ nghĩa đầy kịch tính đặt lên, trong khi Cung Xô-viết lại là trường hợp của một cái đài hoàn toàn không phù hợp, kịch tính hóa quá mức đến tồi tệ bên dưới một điêu khắc phong cách hiện thực cứng đờ”.</i></blockquote>
<br />
Ông kết luận rằng gian triển lãm của Liên Xô là “tòa nhà trưng bày thành công nhất và ngoạn mục nhất ở Triển lãm Paris”.</div>
<div>
<br />
<br />
<table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg-aHMZILxE21I7q1uIyBba_qCSgJomAn8wUv-tmiEkb8b-JttvnMiah6Ku0B6uKu6fM0Iljm5_Fb1hW2kVA1exMwfrMuHju-O82d6gjtBNfVZj0piX-mW7PbovgAAw9BFdZRut7hBYXaZY/s1600/08.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" height="203" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg-aHMZILxE21I7q1uIyBba_qCSgJomAn8wUv-tmiEkb8b-JttvnMiah6Ku0B6uKu6fM0Iljm5_Fb1hW2kVA1exMwfrMuHju-O82d6gjtBNfVZj0piX-mW7PbovgAAw9BFdZRut7hBYXaZY/s400/08.jpg" width="400" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption">Bản vẽ mặt cắt cho gian triển lãm Liên Xô</td></tr>
</tbody></table>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
</div>
<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
</div>
<br />
<i>(c) 2016 | Trương Quý lược dịch</i><br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
</div>
<i>Bài đã đăng trên <a href="http://soi.today/?p=211716">Soi</a>.</i><br />
<div>
<br /></div>
</div>
</div>
Anonymoushttp://www.blogger.com/profile/06977437762346049191noreply@blogger.com1tag:blogger.com,1999:blog-921238430016457777.post-7702858119938997022016-06-24T12:48:00.005+07:002016-06-24T12:50:13.455+07:00Kiến trúc phục vụ chính trị (bài 1): Chuyện một cung điện xấu và một ngọn tháp bất thành<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<i>75 năm trước, rạng sáng ngày 22. 6. 1941, Đức Quốc xã bất ngờ tấn công Liên Xô, đưa cuộc Thế chiến II vào một giai đoạn khốc liệt ngoài sức tưởng tượng. Chiến dịch mang tên Barbarossa này khởi đầu thuận lợi cho Đức Quốc xã, chiếm được đến phân nửa lãnh thổ thuộc châu Âu của Liên Xô, song cuối cùng phải dừng chân tại cửa ngõ Matxcơva tháng 2. 1942, đánh dấu sự chuyển hướng có tính thất bại chung cuộc của Đức. Nhưng vào cuối những năm 1930, với việc ký Hiệp ước không xâm phạm Xô-Đức (còn gọi là Hiệp ước Molotov-Ribbentrop), người ta chưa thể hình dung được sự kinh khủng của cuộc đối đầu quân sự sau đó, vốn dẫn tới cái chết của 26 triệu người trên đất Liên Xô.</i><br />
<div>
<br />
<div>
<br /></div>
<table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEinTAqq0KKj1lbVSoH3sZsb7nuGgSHuHwFAQDoAT5Gv1t82oMgIq0VzJwAlIAVpj6GnHZq4tITkUHa3dlPHDpti-SeW7VSREmTU89eeBn7EWZUH43Y4RF6BVEYV8xT1rZrj1gqm5VQM-ms6/s1600/4001076F-528B-4625-9F85-B1C4E52C8547_mw1024_s_n.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" height="300" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEinTAqq0KKj1lbVSoH3sZsb7nuGgSHuHwFAQDoAT5Gv1t82oMgIq0VzJwAlIAVpj6GnHZq4tITkUHa3dlPHDpti-SeW7VSREmTU89eeBn7EWZUH43Y4RF6BVEYV8xT1rZrj1gqm5VQM-ms6/s400/4001076F-528B-4625-9F85-B1C4E52C8547_mw1024_s_n.jpg" width="400" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption">Ký Hiệp ước không xâm phạm Xô-Đức tại Điện Kremlin 23. 8. 1939. Ngoại trưởng Đức Joachim Von Ribbentrop (ngoài cùng bên trái), Joseph Stalin (giữa), Ngoại trưởng Liên Xô Vyacheslav Molotov (ngoài cùng bên phải)</td></tr>
</tbody></table>
<div>
<br /></div>
</div>
<div>
<table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><tbody>
<tr><td><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgNERQB_eBTGnnt9cjNLRKAbs80dFxGV1mwbHHZPxmY-d7jysfl1rbOZadOMpp0G-yy5a9Fn-_cEkUBlUEs7__NFghP-cP924IL1YGB4tbQZ8fbQTV1XMPgCFUW9DxW8mKJibjJMJ8rahlD/s1600/tumblr_nnfnxoBSmy1tl1x5jo1_1280.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" height="400" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgNERQB_eBTGnnt9cjNLRKAbs80dFxGV1mwbHHZPxmY-d7jysfl1rbOZadOMpp0G-yy5a9Fn-_cEkUBlUEs7__NFghP-cP924IL1YGB4tbQZ8fbQTV1XMPgCFUW9DxW8mKJibjJMJ8rahlD/s400/tumblr_nnfnxoBSmy1tl1x5jo1_1280.jpg" width="296" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption" style="font-size: 12.8px;"><span style="font-size: 12.8px;">Biếm họa trên báo DailyMail của Anh năm 1941: Hitler cầm dao đâm vào sau lưng Stalin: “Thứ lỗi cho tôi, thưa đồng chí, nhưng cơ hội này coi bộ tuyệt làm sao!”</span></td></tr>
</tbody></table>
</div>
<div>
<br /></div>
<table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjvbsGgfyKd3KqbyOkSrlcyqF7wEyLpWElrlUxcQZ58iBbQ-aV7oLTqEkyHOcjBJBkLOpUWWVkwZlNsObVtE4LBJ9XwbF2kdxaOf8HzwzS1ZXmMrgbL2GCbiDlqplycA0m9gpH8ICxpmsgY/s1600/fd323d318d4fc9da53abf8328988cfaa.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" height="400" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjvbsGgfyKd3KqbyOkSrlcyqF7wEyLpWElrlUxcQZ58iBbQ-aV7oLTqEkyHOcjBJBkLOpUWWVkwZlNsObVtE4LBJ9XwbF2kdxaOf8HzwzS1ZXmMrgbL2GCbiDlqplycA0m9gpH8ICxpmsgY/s400/fd323d318d4fc9da53abf8328988cfaa.jpg" width="328" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption">Trong khi đó, nước Mỹ ung dung ngồi yên trên tổ: “Tội chưa, mổ gục được cái cây đó thì y cũng nhừ tử mất thôi.” Cái cây cuối cùng đó là nước Anh. Tranh của Dr. Seuss, 1940<span style="color: #111111; font-family: "times new roman" , "times" , serif; font-size: 12.5px; font-style: italic; line-height: 18.5px; text-align: right;">.</span></td></tr>
</tbody></table>
<div>
<br /></div>
<i>Tuy nhiên, cuộc đối đầu về chính trị qua các hoạt động văn hóa-thể thao đã rất nổi bật trong các sự kiện như Olympic 1936 tại Munich hay Triển lãm Thế giới 1937 tại Paris. Trước khi các sức mạnh vũ khí được trưng trổ, thì sức mạnh của kiến trúc và kỹ nghệ đã được hai bên phô diễn chẳng giấu giếm gì. Bài viết dưới đây cho thấy sự liên quan, thậm chí là tương đồng của kiến trúc trong việc tạo ra biểu tượng chính trị thế nào ở hai cường quốc đối địch. Dịch chủ yếu từ bài của <a href="http://culturedarm.com/1937-paris-international-exposition/">Christopher Laws</a>. Ngoài ra các hình ảnh bổ sung thêm từ nhiều <a href="http://www.darkroastedblend.com/2009/02/totalitarian-architecture-of-third.html">trang khác</a>.</i><br />
<div>
<br />
*<br />
<br />
Triển lãm quốc tế Nghệ thuật và Kỹ thuật trong Đời sống hiện đại năm 1937 (<i>Exposition Internationale des Arts et Techniques dans la Vie Moderne</i>, thời trước các cụ ta hay gọi là Đấu xảo) được tổ chức tại Paris, diễn ra từ ngày 25. 5 đến 25. 11, đặt tại khu Trocadéro, bên sông Seine ngay đối diện tháp Eiffel. Đây là triển lãm quốc tế lần thứ sáu tại thủ đô của Pháp, sau các năm 1855, 1867, 1878, 1889 và 1900.<br />
<br />
Trên cùng một ngọn đồi đã từng được sử dụng cho triển lãm vào năm 1867, vào năm 1878, người ta cho xây Cung Trocadéro. Được kiến trúc sư Gabriel Davioud thiết kế, gồm một sảnh hòa nhạc trung tâm, hai tòa tháp và hai dãy nhà cánh, cung điện là một tổ hợp của kiến trúc Moor (hình thức kiến trúc Hồi giáo phổ biến ở Bắc Phi và bán đảo Iberia), Byzantine và cổ điển, tạo ra cảm giác không gần gũi với công chúng.</div>
<div>
<br /></div>
<div>
<br /></div>
<table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgiznV9X2IK2TkvsrXfmNDQkeapi9JQS7E3kQ16_aiyTZLxmWnFfnbwR6R1lw-lE8MqOCQdFgdrLfeuKTr-e3r6Vp45JABIb6XUUl187kVwQI7TLxCdfr8kLFkWU96METDntv2jyhUb4G7O/s1600/The_Trocadero_Exposition_Universal_1900_Paris_France.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" height="293" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgiznV9X2IK2TkvsrXfmNDQkeapi9JQS7E3kQ16_aiyTZLxmWnFfnbwR6R1lw-lE8MqOCQdFgdrLfeuKTr-e3r6Vp45JABIb6XUUl187kVwQI7TLxCdfr8kLFkWU96METDntv2jyhUb4G7O/s400/The_Trocadero_Exposition_Universal_1900_Paris_France.jpg" width="400" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption">Palais du Trocadéro cũ</td></tr>
</tbody></table>
<div>
<br /></div>
<br />
Ẩm thấp, không có hệ thống sưởi và chiếu sáng, cung điện cũng cho thấy không phù hợp với vai trò sau đó của nó trong việc là bảo tàng nhân học đầu tiên của Paris, Musée d’Ethnographie du Trocadéro. Picasso đã tới đây thăm vào năm 1907, và bộ sưu tập bảo tàng (gồm các đồ thủ công châu Phi, mặt nạ, tượng gỗ) đã cho thấy sự ảnh hưởng có tính quyết định của nó đến tác phẩm Những cô gái ở Avignon được ông hoàn thành sau đó. Mặc dù vậy, ông đã ghi lại trong chuyến thăm đầu tiên rằng “mùi ẩm mốc và thối rữa lưu cữu trong cổ họng tôi. Nó làm tôi xây xẩm đến nỗi muốn lao ra ngoài thật nhanh”. Tuy nhiên sau đấy ông hồi tưởng lại có một chút hài lòng hơn:<br />
<br />
<i>“Khi tôi tới Trocadéro, khung cảnh thật kinh tởm. Chợ giời. Mùi hôi. Tôi hoàn toàn đơn độc. Tôi muốn đi khỏi ngay. Nhưng tôi đã không đi. Tôi đã ở lại. Tôi ở lại. Tôi hiểu điều gì đó rất quan trọng: điều gì đó đang xảy ra với tôi, phải không nhỉ? Những cái mặt nạ không giống như những loại điêu khắc khác. Không hề giống. Chúng là những thứ đầy ma thuật”.</i><br />
<div>
<br />
<div>
<br /></div>
<table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjuO9QiQPfffiGTiWLgEZm_LUvZURd952D5Fx7QPjRpXCJ3bMCsud-wIZMxKWAWto5aAkky-WqlWpa17l2HiBTr1cI6WHdhmWKnXaiENv8mrNSgIQD_LNBwQxTRU_pfjwMcPuG4okWzU-Qs/s1600/5599097_f1024.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" height="400" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjuO9QiQPfffiGTiWLgEZm_LUvZURd952D5Fx7QPjRpXCJ3bMCsud-wIZMxKWAWto5aAkky-WqlWpa17l2HiBTr1cI6WHdhmWKnXaiENv8mrNSgIQD_LNBwQxTRU_pfjwMcPuG4okWzU-Qs/s400/5599097_f1024.jpg" width="384" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption"><br />
Les Demoiselles d’Avignon của Pablo Picasso</td></tr>
</tbody></table>
</div>
Do tình trạng xuống cấp, năm 1935, cung Trocadéro đã bị phá bỏ, và được xây lại để chuẩn bị cho triển lãm sắp diễn ra, với tên gọi mới là Palais de Chaillot như ngày nay vẫn còn. Cung Chaillot là một sáng tạo của các kiến trúc sư Léon Azema, Jacques Carlu và Louis-Hippolyte Boileau, vốn đã giành chiến thắng trong cuộc thi chọn phương án cung điện mới.<br />
<br />
Mang phong cách kết hợp Tân cổ điển (Neoclassical) và Hiện đại (Art Moderne), cung điện có hai dãy nhà hình cánh cung đứng độc lập với tòa nhà chính. Hai cánh cung ngày nay là trụ sở của bảo tàng Con người – kế thừa bảo tàng Nhân học Trocadéro – cùng với các bảo tàng Kiến trúc và Di tích Paris, bảo tàng Hàng hải; còn tòa nhà trung tâm biến thành Nhà hát quốc gia Chaillot. Ngày 10. 12. 1948, Palais de Chaillot còn là nơi diễn ra phiên họp của Đại hội đồng Liên hiệp quốc khi công bố Tuyên ngôn Quốc tế về Nhân quyền.<br />
<div>
<br /></div>
<table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgcTHqjRXp21Zz69YXR1Ki3r6NCVZrygGOqehcBeZ-3eW2det8Tlp0h8sJSukWI7DDm03e5dimfA5GVj8KoyUaak9g1bNmPasrtbC4GcpZ_7xPdrj7A6cJHiM0GWCwvFnhjFI-a41IfHwTP/s1600/fig-2-udoviki.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><img border="0" height="265" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgcTHqjRXp21Zz69YXR1Ki3r6NCVZrygGOqehcBeZ-3eW2det8Tlp0h8sJSukWI7DDm03e5dimfA5GVj8KoyUaak9g1bNmPasrtbC4GcpZ_7xPdrj7A6cJHiM0GWCwvFnhjFI-a41IfHwTP/s400/fig-2-udoviki.jpg" width="400" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption">Khu trung tâm triển lãm trong công viên Trocadéro, với Palais de Chaillot ở phía sau</td></tr>
</tbody></table>
<div>
<br /></div>
<table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiOn2ZB25lSCJYTvgzAOZUtWX4O1ljwG3KZeeTEFLdwFHJWq_Xk1nAQkAXUTMBlT5b1BUDeqOZQTYhKzVdlakRBBsRx85PVgNt8hp8YAYz0fHUEEc31Qr6i0GW_gHdUunIAC18Skp7rEehD/s1600/Palais_de_Chaillot2.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><img border="0" height="232" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiOn2ZB25lSCJYTvgzAOZUtWX4O1ljwG3KZeeTEFLdwFHJWq_Xk1nAQkAXUTMBlT5b1BUDeqOZQTYhKzVdlakRBBsRx85PVgNt8hp8YAYz0fHUEEc31Qr6i0GW_gHdUunIAC18Skp7rEehD/s400/Palais_de_Chaillot2.jpg" width="400" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption">Palais de Chaillot ngày nay nhìn từ tháp Eiffel</td></tr>
</tbody></table>
<div>
<br />
<br />
Tháp Eiffel được mọc lên và tạo thành trung tâm của triển lãm 1889, như một ẩn dụ cho những sáng tạo khoa học và kỹ thuật của thế kỷ trước. Theo lời Gustave Eiffel, ngọn tháp mà hãng của ông xây nên nhằm sẽ biểu tượng hóa:<br />
<i><br />“không chỉ nghệ thuật của các kỹ sư hiện đại, mà còn là thế kỷ của Công nghiệp và Khoa học mà chúng ta đang sống, và còn cho cách thức đã được chuẩn bị bởi trào lưu khoa học của thế kỷ 18 và của Cách mạng 1789, vì lẽ đó đài kỷ niệm này sẽ được xây dựng như một biểu hiện của tinh thần Pháp”.</i></div>
<div>
<br /></div>
<div>
<br /></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgM1sSFACaasyqzxigQcu-QnS6S2fQpUfQvpPB9F3w-N8nj1OrpSY7vIjnO8B6JJceNt7DCvlc6E6uFiioWLVJQzMI-1c-i-9xZAUXNSFKq4k4HqwtEO51rp3UHf5WqAV4n1NH8twHUIJHE/s1600/ParisIntExpo1937.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="266" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgM1sSFACaasyqzxigQcu-QnS6S2fQpUfQvpPB9F3w-N8nj1OrpSY7vIjnO8B6JJceNt7DCvlc6E6uFiioWLVJQzMI-1c-i-9xZAUXNSFKq4k4HqwtEO51rp3UHf5WqAV4n1NH8twHUIJHE/s400/ParisIntExpo1937.jpg" width="400" /></a></div>
<div>
<br /></div>
<div>
<br /></div>
Trong cùng một hướng như thế, sự kiện năm 1937 là một cuộc trình diễn thành tựu khoa học kỹ thuật đương đại hoành tráng nhất của thế giới. Các gian trưng bày được dành cho điện ảnh, phát thanh, ánh sáng, đường sắt, hàng không, tủ lạnh và in ấn. Các bích chương quảng cáo cho triển lãm nhấn mạnh đây là một sự tụ hội của “nghệ thuật và kỹ thuật”.<br />
<div>
<br />
<div>
<br /></div>
<div>
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhZxj72K4DH9_Vsn_5rHKqSrm66nVOPBp1I05cDWVGGqt5308-B_OopiHUlcVyIxGeQ8EdOpJkhPlhTZ2kQcKbIA470n91Fks0tqAzs8u_0BuP_mDxiOkAON9x9S744pzcsRZgd0FXeOndF/s1600/l-24s1v40hcukiyy.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em; text-align: center;"><img border="0" height="400" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhZxj72K4DH9_Vsn_5rHKqSrm66nVOPBp1I05cDWVGGqt5308-B_OopiHUlcVyIxGeQ8EdOpJkhPlhTZ2kQcKbIA470n91Fks0tqAzs8u_0BuP_mDxiOkAON9x9S744pzcsRZgd0FXeOndF/s400/l-24s1v40hcukiyy.jpg" width="293" /></a></div>
<div>
<br /></div>
<div>
<br /></div>
<div>
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg7_o5hJdiASwVzAMaSKhrjYC7iUY0ZoqHO66X9tydjFdG1njCvgfPL3_qDd8sRFpk8p6MtBtmY22hvuJorPGaQypwReNJu5jkq6maaKWnYWlnAR6dPxr9nKO-9W_G3P1JGm4c5-uV5eM6U/s1600/Ticket.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em; text-align: center;"><img border="0" height="163" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg7_o5hJdiASwVzAMaSKhrjYC7iUY0ZoqHO66X9tydjFdG1njCvgfPL3_qDd8sRFpk8p6MtBtmY22hvuJorPGaQypwReNJu5jkq6maaKWnYWlnAR6dPxr9nKO-9W_G3P1JGm4c5-uV5eM6U/s320/Ticket.jpg" width="320" /></a></div>
<div>
<br />
<div>
<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEirkh5kaY3QfSwGa53CsIq5WSgg-sXvT08cZg4ymEPm9JspS7NS1qNpyOb073NUtoVDBntiQgKt6jbuUqRBuCzzc7RKdmxOswkykz3LopNVsD085Bc8oFet7J_rdcakDPmnBzTSM-D2J-ne/s1600/expo-1937-map-paris.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="400" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEirkh5kaY3QfSwGa53CsIq5WSgg-sXvT08cZg4ymEPm9JspS7NS1qNpyOb073NUtoVDBntiQgKt6jbuUqRBuCzzc7RKdmxOswkykz3LopNVsD085Bc8oFet7J_rdcakDPmnBzTSM-D2J-ne/s400/expo-1937-map-paris.jpg" width="396" /></a><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhki0XcUzR1oxXWI3r1Bz2fbrkWxIOKgRCOOnWImTODv-HmkVAVkfat_9r5Z7TJsr1fH6hlX5uzxV_f83rSjjhCP0fBZpMaGpqAhHldijfxwi50HmPtnlNK2THIqI6osvEVWntfuG8CSy30/s1600/8d50a4c215ff72807587f625c106b11e.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="400" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhki0XcUzR1oxXWI3r1Bz2fbrkWxIOKgRCOOnWImTODv-HmkVAVkfat_9r5Z7TJsr1fH6hlX5uzxV_f83rSjjhCP0fBZpMaGpqAhHldijfxwi50HmPtnlNK2THIqI6osvEVWntfuG8CSy30/s400/8d50a4c215ff72807587f625c106b11e.jpg" width="133" /></a></div>
<br />
Bản đồ Triển lãm giá 3 franc: Các cường quốc ở chủ yếu khu trung tâm. Khu thuộc địa nằm trên hòn đảo Île aux Cygnes (Thiên nga). Xứ Đông Dương nằm ở gần chót cùng hòn đảo, tức là khu xa nhất của Triển lãm. Ở mỏm của đảo bên cạnh cầu Grenelle là nơi đặt một phiên bản bức tượng Nữ thần Tự do đúc năm 1889 – có ý liên hệ gì với các thuộc địa trên đảo này và với xứ Đông Dương nơi có một phiên bản ở Hà Nội?<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<br /></div>
<br />
<table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhnmlXGA3LMGcHe_UTZJoyRn4OxSm_ArtXKQuxnRVY0FqCa9-5B_GBKX8hIDksOXb91YYNnY2AUsN5o-_9L36WOQOtFDSmYzKCczIb5no057HVBnMGKj_Ic6JIp5BXXox-LeMPzahaqh2S7/s1600/84.1.5-REVERSE.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhnmlXGA3LMGcHe_UTZJoyRn4OxSm_ArtXKQuxnRVY0FqCa9-5B_GBKX8hIDksOXb91YYNnY2AUsN5o-_9L36WOQOtFDSmYzKCczIb5no057HVBnMGKj_Ic6JIp5BXXox-LeMPzahaqh2S7/s320/84.1.5-REVERSE.jpg" width="305" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption">Đồng xu lưu niệm của Triển lãm</td></tr>
</tbody></table>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<br /></div>
Các gian trưng bày được trang hoàng và thiết kế bởi các nghệ sĩ và kiến trúc sư như Robert và Sonia Delauny, Robert Mallet-Stevens và Le Corbusier; Fernand Léger thì đóng góp tác phẩm <i>Le transport des forces</i> (Sự chuyển giao quyền lực) cho Cung Khám phá của triển lãm; còn Raoul Dufy hoàn thành và trưng bày bức tranh tường hoành tráng <i>La Fée Electricité</i> (Cổ tích của ánh điện) – một tác phẩm thần thoại hóa đầy màu sắc của lịch sử ngành điện.<br />
<br />
<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEirpi6csbZgS9qPDuHKCF7bUNYLfJ9E5uG_6pBoSp6H08dwBRkQ9wX3wB7YQtIpLHksSKCXUBMHmI2R2G2_3jk6vGkB1vJ6kDfuPki2UDkOsQOCxKdvdR8qIOLk68yh_YcJ0KEX5yvHbwM8/s1600/raouldufy2.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="192" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEirpi6csbZgS9qPDuHKCF7bUNYLfJ9E5uG_6pBoSp6H08dwBRkQ9wX3wB7YQtIpLHksSKCXUBMHmI2R2G2_3jk6vGkB1vJ6kDfuPki2UDkOsQOCxKdvdR8qIOLk68yh_YcJ0KEX5yvHbwM8/s400/raouldufy2.jpg" width="400" /></a></div>
<br />
<table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgsiS0-wCMCjF278OVpvJ6XQT_z46FS5ibz27kAyqqsr1ijZYHxDN2mWv4pG5p0JHXl1E0kydGt0cIiDddpTUt9I2oKEi684BtMMDO8Dl31zCERL11KlBW5TSgF-RsvZwIysrQsH14K1teL/s1600/raouldufy4.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" height="170" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgsiS0-wCMCjF278OVpvJ6XQT_z46FS5ibz27kAyqqsr1ijZYHxDN2mWv4pG5p0JHXl1E0kydGt0cIiDddpTUt9I2oKEi684BtMMDO8Dl31zCERL11KlBW5TSgF-RsvZwIysrQsH14K1teL/s400/raouldufy4.jpg" width="400" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption">“La Fée Electricité” của Raoul Dufy (bức tranh chạy theo hình vòng tròn)</td></tr>
</tbody></table>
<div>
<br /></div>
</div>
</div>
</div>
Thực ra, người ta cũng đã lên kế hoạch để xây dựng một ngọn tháp, dùng làm trung tâm của triển lãm 1937, giống như tháp Eiffel đã là trung tâm của triển lãm vào năm 1889. Được đặt tên là<i> Phare du Monde </i>(Hải đăng của thế giới), đài quan sát kiêm tháp này cao 700m – hơn gấp đôi tháp Eiffel – và định xây bằng bê tông. Sẽ có một nhà hàng ở trên đỉnh và một đường xoắn ốc dẫn đường lên bên trong, với một bãi đỗ xe ở độ cao 500m. Ngọn tháp sẽ được dùng như một nơi trình diễn ôtô và cho ngành công nghiệp xe hơi của Pháp vốn dẫn đầu châu Âu suốt thập niên 1920s.<br />
<div>
<br />
<div>
<br /></div>
<table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhA9AIsIaobPtEdIVpT_P7XUTHo2rlRXHN3uioGELSUStp11UhKn6GAugXbcGrVnnTwkp9SSxO9AI8aFN0K1yvPUjesKZ8gp2b44u2nhZZe63XF6sEe18INth6gALYQ-r6erWI8pzfCwEW2/s1600/pleasure_tower.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhA9AIsIaobPtEdIVpT_P7XUTHo2rlRXHN3uioGELSUStp11UhKn6GAugXbcGrVnnTwkp9SSxO9AI8aFN0K1yvPUjesKZ8gp2b44u2nhZZe63XF6sEe18INth6gALYQ-r6erWI8pzfCwEW2/s1600/pleasure_tower.jpg" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption"><br />
Minh họa và mô tả chi tiết đề xuất của Phare du Monde</td></tr>
</tbody></table>
</div>
Dự án xây ngọn tháp ước chừng khoảng 2,5 triệu đôla Mỹ thời ấy (tính trượt giá thì bây giờ khoảng 42 triệu) đã bị hủy bỏ. Thêm vào đó, triển lãm đã phải trì hoãn. Kế hoạch ban đầu khai mạc ngày 2.3 nhưng đã phải lùi lại đến 1.5. Nhưng vào ngày này, chỉ có hai gian trong số 44 nước tham gia là đã hoàn thiện: Liên Xô và Đức Quốc xã, là hai kiến trúc ốp đá khối đối diện nhau qua công viên Trocadéro mới xây, với tháp Eiffel bên kia sông Seine làm hậu cảnh.<br />
<br />
Cuối cùng thì triển lãm cũng đã sẵn sàng mở cửa ngày 25.5.<br />
<div>
<br /></div>
<div>
<i>(c) 2016 | Trương Quý dịch. Bài đã đăng trên <a href="http://soi.today/?p=211667">Soi</a>.</i><br />
<div>
<br /></div>
<div>
<i>(Còn tiếp)</i></div>
</div>
</div>
Anonymoushttp://www.blogger.com/profile/06977437762346049191noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-921238430016457777.post-53080195542262430192016-05-18T10:59:00.001+07:002016-05-18T11:02:08.258+07:00Thoát ly hay chửi đời: Phim ảnh làm gì khi kinh tế khó khăn<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
Thế giới chạy nhanh hơn khả năng hình dung của ta. Nước Mỹ đã có tổng thống da đen, có thể có tổng thống nữ, và hôm qua (17/5) đã có bộ trưởng lục quân (tương đương Thứ trưởng BQP) là <a href="http://www.msn.com/en-us/news/us/us-senate-backs-fanning-as-army-secretary/ar-BBtaK90?ocid=spartandhp">người đồng tính open</a>. Với những người bảo thủ, có lẽ thời nay là thời khủng hoảng đạo đức. Trong số những thành phần nhiều nỗi lòng, có lẽ dễ thấy nhất là những công việc bị thất sủng như báo chí. Các nhà báo, đặc biệt ở các vị trí cao, sau khi rời nhiệm sở, thường khó khăn khi phải đối diện với một thực tế khi thông tin mạng áp đảo báo chí cổ điển, thời họ có thể là quyền lực thứ tư. Vì thế, họ thường cố gắng tái lập vị thế ở một giao diện mới.<br />
<div>
<br />
Tình cờ đọc lại <a href="http://l.facebook.com/l.php?u=http%3A%2F%2Fwww.theguardian.com%2Fculture%2F2011%2Fnov%2F13%2Fus-cultural-response-economic-hardship&h=wAQEEU8-Q&s=1">bài viết</a> trên <i>Guardian </i>từ năm 2011 của Paul Harris, tuy không còn mới về các chi tiết nhưng các nhận xét và phân tích vẫn thuyết phục, nhất là trong lúc này ở VN. Lược dịch để theo dõi.</div>
<div>
<br /></div>
<div>
***</div>
<div>
<br />
<blockquote class="tr_bq">
<i><b>Một số chương trình truyền hình và phim ảnh tái hiện lại thập niên 1960, còn một số tác phẩm khác phản ánh sự lo âu, khi nghệ sĩ lựa chọn giữa cách thoát ly và đối diện thực tại ảm đạm. </b></i></blockquote>
</div>
<div>
<br />
Chẳng hạn bộ phim <i>Take Shelter</i> [Tìm nơi trú ẩn] của Jeff Nichols, nhân vật trung tâm là một người tầng lớp lao động Trung Tây cố gắng cáng đáng gia đình, công việc và lương tri ở miền quê Ohio, đang ngày càng bị những cơn mơ về tận thế quấy rầy và dường như chúng đang xâm nhập vào thế giới thực. Khán giả theo dõi cuộc đời của anh ta và thế giới bị tan rã trong bộ phim, cũng đắm chìm giữa khung cảnh siêu nhiên và các vấn đề hàng ngày của nước Mỹ như mất việc và không có khả năng chi trả dịch vụ y tế cho gia đình. Bộ phim gây xúc động vì sự không chắc chắn và dự cảm cho sự cáo chung của lối sống Mỹ. Các nhà phê bình khen ngợi nó như một siêu phẩm về sự đại suy thoái và khủng hoảng kinh tế. </div>
<div>
<br />
Không chỉ riêng bộ phim này gợi nên sự tác động của suy thoái trong hầu hết các khía cạnh văn hóa của cuộc sống hiện đại trong một thời đại bất an mới của nước Mỹ. Với mức thất nghiệp 9% - và con số thực tế còn cao hơn nhiều – và gần 50 triệu người sống nghèo khổ, không nghi ngờ rằng có một sự giận dữ về văn hóa. Một cảm thức về thời tận thế cũng xuất hiện trong <i>Sự trỗi dậy của hành tinh khỉ </i>và <i>Contagion</i> [Bệnh truyền nhiễm], trong đó những loài khỉ siêu thông minh và các vi khuẩn giết người lây lan quét sạch loài người. </div>
<div>
<br />
Tuy nhiên sự ảm đạm không chỉ là hồi đáp của văn hóa đối với suy thoái. Bằng chứng cho thấy có một nhu cầu làm mới những sản phẩm của thập niên 1950 và 1960 khi – ít nhất trong tâm lý cộng đồng – các công ăn việc làm chắc chắn dồi dào, các nhà máy của Mỹ sản xuất hàng xuất khẩu khắp thế giới và giấc mơ ngoại ô là một trong những hàng rào cọc gỗ sơn trắng, chứ không phải cọc biển tịch biên. Từ thời trang phố lớn đến khuynh hướng hoài cổ trong cocktail hay sự phổ biến của các kiểu râu ria đàn ông cho thấy một sự khao khát văn hóa quay trở lại quá khứ và lờ đi những khó khăn hiện tại. Ví dụ như <i>Mad Men</i>, phim truyền hình lấy bối cảnh đầu 1960s ở một hãng quảng cáo New York, hành trình của nó hướng về một thời đại hoàng kim, giản đơn hơn và chắc chắn hơn, không phải là một ngoại lệ. Có thể kể thêm show <i>Pan Am</i>, hay các phim <i>Mr Ed, The Man From U.N.C.L.E</i> và <i>Bewitched</i>, cũng quay về thời giản đơn hơn. </div>
<div>
<br /></div>
<div>
<br /></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhVCLGz4i6l0vi5mg4AIIFPJf8oblroXumh4YTTonGJtL7aXzoDWX-4nVOHFXc2aUbuHKtAOkb6HsFGyTGVszGrJKwfVBrUh532LcqX1e5-d01R-LpWZn0eTm2bP_s8W6MQM75Hkl8zqQbI/s1600/chkgr8auiaae-op-139588.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="237" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhVCLGz4i6l0vi5mg4AIIFPJf8oblroXumh4YTTonGJtL7aXzoDWX-4nVOHFXc2aUbuHKtAOkb6HsFGyTGVszGrJKwfVBrUh532LcqX1e5-d01R-LpWZn0eTm2bP_s8W6MQM75Hkl8zqQbI/s400/chkgr8auiaae-op-139588.jpg" width="400" /></a></div>
<div>
<br /></div>
<div>
<br />
Chủ yếu “thời hoàng kim” được ưa chuộng vì tính li kỳ. Thập niên 50-60 có lẽ là thời của tiến bộ kinh tế nhưng cũng là thời của phân biệt giới tính sâu sắc, kỳ thị đồng tính luyến ái và phân biệt chủng tộc tất cả đều thể hiện trong Don Draper của show <i>Mad Men</i>. “Tôi không chắc <i>Mad Men </i>hay nhân vật Draper thể hiện một thời đại ‘tốt đẹp hơn’,” GS Dann Pierce, một chuyên gia truyền thông ở ĐH Portland, Oregon nói. “Thập niên 60 thực sự hỗn loạn ở nhiều điều, từ một cuộc chiến tranh lạnh, khủng hoảng tên lửa hạt nhân Cuba, các vụ ám sát chính trị, biểu tình ở các đô thị và cuộc chiến tranh ở Việt Nam. Nó không nhất thiết là một thời đại chúng ta nên nấn ná lâu để thăm viếng lại”. </div>
<blockquote class="tr_bq">
<b><i><br />Giống như những người cộng sản và điệp viên Xôviết đã từng là những kẻ xấu trong thời chiến tranh lạnh và những tên khủng bố đã là kẻ thù trong thập niên 1990-2000, giờ đây những tên trùm tài phiệt đang chiếm lĩnh các siêu phẩm ăn khách.</i></b></blockquote>
<div>
<br />
Nhưng không phải mọi phản ứng văn hóa đối với thời buổi khó khăn là sự thoát ly. Một cách khác là ra tay giải quyết vấn đề. Các đại gia ngân hàng và các doanh nghiệp lớn là những nhân vật phản diện trên phim và TV show. Giống như những người cộng sản và điệp viên Xôviết đã từng là những kẻ xấu trong thời chiến tranh lạnh và những tên khủng bố đã là kẻ thù trong thập niên 1990-2000, giờ đây những tên trùm tài phiệt đang chiếm lĩnh các siêu phẩm ăn khách. Ví dụ <i>Wall Streer: Money Never Sleeps, Margin Call, The International, The Other Guys </i>hay <i>Despicable Me</i>, thậm chí còn chọc ngoáy bọn ngân hàng trong các phim trẻ con. </div>
<div>
<br />
Thời Đại Suy thoái vốn tồi tệ hơn bây giờ, cũng có một tác động sâu sắc đến đời sống văn hóa. Ví dụ ca khúc <i>Brother, can you spare me a dime?</i> [Này anh giai, có thể chia tôi một đồng mười xu?] của Bing Crosby phản ánh tác động khắc nghiệt của khủng hoảng lên đời sống thường nhật, vốn bùng nổ trong nhạc blues. </div>
<div>
<br /></div>
<div>
Trong văn học, <i>Chùm nho phẫn nộ</i> của Steinbeck thể hiện thời khó khăn của người nghèo và bị mất việc. Cùng lúc có sự thoát ly trong văn hóa nhạc jazz và sự nổi lên của hình tượng Siêu Nhân vào năm 1938, nhân vật đã hình tượng hóa sự khao khát về một sự giản đơn của hạnh phúc và mong mỏi về một đấng hào kiệt hoàn toàn Mỹ để giải cứu đất nước. Cũng có sự hoài nhớ thời giản đơn hơn trong sự phổ biến tăng lên của các phim và chương trình phát thanh chủ đề miền Tây, như <i>The Lone Ranger</i>, trong đó các người hùng được nhận diện dễ dàng, các vấn đề được giải quyết với một trận đánh mau lẹ và bọn phản diện thì dễ bị phát giác và rút cục bị đè bẹp. </div>
</div>
Anonymoushttp://www.blogger.com/profile/06977437762346049191noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-921238430016457777.post-52753815697146181812016-05-14T11:35:00.001+07:002016-05-17T09:50:34.889+07:00Xem Kiếp hoa - Phim Việt Nam có tiếng nói đầu tiên<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div class="separator" style="clear: both; text-align: left;">
Trong hồi ký của Ái Vân có nhắc đến năm sinh của chị là 1954, như thế là sau khi bố mẹ là ông Hà Quang Định và bà Ái Liên vừa sản xuất xong bộ phim Nghệ thuật và hạnh phúc năm trước, có vẻ là bộ phim ca nhạc đầu tiên của VN. Trong phim này có bài Túi đàn của Canh Thân. Ông là cậu ruột của Ái Liên, tức là ông trẻ của Ái Vân.</div>
<br />
Ái Liên lúc này đã 35 tuổi, với chồng là ông bầu, làm 2 phim ở Sài Gòn (phim kia là Phạm Công-Cúc Hoa), rồi quay ra Bắc. Như thế là vào thời đó, Ái Liênsinh các cô con gái như Ái Vân, Ái Xuân và Ái Thanh lúc tuổi cũng đã khá lớn. <a href="http://www.talawas.org/talaDB/showFile.php?res=2944&rb=0205">Ái Liên</a> như nhiều người đã biết, từng là "hoa khôi HN", là một trong những người hát các bài ta theo điệu tây đầu tiên thời trước 1938, hát tân nhạc xen vào trong các buổi diễn cải lương (có cả bài tây lồng vào cảnh lẫn bài ở giờ giải lao). Tuy nhiên, nhan sắc của Ái Vân vẫn xuất chúng hơn hẳn bà mẹ, trong khi về lâu dài, có lẽ giọng ca của chị mới ở mức pop star vừa vừa chứ chưa phải là tượng đài như mẹ (mặc dù nghe các bài cổ xưa của Ái Liên không mấy điêu luyện).<br />
<br />
Giai đoạn Hà Nội tạm chiếm cũng là lúc có một số phim của người Việt ra đời, như Kiếp hoa năm 1954 với Kim Chung, Kim Xuân (mẹ của Như Quỳnh) đóng. Trong các phim này, một số bài hát được thể hiện, góp phần làm cho chúng trở nên phổ biến thành những top hit đương thời: Dư âm, Làng tôi, Nhạc đường xa, Cây đàn bỏ quên. Chắc phim Nghệ thuật và hạnh phúc cũng có nhiều bài hát, tuy nhiên tôi chưa tìm thấy dữ liệu.<br />
<br />
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhrA8l2Mmcu65aYMyTrvvhsmtNFFynXdz5UVTgrwNgGj_mCVZUCoDJErYShrnq_T1zaCG-x955g28cnDkUYKC-OMgvo0qlmnhwFoHZp0lcJ47kKcCg6Z_CuTs9ZJusSNKT1gjbdM_a-28MW/s1600/Tui+dan+%2528Canh+Than%2529+outside.JPG" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em; text-align: center;"><img border="0" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhrA8l2Mmcu65aYMyTrvvhsmtNFFynXdz5UVTgrwNgGj_mCVZUCoDJErYShrnq_T1zaCG-x955g28cnDkUYKC-OMgvo0qlmnhwFoHZp0lcJ47kKcCg6Z_CuTs9ZJusSNKT1gjbdM_a-28MW/s1600/Tui+dan+%2528Canh+Than%2529+outside.JPG" /></a><br />
<br />
Trên tờ nhạc Túi đàn do NXB Tinh Hoa ấn hành năm 1953 có ghi rõ tên các nghệ sĩ trình bày trong phim. Có thể nghe một version Túi đàn do Ngọc Bảo hát ở đây:<br />
<a href="https://www.youtube.com/watch?v=MFWfR7RtlVA">https://www.youtube.com/watch?v=MFWfR7RtlVA</a><br />
<div>
<br /></div>
<div>
***</div>
<div>
<br /></div>
<div>
<i>Kiếp hoa</i> - được coi là phim VN đầu tiên có tiếng nói, ra mắt năm 1954. Sau dự án làm phim bất thành của <a href="http://www.talawas.org/talaDB/showFile.php?res=2944&rb=0205">Hội kịch Bắc Kỳ </a>của Nguyễn Vinh Lan và Lê Vũ Thái những năm 1934-1935, mãi đến 1953 VN mới có các phim thực sự. </div>
<div>
<br /></div>
<div>
<br /></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhqSbHxcoH8qgrk6kIopBj7Z9mPLZ0GAeogt95vquWXazNE5P3bCG3zrqDQq5JrqTYXOPFwPJZd9U6yOimj_Cvx-u4U2fsRpIACVqeAfn_WhJCJPVCFS7gr1mPpBEzXP9chRXQeshn5qFwT/s1600/Ki%25E1%25BA%25BFp_hoa.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhqSbHxcoH8qgrk6kIopBj7Z9mPLZ0GAeogt95vquWXazNE5P3bCG3zrqDQq5JrqTYXOPFwPJZd9U6yOimj_Cvx-u4U2fsRpIACVqeAfn_WhJCJPVCFS7gr1mPpBEzXP9chRXQeshn5qFwT/s1600/Ki%25E1%25BA%25BFp_hoa.jpg" /></a></div>
<div>
<br /></div>
<div>
<br />
Dựa trên phần nào cốt truyện Truyện Kiều (Kim Chung-Kim Xuân đóng vai hai chị em Lan và Thủy), lấy bối cảnh Hà Nội và nông thôn miền Bắc thời tản cư, bộ phim rất giá trị bởi có gần đủ các hình thức sinh hoạt xã hội khi ấy: phố phường, nhà cửa nội thất (tủ com-mốt hiện đại, "giường Hồng Kông đôi vợ chồng mới cưới" - ngày xưa đọc bài thơ Nhớ ngày thủ đô kháng chiến của Hoài Anh ấn tượng với chi tiết này, trong phim cái giường rất là hoành tráng), các cảnh buôn bán, làm ruộng, nhà biệt thự với nhà trung nông, đi xem cải lương, đám cưới nhà giàu, ăn cao lâu, gánh mỳ, sực tắc... <br />
Các diễn viên ngày xưa mặt không phải là đẹp lộng lẫy, thậm chí Kim Chung cũng khá bình thường, nhưng hai nữ diễn viên chính mặc áo dài quá đẹp, nhất là Kim Chung có phom người cao rất hấp dẫn. Giọng nói ngày xưa hơi chua chua, có cái vị hơi kiểu cách. Diễn xuất thì hồn nhiên, chắc ảnh hưởng lối diễn sân khấu.</div>
<div>
<br />
Bộ phim có mấy bài hát được lồng ghép khá tự nhiên như Dư âm, Cây đàn bỏ quên, Làng tôi... Hình như người làm nhạc là Thẩm Oánh (lúc này ông là thầy nhạc ở trường Trưng Vương) còn sử dụng nhạc bài Giọt mưa thu.</div>
<div>
<br /></div>
<div>
<br /></div>
<div>
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhYDE9LCitEHUzEQYCv_YJwaj3UfYoYHb_aG_mft8eOPszcvXZzNxKOMzh1InU66Mp3LiSRIrdAkoaRTyTrhSeszY5xODjIRsnjH0hbjuKYpapLCkWo5UBPJ74OvN9e8T33qcts0CsdYtSZ/s1600/lang+toi+53-2.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em; text-align: center;"><img border="0" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhYDE9LCitEHUzEQYCv_YJwaj3UfYoYHb_aG_mft8eOPszcvXZzNxKOMzh1InU66Mp3LiSRIrdAkoaRTyTrhSeszY5xODjIRsnjH0hbjuKYpapLCkWo5UBPJ74OvN9e8T33qcts0CsdYtSZ/s1600/lang+toi+53-2.jpg" /></a></div>
<div>
<br /></div>
<div>
<br />
Trong ê kip làm phim có vẻ nhiều người Hoa, cũng như biển hiệu nhiều hàng người Hoa trong phố cổ.</div>
<div>
<br />
Khung cảnh HN gần như khác lạ với các biệt thự mạn quanh hồ Thiền Quang hay Phạm Đình Hổ còn nguyên vườn và hàng rào. Các hồ Gươm, Trúc Bạch, ô Quan Chưởng và Bách Thảo cũng là bối cảnh nổi bật. Có chi tiết hai chị em Lan-Thủy lỡ vận đi bán thuốc lá trong Bách Thảo, Thủy hỏi thuốc ba con năm là thế nào, cô chị giải thích là thuốc rất đắt tiền... Thế mà hồi bé mình cứ nghĩ là thuốc ấy phải tân kỳ lắm, hóa ra các cụ đã xài từ đời tám hoánh.<br />
<br />
Link xem phim Kiếp hoa: https://www.youtube.com/watch?v=jNFbv6ovXlg<br />
<br />
<br />
<iframe allowfullscreen="" frameborder="0" height="270" src="https://www.youtube.com/embed/jNFbv6ovXlg" width="480"></iframe><br />
<br /></div>
</div>
Anonymoushttp://www.blogger.com/profile/06977437762346049191noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-921238430016457777.post-72043976809417160932016-05-10T10:09:00.001+07:002016-05-10T10:15:01.502+07:00Lời tựa tập nhạc 1930-1950<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<br /></div>
<b>Lời tựa cho tập nhạc NHỮNG CA KHÚC MỘT THỜI VANG BÓNG<br /><br />32 ca khúc chọn lọc, 23 nhạc sĩ tiêu biểu 1930-1950</b><br />
<b><br /></b>
<b><br /></b>
<br />
<div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEh8XtuyW3_OrQBAiniHpGZNdRTIwpbda5KdBR7Of0y6H-vsr0mlZbgEk1FLUEGFLElXE0MZPDn3q5UtmpLeSzfSAH3gsiOx5yd_AbCg-1DtRvX189qbewwm70-3zn6OeS6FJL-lnB7bOSni/s1600/Bia+truoc+Tuy%25E1%25BB%2583n+t%25E1%25BA%25ADp+Nh%25E1%25BB%25AFng+ca+kh%25C3%25BAc+m%25E1%25BB%2599t+th%25E1%25BB%259Di+vang+b%25C3%25B3ng-Nh%25E1%25BA%25A1c+ti%25E1%25BB%2581n+chi%25E1%25BA%25BFn_Page_18.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em; text-align: center;"><img border="0" height="398" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEh8XtuyW3_OrQBAiniHpGZNdRTIwpbda5KdBR7Of0y6H-vsr0mlZbgEk1FLUEGFLElXE0MZPDn3q5UtmpLeSzfSAH3gsiOx5yd_AbCg-1DtRvX189qbewwm70-3zn6OeS6FJL-lnB7bOSni/s400/Bia+truoc+Tuy%25E1%25BB%2583n+t%25E1%25BA%25ADp+Nh%25E1%25BB%25AFng+ca+kh%25C3%25BAc+m%25E1%25BB%2599t+th%25E1%25BB%259Di+vang+b%25C3%25B3ng-Nh%25E1%25BA%25A1c+ti%25E1%25BB%2581n+chi%25E1%25BA%25BFn_Page_18.jpg" width="400" /></a></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<br /></div>
<b><br /></b>
<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhSi8loSe9xfep8fZfgagMG8cc-b6sjJLN3QEzVob8N6oCM0EMAU1v9J6lxtwOtQuVpT7L5sXs4XYL0XUzFzRG1cz7pPoOwQyXIVECLCko5HmJWxRo60WurClPeoTBbEd8yp1zhe7HCq31-/s1600/Bia+trong+3Tuy%25E1%25BB%2583n+t%25E1%25BA%25ADp+Nh%25E1%25BB%25AFng+ca+kh%25C3%25BAc+m%25E1%25BB%2599t+th%25E1%25BB%259Di+vang+b%25C3%25B3ng-Nh%25E1%25BA%25A1c+ti%25E1%25BB%2581n+chi%25E1%25BA%25BFn_Page_37.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="400" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhSi8loSe9xfep8fZfgagMG8cc-b6sjJLN3QEzVob8N6oCM0EMAU1v9J6lxtwOtQuVpT7L5sXs4XYL0XUzFzRG1cz7pPoOwQyXIVECLCko5HmJWxRo60WurClPeoTBbEd8yp1zhe7HCq31-/s400/Bia+trong+3Tuy%25E1%25BB%2583n+t%25E1%25BA%25ADp+Nh%25E1%25BB%25AFng+ca+kh%25C3%25BAc+m%25E1%25BB%2599t+th%25E1%25BB%259Di+vang+b%25C3%25B3ng-Nh%25E1%25BA%25A1c+ti%25E1%25BB%2581n+chi%25E1%25BA%25BFn_Page_37.jpg" width="400" /></a></div>
<br />
<br />
<div>
Trong thời đại nhạc thương mãi đang hoành hành trên nửa phần đất nước nầy, thính giả hầu như đã lãng quên những nét vàng son vang bóng thời qua, những nét nhạc hiện thiếu người nuôi dưỡng, phải lép vế dưới thế lực của những nhà thương mãi và những người có uy thế phổ biến loại nhạc thời trang hiện nay.<br />
<br />
Những ca khúc thời qua sáng tác hoàn toàn bằng cảm hứng, không gượng gạo hay uốn nắn theo một đường hướng khác với ý tác giả, viết bằng những tình cảm trung thực nên dễ làm xúc cảm người nghe, gợi hoặc để lại cho thính giả những cái gì cao đẹp mà thời gian khó xóa bỏ được. Họ viết là muốn ghi lại những cái gì muốn nói và hy vọng truyền cảm qua người khác để dìu dắt nhau và cùng đi trên con đường xây dựng Thiện-Mỹ.<br />
<br />
Tác phẩm thời ấy như một đứa con xuất thân một gia đình thanh cảnh có truyền thống tốt, lại được nuôi dưỡng tử tế, làm sao không trở nên một đứa con hữu ích cho xã hội. Người nuôi dưỡng nó là ai? Nhiều khi không phải là người sinh ra nó, mà lại là những người hâm mộ giá trị của nó, tự thấy phải có trách nhiệm giới thiệu cái hay, cái đẹp cho người khác. Chính nhờ tinh thần vị tha và giá trị của tác phẩm, nhiều ca, nhạc sĩ và cơ quan phổ biến được nổi danh và nhận được nhiều thiện cảm của thính giả.<br />
<br />
Ngược lại thời nay, những tác phẩm giá trị lại không được trình bày nhiều vì thiếu người nuôi dưỡng vô vị lợi; những ca khúc kém phần nghệ thuật lại được nghe hoài qua các làn sóng điện. Những bài hát này cũng như những đứa con hư xuất thân những gia đình truyền thống kém, nếu không nói là hạ cấp, có những nét phù phiếm bên ngoài mà nội dung rỗng tuếch. Nhưng chúng lại gặp may, được sinh sản trong một cái thế giới đảo điên, tâm hồn con người đang thác loạn chạy theo cái hào hoa bên ngoài, được săn sóc bằng những bàn tay trục lợi của những kẻ có thế lực. Có lẽ vì hiện trạng chiến tranh, vì thế lực kim tiền của ngoại nhân, những người kém trí thức, thiếu tự trọng đã gặp nhiều cơ hội tốt trở nên giàu có trong nháy mắt và những kẻ đứng đắn lại phải chịu phận nghèo vì tự ái. Có lẽ vì hạng người thứ nhất khá nhiều, nên loại nhạc thời trang hiện nay đã phục vụ đắc lực cho họ, và loại nhạc đứng đắn có nghệ thuật không đứng vững được vì hạng người thứ hai quá ít. Đây là điều mà chúng tôi và những người tha thiết muốn xây dựng cho nền nhạc Việt rất buồn phiền, nhưng không biết làm sao vật đổ được những tệ đoan ấy vì khả năng phổ biến nhạc hiện nay đang ở trong tay những kẻ thủ lợi có thế lực.<br />
<br />
Thấy thực tại mà càng thương mến dĩ vãng. Cho nên ngay phút đầu tiên tiếp xúc với nhóm “Đất lành” chủ trương tuyển tập nhạc “Vang bóng một thời”, tôi đã có cảm tình ngay.<br />
<br />
Đây là một việc làm đáng ca ngợi và khuyến khích, một việc làm vô vị lợi.<br />
<br />
Chúng tôi rất thiết tha mong quý vị đón tiếp tập tuyển nhạc nầy với một thiện cảm nồng nhiệt, và miễn thứ cho nhóm chủ trương những thiếu sót vì hoàn cảnh khó khăn trong việc thực hiện.<br />
<br />
<i>Hè 1971<br />Văn Giảng </i></div>
</div>
<div>
<i><br /></i></div>
<div>
<i>* </i>Năm 1971 là lúc Văn Giảng 47 tuổi. Có lẽ đây cũng là tâm trạng của người đứng ngoài cuộc, mặc dù thực tế nhạc tiền chiến những năm này vẫn được hát và ghi âm khá nhiều. Nhìn rộng ra, có lẽ phản ánh tâm lý người Việt, thường hay hoài niệm và đề cao truyền thống, dù truyền thống nhiều khi mới được chế tạo mà thôi.</div>
</div>
Anonymoushttp://www.blogger.com/profile/06977437762346049191noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-921238430016457777.post-41359247341544766532016-04-24T16:04:00.000+07:002016-04-24T16:05:21.650+07:00Sự chuyển hóa của ẩn dụ: Hội Truyền bá quốc ngữ<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
Có nhiều cách để quản trị một tổ chức và áp dụng thuyết quản lý nào là vấn đề then chốt. Nhưng do quan điểm của chúng ta luôn có giới hạn bị tác động bởi các yếu tố hấp thụ từ môi trường, thuyết hiệu quả nhất tùy thuộc mỗi tổ chức cụ thể. Mỗi một tổ chức đến lượt nó lại chứa đựng những ẩn dụ mà chúng ta tiếp cận thông qua thao tác “nhìn và đọc” để phân tích. Trong bài viết, tôi sẽ thể hiện sự phân tích một tổ chức truyền thông Việt Nam có đóng góp to lớn cho việc phổ biến chữ Quốc ngữ, một hệ thống ký tự Latinh hóa hiện đại cho ngôn ngữ Việt. Đó là <i>Hội Truyền bá Quốc ngữ</i> (tên gọi đầy đủ chính thức là <i>Hội Truyền bá học Quốc ngữ</i>], ra đời cuối những năm 1930. Trong cơ sở của những nghiên cứu có tính căn bản của Gareth Morgan về ẩn dụ của tổ chức như tác phẩm <i>Images of Organisation</i>, tôi sẽ dùng chúng để phác ra một hình ảnh khả dĩ gần nhất của tổ chức mang tính lịch sử này.<br />
<div>
<br />
<b>TIẾP CẬN MỘT TỔ CHỨC</b></div>
<div>
<br />
<b>Thuyết quản lý: đi tìm góc độ nhân văn</b></div>
<div>
<br />
[Phần này nói lướt qua định nghĩa về các học thuyết quản lý, như trường phái khoa học (Taylor), trường phái quản trị (Fayol) và trường phái cơ chế (Weber), và ưu thế của các trường phái mới khi nhấn mạnh đến góc độ nhân văn khi quan tâm đến yếu tố cá nhân trong tổ chức.]</div>
<div>
<br />
Dưới đây, trên cơ sở những gợi ý từ phương pháp nghiên cứu của Morgan, đọc chẩn đoán và phân tích định giá, tôi sẽ tìm hiểu cách thức một số học giả Việt Nam có xu hướng dân tộc chủ nghĩa đã sử dụng trong việc xây dựng một hình ảnh lý tưởng cho nước Việt Nam hiện đại. </div>
<div>
<br />
<b>Sơ lược về sự ra đời của tổ chức Hội Truyền bá Quốc ngữ</b></div>
<div>
<br />
Cho đến trước thời bắt đầu thế kỷ 20, các văn bản chính quyền và học thuật Việt Nam đều được viết bằng chữ Hán, một loại văn tự ngữ tố, với cách đọc không như tiếng nói hàng ngày. Trong khi đó, phần lớn dân số Việt Nam mù chữ. Bảng chữ cái Việt, loại chữ viết có gốc Latinh, được một số nhà truyền giáo Bồ Đào Nha và Pháp tạo ra vào cuối thế kỷ 17 dường như là một giải pháp tốt cho việc xóa nạn này. Khi thực dân Pháp chiếm Việt Nam, chữ quốc ngữ bắt đầu được dạy vào cuối thế kỷ 19 bên cạnh tiếng Pháp, với một văn bản chính thức yêu cầu sử dụng mẫu tự Latinh từ nhà cầm quyền áp dụng từ ngày 1-1-1882 tại Nam Kỳ. Tuy nhiên, phương pháp dạy vẫn chưa đủ khoa học và giới hạn trong một thiểu số dân chúng có điều kiện đi học ở nhà trường chính quy. Với mục đích lan tỏa việc sử dụng loại chữ này để mọi người có thể đọc và viết, để họ dễ dàng đạt được tiêu chuẩn sống thông thường của đời sống hiện đại, tiếp sau một số hội trước đó [ví dụ <i>Đông Kinh nghĩa thục</i> năm 1907], Hội Truyền bá Quốc ngữ được một số học giả có xu hướng dân tộc chủ nghĩa thành lập ở Hà Nội, khi đó là thủ phủ của Liên bang Đông Dương và của xứ Bắc Kỳ.</div>
<div>
<br />
Hội được chính thức thành lập ngày 29-7-1938 theo Quyết định số 3622-A của Thống sứ Bắc Kỳ sau khi phê duyệt đơn xin lập Hội ngày 8-4-1938 của học giả Nguyễn Văn Tố. Trụ sở của Hội đóng tại 59 Hàng Quạt, Hà Nội, đây cũng là địa chỉ của một hội giáo dục danh tiếng lâu đời khác, <i>Hội Trí Tri</i> (<i>Société d’Enseignement Mutuel du Tonkin</i>) (Đỗ Hoàng Anh, Trung tâm Lưu trữ quốc gia I, 2011). Quy chế hội viên dành cho tất cả mọi người thuộc mọi quốc tich, không phân biệt giới tính, và không giới hạn số lượng. Ban quản lý của Hội năm 1938 gồm: Nguyễn Văn Tố (Hội trưởng) – ông cũng là Hội trưởng hội <i>Trí Tri</i>; hai Hội phó; một ban thư ký; một ban vận động tài chính và một ban cố vấn. Tất cả đều là những trí thức lớn đương thời, thậm chí có người từng biên soạn sách giáo khoa trong hệ thống giáo dục trước đó.</div>
<div>
<br />
Chương trình hoạt động của Hội tập trung vào một số việc, như thiết lập các lớp học buổi tối để tạo cơ hội cho người tham dự do phần lớn họ là người nghèo và đi làm thuê vào ban ngày. Các học viên được cấp văn phòng phẩm như sách học, vở viết và bút. Việc dạy các định nghĩa và ngữ pháp có nhiều tiến bộ hơn phương pháp truyền thống, dựa trên sách do Hội xuất bản. Đây cũng là thứ đóng vai trò quan trọng trong chương trình bởi vì đây là mục đích chính của Hội cũng như là bước chuẩn bị cho giáo dục tiểu học. </div>
<div>
<br /></div>
<div>
<table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><img height="236" src="https://scontent-hkg3-1.xx.fbcdn.net/hphotos-xpf1/v/t1.0-9/12986956_10154334442534587_496690495643219380_n.jpg?oh=9e4d7de534c5ed68e306a57b057a0cf0&oe=57779EF1" style="margin-left: auto; margin-right: auto;" width="400" /></td></tr>
<tr><td class="tr-caption">Một lớp học ban đêm.</td></tr>
</tbody></table>
</div>
<div>
Công việc nặng nề nhất là tiến hành các lớp học. Các giáo viên đều dạy tình nguyện. Hội mở các lớp đầu tiên vào ngày 9-7-1938 tại trụ sở và một ngôi trường ở Hà Nội. Sau khóa học bốn tháng đầu tiên, khóa thứ hai đã mở rộng ra ở địa điểm bốn trường học, một số ngôi chợ và chùa. Khóa thứ sáu vào năm 1941 đã tổ chức ở 14 trường và khóa sau đó đã tăng lên đột biến ở 33 trường với 68 lớp và 3000 học viên ở khắp Bắc và Trung Kỳ. Năm 1942, số thành viên đã tăng lên 7500, trong đó 4000 trả lệ phí. Tuy nhiên số lệ phí này không đủ để trang trải các hoạt động của Hội. Hội đã kêu gọi sự ủng hộ của các nhà hảo tâm và tiền từ các buổi chiếu phim cũng như mở xổ số. Để đảm bảo việc hoạt động thuận lợi, một nhóm vận động tài chính với sự ủng hộ của một số đông các phụ nữ nhiệt tình nỗ lực gây quỹ từ các nhà giàu và các buổi đấu giá. </div>
<div>
<br />
Năm 1945, khi chính quyền độc lập mới ra đời dưới sự lãnh đạo của Việt Minh, một bộ phận ủy nhiệm của Đảng Cộng sản, hiệp hội này đã chuyển giao chức năng của nó cho một cơ quan của chính phủ mới, <i>Nha Bình dân học vụ</i>.</div>
<div>
<br />
<b>SỰ CHUYỂN HÓA CỦA ĐỊNH GIÁ</b></div>
<div>
<b><br />“Vô chính trị” </b></div>
<div>
<br />
Khi Việt Nam bị chiếm làm thuộc địa, nhiều cuộc khởi nghĩa đã nổ ra chống lại sự thống trị của Pháp. Các nhà cai trị mau chóng nhận diện Đảng Cộng sản là đối thủ nguy hiểm nhất của họ. Trong bối cảnh đó, mặc dù là một hiệp hội được thành lập hợp pháp, mọi hoạt động của Hội Truyền bá Quốc ngữ đều bị Sở mật thám theo dõi sát sao. Nhà chức trách thực dân nghi ngờ Hội là một nhóm theo chủ nghĩa Stalin chống đối chính sách của Pháp. </div>
<div>
<br />
Hệ quả là hầu hết các thành viên của Hội đều nằm trong danh sách bị theo dõi, đặc biệt những người cộng sản như Võ Nguyên Giáp, vị tướng nổi tiếng của Quân đội nhân dân Việt Nam sau này, người đã chỉ huy trận Điện Biên Phủ thắng lợi trước quân Pháp năm 1954 hay trí thức Marxit như Đặng Thai Mai, sau gia nhập Đảng Cộng sản và tham chính. [Đặng Xuân Khu, tức Trường Chinh, Tổng Bí thư Đảng Cộng sản sau này, cũng là hội viên (theo văn bản của Trung tâm Lưu trữ quốc gia I)]. Hội trưởng Nguyễn Văn Tố sau này là Chủ tịch Quốc hội đầu tiên của Việt Nam, dù không phải là đảng viên Cộng sản. Một Phó Hội trưởng, Vũ Đình Hòe, sau là Bộ trưởng Bộ Quốc gia Giáo dục đầu tiên và Bộ trưởng Tư pháp của VNDCCH. Trong khi đó, một học giả khác, Trần Trọng Kim, là Thủ tướng của Việt Nam Đế Quốc, một chính thể bù nhìn do người Nhật dựng lên, tồn tại ngắn ngủi vài tháng vào năm 1945 trước khi bị thay thế bằng chính quyền của Hồ Chí Minh trong cuộc cách mạng tháng Tám cùng năm. Hoàng Xuân Hãn, người tham gia phần chính trong việc soạn ra sách học cho chương trình, cũng giữ vị trí Bộ trưởng Giáo dục Mỹ thuật trong chính phủ Trần Trọng Kim. </div>
<div>
<br />
Cho dù bối cảnh chính trị phức tạp, Hội vẫn tiến hành được nhiều hoạt động có tiếng vang lớn trong việc tuyên truyền việc học chữ quốc ngữ. Các nhà lãnh đạo Hội cũng cho rằng việc giáo dục đạo đức phải được dạy gián tiếp trong đời sống hàng ngày cả ở nhà lẫn tại trường, có kỷ luật được thể hiện qua giáo dục thể chất lẫn chương trình học. (Đỗ Hoàng Anh, TTLTQG I, 2011)</div>
<div>
<br /></div>
<div>
<table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><img src="https://scontent-hkg3-1.xx.fbcdn.net/hphotos-xtp1/v/t1.0-9/13010852_10154334464989587_2433379575570616894_n.jpg?oh=fe865bda2ad9c7c6731160a66224d179&oe=57C07B61" style="margin-left: auto; margin-right: auto;" /></td></tr>
<tr><td class="tr-caption">Buổi ra mắt của Hội truyền bá quốc ngữ tối 25-5-1938 ở sân quần vợt "Hội quán thể thao An-nam" (CSA), Hà Nội. Nhà thơ Hằng Phương đang đọc diễn văn. Trên hàng ghế gần diễn giả từ trái sang phải là các ông: Phan Thanh, Nguyễn Văn Tố, Võ Nguyên Giáp, Hoàng Xuân Hãn, Nguyễn Văn Huyên... Ảnh tư liệu của Nguyễn Huy Thắng.<br />
<div>
<br /></div>
</td></tr>
</tbody></table>
</div>
<div>
Giáo sư Hoàng Xuân Hãn, người đã từng học tại Paris khi còn trẻ và sau này sống ở Pháp từ năm 1951, đã xác nhận lại trong bài báo kỷ niệm 40 năm thành lập Hội rằng ông và nhiều học giả khác đã tham gia Hội bởi vì kính trọng uy tín của người lãnh đạo, cụ Nguyễn Văn Tố, “một nhân vật có một không hai” ở trường Viễn Đông Bác Cổ [EFEO] tại Hà Nội. <i>“Tuy là một tay tây học nổi tiếng, nhưng cụ vẫn áo dài quần trắng, khăn xếp giày đen như một thầy khóa thời xưa. Bởi là người bản xứ, cụ chỉ giữ một chức nhỏ, nhưng hầu hết các viên chức Pháp ở đây cần tới cụ trong khi làm việc trường hay khảo cứu. Vì vậy ai cũng kính nể cụ. Vả đối với hàng trí thức ta, cụ lại là trưởng Hội Trí Tri, có hội quán, có thư viện, và đại đa số nhân viên là công chức tai mắt xứ Bắc Kì. Bởi những lẽ ấy, không những cụ được mọi người trọng, mà ảnh hưởng xã hội của cụ đang thời cũng không ít.”</i> (Hoàng Xuân Hãn, báo Đoàn Kết, 1988)</div>
<div>
<br />
Một thành viên khác cũng làm việc tại EFEO, Trần Văn Giáp, giải thích với Hoàng Xuân Hãn về đặc điểm của hiệp hội dự kiến thành lập, <i>“Đây là bởi một nhóm chú ý vào hành vi xã hội, đề xướng ra. Họ muốn lập những lớp bình dân dạy chữ quốc ngữ cho các em bé thất học và những người đứng tuổi mù chữ nhà nghèo. Họ muốn những người có danh nhưng 'vô chính trị'', như cụ Tố và chúng ta, đứng ra xin phép, thì may chi tòa thống sứ và sở mật thám mới cho phép. Sau khi được thành lập, hội lại phải quyên tiền để mua bút giấy cho học trò. Tụi mật thám rất sợ điều này, vì chúng nghi mình dùng tiền làm chính trị.”</i> (Hoàng Xuân Hãn 1988)</div>
<div>
<br />
Hoàng Xuân Hãn cũng đi tới biết rằng nhiều học giả hàng đầu ở Hà Nội cũng được mời tham gia Hội. Nhờ vào không khí chính trị đã dễ thở hơn do bên Pháp, Mặt trận Bình dân thắng cử trong chính phủ, việc thành lập một hiệp hội Việt Nam “vô chính trị” không đến nỗi bất khả thi.</div>
<div>
<br />
Từ những gì câu chuyện cho thấy, chúng ta có thể nhận thức rằng khởi thủy Hội có những dấu hiệu của một tổ chức mang dạng thức ẩn dụ “bộ não” và “văn hóa”, hai thuật ngữ được định nghĩa trong phương pháp của Morgan. Hội được thành lập với ý tưởng chia sẻ kiến thức và những nhà sáng lập muốn tạo ra một giá trị của những người được văn minh hóa dưới sự ảnh hưởng của những tiến bộ khoa học Tây phương. Ngôn ngữ và chữ viết thuộc về số những thực hành văn hóa được chia sẻ quan trọng nhất, có thể là yếu tố chính để thu hút sự chú ý của các học giả dù ở những thế đứng khác nhau. Thêm vào đó, một giá trị ngầm ẩn ở đây là khuynh hướng dân tộc chủ nghĩa vốn tạo nên một căn cước của Việt Nam trong thời thuộc địa. </div>
<div>
<br />
<b>Tiếp cận có tính khoa học để tối đa hóa tác động </b></div>
<div>
<br />
Là một giáo sư toán, Hoàng Xuân Hãn chứng tỏ sự áp dụng phương thức tiếp cận theo trường phái khoa học của mình vào phương pháp dạy chữ Quốc ngữ. Về sản phẩm nổi tiếng nhất này, sách dạy học vần, ông thể hiện rằng <i>“Mục đích ta là muốn học cho dễ, cho biết đánh vần chóng, biết viết chóng. Mục đích là làm sao cho trẻ con hoặc người đứng tuổi học không sợ khó, không hay quên, lại lấy học làm vui thích. Ta cũng nên vừa dạy đánh vần vừa khiến cho học trò, nhất là những người lớn tuổi, hiểu sự cơ động các vần.”</i> (Hoàng Xuân Hãn 1988). Ông gọi phương pháp của mình là phương pháp “i tờ”, vốn bắt đầu từ hai chữ cái dễ nhận mặt nhất, dễ đọc và dễ viết. Ông cũng viết một số câu thơ theo lối ca dao để giúp học viên học thuộc lòng dễ dàng hơn. Sách của ông hiển nhiên đã có sức phổ biến rất ấn tượng. Trong nhiều thập niên sau đó, cho dù nhiều chính thể thay đổi, kể cả một cuộc chiến tranh kéo dài 30 năm, phương pháp này vẫn dường như là một cách học chung nhất. </div>
<div>
<br />
Tác giả của sách học vần cũng cố gắng tránh bất kỳ sự nghi ngờ nào của mật thám Pháp về động cơ chính trị trong sản phẩm của mình. Tuy nhiên, nhà chức trách vẫn <i>“xét kĩ càng, nhưng không thấy dấu gì là tuyên truyền chính trị. Tuy vậy, họ vẫn nghi ngờ và theo dõi nhân viên hội.”</i></div>
<div>
<br />
Hoàng Xuân Hãn cũng nhớ lại rằng sau khi chính quyền thực dân Pháp bị quân Nhật triệt hạ vào cuối Thế chiến II, nhân dân đã nắm quyền trách nhiệm xóa nạn mù chữ trên toàn quốc. Bằng cách đó, phong trào các lớp học bình dân dạy theo phương pháp “I tờ” bùng nổ. Nhiều phiên bản áp dụng phương pháp này đã được tạo ra để tối đa hóa tác động, rồi lan tỏa trong việc học của đông đảo quần chúng. “I tờ” cũng trở thành một biệt danh cho những người ít học. Một số bài thơ vui cũng ra đời để cổ động cho phong trào. Một bài hát cũng được sáng tác dựa trên những lời này là bài<i> Cô Tú</i> viết năm 1945 của Nguyễn Long Châu, [<i>Ai về chợ huyện Thanh Vân/ Hỏi thăm cô Tú đánh vần được chưa?</i>] với nội dung khuyên một cô gái đi học để khỏi “phí hoài ngày xanh.” (Nghe bài hát do tài tử Ngọc Bảo trình bày ở dưới đây). Một số bài hát như <i>Bình dân đi học</i> của Phạm Duy hay ca Huế với lời của Ưng Bình Thúc Giạ Thị cũng tuyên truyền việc học chữ quốc ngữ.</div>
<div>
<br /></div>
<div>
<table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><img src="https://scontent-hkg3-1.xx.fbcdn.net/hphotos-xtp1/v/t1.0-9/12993542_10154334426449587_4350722558469397019_n.jpg?oh=12546e534384aa3c5334f6eb5a83258c&oe=57B4C255" style="margin-left: auto; margin-right: auto;" /></td></tr>
<tr><td class="tr-caption">Bìa bản nhạc của Phạm Duy, nxb An Phú ấn hành khoảng 1950. Trên cái cặp sách của người phụ nữ có chữ "i t".</td></tr>
</tbody></table>
<i><br /></i></div>
<div>
<i>Link bài hát <b>Cô Tú</b> do Ngọc Bảo trình bày: </i><a href="https://www.facebook.com/l.php?u=https%3A%2F%2Fyoutu.be%2FhgCh7EX86-c&h=4AQFtROhY&s=1">https://youtu.be/hgCh7EX86-c</a></div>
<div>
<br />
Câu chuyện này cung cấp cho chúng ta một dấu hiệu của ẩn dụ kiểu sinh vật, khi mọi người có nhiều lựa chọn được tạo ra hơn, họ trở nên sáng tạo hơn, và họ tập trung vào các mối quan hệ có tính liên tổ chức. Hơn nữa, chương trình truyền bá quốc ngữ cũng dành không gian cho các thành viên và học viên. Việc dạy là tình nguyện và việc học thì tùy sức. Các nhà sáng lập hiển nhiên rất hiểu cơ chế một cộng đồng hấp thụ một định nghĩa có tính khoa học thông qua những dạng thức đơn giản. </div>
<div>
<br />
<b>Ẩn dụ có tính chính trị và sự chuyển giao</b></div>
<div>
<br />
Trong lưu trữ của Trung tâm Lưu trữ quốc gia gần đây, nghiên cứu đã xác nhận rằng trong 7 năm hoạt động (1938-1945), Hội Truyền bá Quốc ngữ tuy mang danh nghĩa một tổ chức văn hóa và giáo dục nhưng trên thực tế là một tổ chức chính trị khi hàng tá các nhà tổ chức là những nhà hoạt động cách mạng. Hơn nữa, bản báo cáo nhà nước cũng ghi nhận Hội đã đóng góp lớn cho Đảng Cộng sản và Cách mạng thông qua tuyên truyền giáo dục kêu gọi lòng yêu nước và ý chí đấu tranh trong quần chúng nhân dân lao động. (Đỗ Hoàng Anh, TTLTQG I, 2011). Trần Trọng Kim, một thành viên phi Cộng sản của Hội cũng nhận xét rằng hiện tượng xâm nhập của những người cộng sản vào tổ chức này là để “tuyên truyền, hoặc để hoạt động theo chủ nghĩa của họ” (Trần Trọng Kim, Hồi ký <i>Một cơn gió bụi</i>, 1969: 24)</div>
<div>
<br />
Ngược lại với những gì Hoàng Xuân Hãn ghi nhận về bối cảnh “vô chính trị”, dưới cái nhìn của Đảng Cộng sản, phép ẩn dụ của tổ chức lại dường như khác hẳn. Trường Chinh, người có mối liên hệ mật thiết với các trí thức Marxit trong Hội Truyền bá Quốc ngữ, là người đã đề nghị Xứ ủy Bắc Kỳ chủ trương <i>“thành lập Hội Truyền bá quốc ngữ để mở rộng phong trào học chữ quốc ngữ một cách công khai hợp pháp.”</i> (Viện Lịch sử Đảng 2013: 583). Một trí thức Marxit khác, Trần Huy Liệu, cũng đã viết trong hồi ký về thời kỳ <i>Mặt trận Dân chủ Đông Dương</i>: <i>“Theo quyết nghị của Đảng, để tiến tới một tổ chức chống nạn thất học, chúng tôi, một số đồng chí đã họp với một số nhân sĩ để bàn về việc này. Buổi họp ở nhà anh Phan Thanh, trong đó có các anh Phan Thanh, Đặng Thai Mai, Võ Nguyên Giáp và tôi cùng mấy nhân sĩ là Bùi Kỷ, Nguyễn Văn Tố... Hội nghị đi tới việc xin phép thành lập một hội”. </i>Hội nghị bí mật của Xứ ủy Bắc Kỳ tháng 8-1938 cũng khẳng định “đây thật là một công cuộc phát triển văn hóa quan trọng nếu thực hành được như điều lệ dự định của Hội, Đảng ta phải gắng sức lãnh đạo quần chúng và đòi hỏi Chính phủ phải giúp sức để thực hiện.” (sđd: 584) Mặc dù còn tồn nghi liệu Trường Chinh hay Trần Huy Liệu có tham gia Hội Truyền bá quốc ngữ hay không, dễ thấy rằng các nhà Marxit đã bí mật mượn đường những cách thức phổ biến của Hội để lan truyền các tư tưởng cách mạng.</div>
<div>
<br />
Một yếu tố khác cũng nên tính đến là giai đoạn 1936-1939 ở Pháp, khi các đảng phái cánh tả dành một số quyền lợi tuy hạn chế cho người dân thuộc địa, đặc biệt trong việc thành lập các tổ chức xã hội và tranh cử vào nghị viện các xứ. Theo mô hình Mặt trận Bình dân ở Pháp, Đảng Cộng sản Đông Dương cũng xúc tiến thành lập <i>Mặt trận Dân chủ Đông Dương </i>để tập hợp lực lượng đồng minh cho mình, trong đó có tổ chức kênh ngôn luận chính thức là tờ báo <i>Tin tức</i>, với sự chủ chốt của Trường Chinh và Trần Huy Liệu, tờ này cùng nhiều tờ khác tồn tại song song với Hội Truyền bá quốc ngữ, tạo nên một vùng chồng lấn về truyền thông. Do phần nhiều thành viên ban trị sự là những người có cộng tác với lực lượng cách mạng, hiển nhiên là hiệp hội này chuyển giao êm thấm cho tổ chức nhà nước khác khi nước Việt Nam dân chủ cộng hòa ra đời ngày 2-9-1945.</div>
<div>
<br />
Sau ngày độc lập ít ngày, chính quyền mới đã ra hai sắc lệnh về phong trào xóa nạn mù chữ, “diệt giặc dốt”. Tên gọi của phong trào là <i>Bình dân học vụ</i>. Một số lãnh đạo của Hội Truyền bá quốc ngữ giờ đây là thành viên chính phủ mới đề xuất với Chủ tịch Hồ Chí Minh về việc thành lập một cơ quan nhà nước mang tên <i>Nha Bình dân học vụ</i>. Vũ Đình Hòe, nguyên Phó Hội trưởng Hội Truyền bá quốc ngữ, giờ là Bộ trưởng Bộ Quốc gia giáo dục, đã mong muốn thành lập được cơ quan mới này trong vòng một năm và<i> “chuyển mọi cơ sở vật chất, tài liệu, các cấp quản lý và giáo viên của Hội Truyền bá quốc ngữ sang ngành học mới này”.</i> (Tuổi Trẻ, 9-9-2010; <i>Thuở lập thân</i>, hồi ký Vũ Đình Hòe, 2012). Tổ chức mới này, với vị thế hợp pháp, đã chứng tỏ sức mạnh của nó khi sau một năm, đã mở được tổng cộng gần 75 nghìn lớp học. Ở Bắc Bộ và Bắc Trung Bộ, số người biết đọc biết viết đạt con số lịch sử 2,5 triệu. (David Marr 1984)<br />
<br /></div>
<div>
<br /></div>
<div>
<table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><img src="https://scontent-hkg3-1.xx.fbcdn.net/hphotos-xpf1/v/t1.0-9/13010623_10154334435159587_5644275183310865051_n.jpg?oh=3399bc05ecec31ed172fcf2e2a73bdfb&oe=57BC3FD9" style="margin-left: auto; margin-right: auto;" /></td></tr>
<tr><td class="tr-caption">Cổ động Bình dân học vụ: "Bánh xe BDHV" chở hai chữ "i t".</td></tr>
</tbody></table>
<br />
<table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><img src="https://scontent-hkg3-1.xx.fbcdn.net/hphotos-xta1/v/t1.0-9/13055455_10154334446329587_3380371890140962936_n.jpg?oh=087875808d53021e1041056ca7beceee&oe=57A90BE4" style="margin-left: auto; margin-right: auto;" /></td></tr>
<tr><td class="tr-caption">Giấy chứng nhận "đã biết đọc biết viết chữ Quốc ngữ" của Ban Phụ trách Bình dân học vụ tỉnh Hà Tĩnh.</td></tr>
</tbody></table>
</div>
<div>
<br />
Cho dù yếu tố chính trị quá rõ ràng trong sự phát triển của Hội, như việc nhiều thành viên là các chính khách và Đảng Cộng sản đã bí mật khai thác những lợi điểm của Hội để tập hợp quần chúng, Hội cũng mang ẩn dụ của một tổ chức có tính chuyển hóa. Vấn đề ở đây là cách thức một số thành viên đối diện với sự tự ý thức của mình về quyền lực của hội đoàn, hay là cách họ “đọc” và “định giá” tổ chức của họ như lý thuyết của Morgan đã nêu. Vẫn còn đó những tranh cãi về vai trò của Đảng Cộng sản trong việc thành lập Hội, có lẽ do cách các thành viên định giá tổ chức của mình. Để đưa một sự giải thích về trường hợp nghiên cứu của Hội Truyền bá quốc ngữ, chúng ta có thể lưu ý đến ví dụ của Morgan về công ty Multicom về ẩn dụ của tổ chức: Mặc dù các nhà sáng lập ban đầu chia sẻ với nhau cùng một ý tưởng về công ty của họ, nhưng khi có những cách đọc chẩn đoán khác nhau và đặt nó vào những khung ẩn dụ xung đột với nhau, họ tan rã. (Morgan 2006) Về phần Hội Truyền bá quốc ngữ, việc kế tục nó của Nha Bình dân học vụ, cũng là bước đầu tiên của việc quốc hữu hóa và tập trung hóa các tổ chức ngoài nhà nước ở Việt Nam trong những thập niên sau, khi chủ nghĩa xã hội kiểu Xôviết trở thành chủ đạo.</div>
<div>
<br /></div>
<div>
<b>KẾT LUẬN</b></div>
<div>
<br />
Hội Truyền bá quốc ngữ thực sự là một tổ chức phức tạp để đọc ra những ẩn dụ của nó dưới góc độ nghiên cứu của Morgan. Nói cách khác, nó chứa đựng nhiều lớp nghĩa mà ngay cả những người sáng lập cũng đọc trong những góc độ có giới hạn. Hội đã thể hiện một môi trường tuyệt vời mà các nhà quản trị của nó có thể áp dụng những phương pháp quản lý thích hợp trong việc đóng góp vào cộng đồng rộng lớn. Mặc dù có sự khác biệt của các thành viên về quan điểm chính trị nhưng tầm nhìn và sứ mệnh chia sẻ của họ trong việc xóa nạn mù chữ đã đóng một vai trò lịch sử ở Việt Nam. Vượt ra khỏi khuôn khổ của một ẩn dụ cho một tổ chức, Hội truyền bá quốc ngữ cũng dường như thể hiện một ẩn dụ cho một nhận diện/căn cước của đất nước trong giai đoạn chuyển hóa. Ngày nay, nhiều người Việt vẫn tiếp tục tìm kiếm những bài học có ích từ chương trình của tổ chức này để cải thiện nhiều lĩnh vực trên đất nước mình, không chỉ giáo dục mà còn những cách thức quản trị tổ chức rộng lớn hơn. </div>
<div>
<br />
Nguyễn Trương Quý</div>
</div>
Anonymoushttp://www.blogger.com/profile/06977437762346049191noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-921238430016457777.post-40774589215701459112016-04-17T19:15:00.002+07:002016-04-17T23:52:11.401+07:00Chế tạo vua Hùng<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<span style="background-color: white; color: #141823; font-family: "helvetica" , "arial" , sans-serif; font-size: 14px; line-height: 19.32px;">Nhân chuyện mọi người cứ vật vã câu hỏi vua Hùng có thật không, thì sao không hỏi "vua Hùng thật cỡ nào". Mọi truyền thống đều được chế tạo - cái này đã là một kết quả được nghiên cứu từ nửa thế kỷ qua, đơn cử như của Benedict Anderson hay Hobsbawm (invented tradition). Trong trường hợp Việt Nam, các sản phẩm văn hóa được sử dụng triệt để để làm công cụ chế tạo truyền thống, nhất là lòng ái quốc, từ thời Lý Thường Kiệt với bài thơ thần Nam quốc sơn hà (lúc ấy ái quốc nghĩa là trung quân - sông núi nước Nam vua Nam ở chứ không phải dân Nam ở!)</span><span class="text_exposed_show" style="background-color: white; color: #141823; display: inline; font-family: "helvetica" , "arial" , sans-serif; font-size: 14px; line-height: 19.32px;">, cho đến năm 1917 khi Khải Định ký dụ lấy 10/3 AL làm ngày tưởng niệm Hùng Vương, sau thành ra giỗ tổ.</span><br />
<span class="text_exposed_show" style="background-color: white; color: #141823; display: inline; font-family: "helvetica" , "arial" , sans-serif; font-size: 14px; line-height: 19.32px;"><br />Kiến tạo "chủ nghĩa ái quốc" đi liền với khái niệm nhà nước-quốc gia hay nhà nước-dân tộc vốn hình thành ở châu Âu giữa thế kỷ 19, du nhập vào VN, và mau chóng được các nhà đấu tranh độc lập nắm lấy như một ngọn cờ tập hợp công chúng. Nhiều bài hát hành khúc của cách mạng Pháp đã được đặt lời Việt mang nội dung yêu nước của người VN (mượn nội dung chống xâm lược phương Bắc). Thế là gậy ông đập lưng ông và tiến tới là rất nhiều bài hát do người Việt sáng tác, mượn chuyện tổ tiên dựng nước giữ nước, gần như những bài giảng lịch sử của các trí thức trẻ có giai điệu. Trong khi các bài nghiên cứu công phu rất khó thấm vào quảng đại bình dân thì những bài hát kiểu hành khúc hoặc nội dung "big words" rất dễ nhập tâm. </span><br />
<span class="text_exposed_show" style="background-color: white; color: #141823; display: inline; font-family: "helvetica" , "arial" , sans-serif; font-size: 14px; line-height: 19.32px;"><br /></span>
<span class="text_exposed_show" style="background-color: white; color: #141823; display: inline; font-family: "helvetica" , "arial" , sans-serif; font-size: 14px; line-height: 19.32px;"><br /></span>
<br />
<table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiAh-ldFOwD2Wi96hVB-vFHPuyff8ylDMRLZVTxbWyokLNpbLQlGGUzwfOhfNCcLjiIjfoZDOGrrr4ufABXyQEUxv0Y25T8i8L_Xx7f4Cmk7gPbf_V0jUy1HI1CApzOnz4r8eqR-otBRrol/s1600/ban-nhac-thanh-nien-lich-su.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiAh-ldFOwD2Wi96hVB-vFHPuyff8ylDMRLZVTxbWyokLNpbLQlGGUzwfOhfNCcLjiIjfoZDOGrrr4ufABXyQEUxv0Y25T8i8L_Xx7f4Cmk7gPbf_V0jUy1HI1CApzOnz4r8eqR-otBRrol/s1600/ban-nhac-thanh-nien-lich-su.jpg" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;">Những bản nhạc dòng ái quốc khoảng những năm 1940</td></tr>
</tbody></table>
<br />
HÙNG VƯƠNG - Thẩm Oánh<br />
<br />
<i>Bốn ngàn năm văn hiến</i><br />
<i>Nước Nam khang cường</i><br />
<i>Là nhờ công đức Hùng Vương.</i><br />
<i>Hoa gấm giang sơn này cùng chung đắp xây</i><br />
<i>Bao thời hùng uy vẻ vang</i><br />
<i>Đời đời nhờ Hùng Vương đã vì quốc dân lập non nước này</i><br />
<i>Cho cháu con quây quần vẽ nên cơ đồ bền vững tới nay</i><br />
<i>Việt Nam bao sáng tươi</i><br />
<i>Thề cùng bền gắng cương quyết xây nhà Nam</i><br />
<i>Đây cháu con Lạc Hồng từ Bắc chí Nam</i><br />
<i>Xin đoàn kết tâm đồng</i><br />
<i>Non nước Việt Nam nhờ Hùng Vương</i><br />
<i>Quyết thắng muôn năm dòng giống khang cường. </i><br />
<span class="text_exposed_show" style="background-color: white; display: inline;"><br /></span>
<span class="text_exposed_show" style="background-color: white; color: #141823; display: inline; font-family: "helvetica" , "arial" , sans-serif; font-size: 14px; line-height: 19.32px;"><br /></span><br />
<span class="text_exposed_show" style="background-color: white; color: #141823; display: inline; font-family: "helvetica" , "arial" , sans-serif; font-size: 14px; line-height: 19.32px;">Tiếc là tôi chưa tìm được hình bìa bản nhạc Hùng Vương của Thẩm Oánh - một sản phẩm viết vào giai đoạn những năm 1940, khi cuộc vận động sáng tác các bài hát "thanh niên-lịch sử" (tên gọi chung cho các bài hát dòng ái quốc, song song với nhạc lãng mạn mà ta quen gọi nhạc tiền chiến) lên cao. Trong lĩnh vực viết các bài ái quốc này, Lưu Hữu Phước, Phạm Duy, Văn Cao, Hùng Lân, Hoàng Quý, Văn Giảng và Thẩm Oánh là những người nổi bật nhất. Xét cho cùng, các ông đã góp phần "chế tạo" ra lịch sử hiện đại của người Việt. Nhiều bài hát từ thời những năm 41-45 đã nhắc nhiều lần cụm từ "nước ta bốn ngàn năm văn hiến". Các tờ nhạc sưu tầm ở đây cũng có hình bìa vẽ như những truyện tranh lịch sử vậy - nhiều cái khá ảnh hưởng nặng lối vẽ truyện sử Tàu kiểu Tam Quốc kết hợp với phong cách bích chương Art-Deco, lối vẽ có bút pháp sử thi, phóng đại, gây nên cảm nhận hoành tráng - vì thế cũng lại là một giá trị kép của tuyên truyền lịch sử.</span><br />
<span class="text_exposed_show" style="background-color: white; color: #141823; display: inline; font-family: "helvetica" , "arial" , sans-serif; font-size: 14px; line-height: 19.32px;"><br /></span>
<span class="text_exposed_show" style="background-color: white; color: #141823; display: inline; font-family: "helvetica" , "arial" , sans-serif; font-size: 14px; line-height: 19.32px;">Một số bài hát dòng ái quốc những năm 1940 có thể chia làm 3 mảng (một số bài hát sau năm 1950 ở các vùng chiến khu mang tinh thần có sự chỉnh huấn thì tách riêng, vì mang một hơi thở khác):</span><br />
<span class="text_exposed_show" style="background-color: white; color: #141823; display: inline; font-family: "helvetica" , "arial" , sans-serif; font-size: 14px; line-height: 19.32px;">1. Lịch sử: về các anh hùng dân tộc, các sự kiện chiến tranh trong các triều đại cũ:</span><br />
<span class="text_exposed_show" style="background-color: white; color: #141823; display: inline; font-family: "helvetica" , "arial" , sans-serif; font-size: 14px; line-height: 19.32px;">- Hùng Vương - Thẩm Oánh</span><br />
<span class="text_exposed_show" style="background-color: white; color: #141823; display: inline; font-family: "helvetica" , "arial" , sans-serif; font-size: 14px; line-height: 19.32px;">- Kinh cầu nguyện (Người xưa đâu tá) - Lưu Hữu Phước & Mai Văn Bộ (viết về Hai Bà Trưng)</span><br />
<span class="text_exposed_show" style="background-color: white; color: #141823; display: inline; font-family: "helvetica" , "arial" , sans-serif; font-size: 14px; line-height: 19.32px;">- Trưng nữ vương - Thẩm Oánh</span><br />
<span class="text_exposed_show" style="background-color: white; color: #141823; display: inline; font-family: "helvetica" , "arial" , sans-serif; font-size: 14px; line-height: 19.32px;">- Đêm Mê Linh - Văn Giảng</span><br />
<span class="text_exposed_show" style="background-color: white; color: #141823; display: inline; font-family: "helvetica" , "arial" , sans-serif; font-size: 14px; line-height: 19.32px;">- Hồ Lãng Bạc - Xuân Tùng (về Hai Bà Trưng)</span><br />
<span class="text_exposed_show" style="background-color: white; color: #141823; display: inline; font-family: "helvetica" , "arial" , sans-serif; font-size: 14px; line-height: 19.32px;">- Ngày xưa - Hoàng Phú (về Hai Bà Trưng)</span><br />
<span class="text_exposed_show" style="background-color: white; color: #141823; display: inline; font-family: "helvetica" , "arial" , sans-serif; font-size: 14px; line-height: 19.32px;">- Bóng cờ lau - Hoàng Quý</span><br />
<span class="text_exposed_show" style="background-color: white; color: #141823; display: inline; font-family: "helvetica" , "arial" , sans-serif; font-size: 14px; line-height: 19.32px;">- Hội nghị Diên Hồng - Lưu Hữu Phước và Việt Tiên</span><br />
<span class="text_exposed_show" style="background-color: white; color: #141823; display: inline; font-family: "helvetica" , "arial" , sans-serif; font-size: 14px; line-height: 19.32px;">- Sông Bạch Đằng/Bạch Đằng Giang - Lưu Hữu Phước</span><br />
<span class="text_exposed_show" style="background-color: white; color: #141823; display: inline; font-family: "helvetica" , "arial" , sans-serif; font-size: 14px; line-height: 19.32px;">- Chiều buồn trên sông Bạch Đằng - Hoàng Quý</span><br />
<span class="text_exposed_show" style="background-color: white; color: #141823; display: inline; font-family: "helvetica" , "arial" , sans-serif; font-size: 14px; line-height: 19.32px;">- Hò kéo gỗ sông Bạch Đằng - Văn Cao</span><br />
<span class="text_exposed_show" style="background-color: white; color: #141823; display: inline; font-family: "helvetica" , "arial" , sans-serif; font-size: 14px; line-height: 19.32px;">- Tiếng sóng Bạch Đằng - Anh Việt</span><br />
<span class="text_exposed_show" style="background-color: white; color: #141823; display: inline; font-family: "helvetica" , "arial" , sans-serif; font-size: 14px; line-height: 19.32px;">- Hưng Đạo Vương - Thẩm Oánh</span><br />
<span class="text_exposed_show" style="background-color: white; color: #141823; display: inline; font-family: "helvetica" , "arial" , sans-serif; font-size: 14px; line-height: 19.32px;">- Nước non Lam Sơn - Hoàng Quý</span><br />
<span class="text_exposed_show" style="background-color: white; color: #141823; display: inline; font-family: "helvetica" , "arial" , sans-serif; font-size: 14px; line-height: 19.32px;">- Đêm Lam Sơn - Thanh Thoại</span><br />
<span class="text_exposed_show" style="background-color: white; color: #141823; display: inline; font-family: "helvetica" , "arial" , sans-serif; font-size: 14px; line-height: 19.32px;">- Nam Quan hận khúc - Văn Giảng</span><br />
<span class="text_exposed_show" style="background-color: white; color: #141823; display: inline; font-family: "helvetica" , "arial" , sans-serif; font-size: 14px; line-height: 19.32px;">- Ải Chi Lăng - Lưu Hữu Phước</span><br />
<span class="text_exposed_show" style="background-color: white; color: #141823; display: inline; font-family: "helvetica" , "arial" , sans-serif; font-size: 14px; line-height: 19.32px;">- Bình Định Vương Lê Lợi - Thẩm Oánh</span><br />
<span class="text_exposed_show" style="background-color: white; color: #141823; display: inline; font-family: "helvetica" , "arial" , sans-serif; font-size: 14px; line-height: 19.32px;">- Gươm thần - Thẩm Oánh</span><br />
<span class="text_exposed_show" style="background-color: white; color: #141823; display: inline; font-family: "helvetica" , "arial" , sans-serif; font-size: 14px; line-height: 19.32px;">- Gươm tráng sĩ - Phạm Duy</span><br />
<span class="text_exposed_show" style="background-color: white; color: #141823; display: inline; font-family: "helvetica" , "arial" , sans-serif; font-size: 14px; line-height: 19.32px;">- Hờn sông Gianh - Lưu Hữu Phước</span><br />
<span class="text_exposed_show" style="background-color: white; color: #141823; display: inline; font-family: "helvetica" , "arial" , sans-serif; font-size: 14px; line-height: 19.32px;">- Gò Đống Đa - Văn Cao</span><br />
<span class="text_exposed_show" style="background-color: white; color: #141823; display: inline; font-family: "helvetica" , "arial" , sans-serif; font-size: 14px; line-height: 19.32px;">- Vua Quang Trung đại phá quân Thanh - Hoàng Thi Thơ (bài này có lẽ muộn hơn, vào những năm 1960).</span><br />
<span class="text_exposed_show" style="background-color: white; color: #141823; display: inline; font-family: "helvetica" , "arial" , sans-serif; font-size: 14px; line-height: 19.32px;">- Thăng Long hành khúc ca - Văn Cao</span><br />
<span class="text_exposed_show" style="background-color: white; color: #141823; display: inline; font-family: "helvetica" , "arial" , sans-serif; font-size: 14px; line-height: 19.32px;">2. Các khái niệm "Tổ quốc - Dân tộc - Việt Nam"</span><br />
<span class="text_exposed_show" style="background-color: white; color: #141823; display: inline; font-family: "helvetica" , "arial" , sans-serif; font-size: 14px; line-height: 19.32px;">- Việt Nam [minh châu trời đông] - Hùng Lân</span><br />
<span class="text_exposed_show" style="background-color: white; color: #141823; display: inline; font-family: "helvetica" , "arial" , sans-serif; font-size: 14px; line-height: 19.32px;">- Việt Nam trên vạn vật - Hoàng Gia Lịnh</span><br />
<span class="text_exposed_show" style="background-color: white; color: #141823; display: inline; font-family: "helvetica" , "arial" , sans-serif; font-size: 14px; line-height: 19.32px;">- Việt Nam bất diệt - Hoàng Gia Lịnh</span><br />
<span class="text_exposed_show" style="background-color: white; color: #141823; display: inline; font-family: "helvetica" , "arial" , sans-serif; font-size: 14px; line-height: 19.32px;">- Nhà Việt Nam - Thẩm Oánh</span><br />
<span class="text_exposed_show" style="background-color: white; color: #141823; display: inline; font-family: "helvetica" , "arial" , sans-serif; font-size: 14px; line-height: 19.32px;">- Việt Nam anh dũng - Dương Thiệu Tước</span><br />
<span class="text_exposed_show" style="background-color: white; color: #141823; display: inline; font-family: "helvetica" , "arial" , sans-serif; font-size: 14px; line-height: 19.32px;">- Việt Nam mến yêu - Dương Thiệu Tước</span><br />
<span class="text_exposed_show" style="background-color: white; color: #141823; display: inline; font-family: "helvetica" , "arial" , sans-serif; font-size: 14px; line-height: 19.32px;">- Hồn Việt Nam - Bùi Công Kỳ</span><br />
<span class="text_exposed_show" style="background-color: white; color: #141823; display: inline; font-family: "helvetica" , "arial" , sans-serif; font-size: 14px; line-height: 19.32px;">- Tiến quân ca - Văn Cao</span><br />
<span class="text_exposed_show" style="background-color: white; color: #141823; display: inline; font-family: "helvetica" , "arial" , sans-serif; font-size: 14px; line-height: 19.32px;">- Đàn chim Việt - Văn Cao</span><br />
<span class="text_exposed_show" style="background-color: white; color: #141823; display: inline; font-family: "helvetica" , "arial" , sans-serif; font-size: 14px; line-height: 19.32px;">- Uất hận - Nguyễn Xuân Khoát</span><br />
<span class="text_exposed_show" style="background-color: white; color: #141823; display: inline; font-family: "helvetica" , "arial" , sans-serif; font-size: 14px; line-height: 19.32px;">- Hồn tử sĩ - Lưu Hữu Phước và Phan Mai</span><br />
<span class="text_exposed_show" style="background-color: white; color: #141823; display: inline; font-family: "helvetica" , "arial" , sans-serif; font-size: 14px; line-height: 19.32px;">- Chiến sĩ vô danh - Phạm Duy</span><br />
<span class="text_exposed_show" style="background-color: white; color: #141823; display: inline; font-family: "helvetica" , "arial" , sans-serif; font-size: 14px; line-height: 19.32px;">- Lên đàng - Lưu Hữu Phước</span><br />
<span class="text_exposed_show" style="background-color: white; color: #141823; display: inline; font-family: "helvetica" , "arial" , sans-serif; font-size: 14px; line-height: 19.32px;">- Đông Nam Á châu - Lưu Hữu Phước</span><br />
<span class="text_exposed_show" style="background-color: white; color: #141823; display: inline; font-family: "helvetica" , "arial" , sans-serif; font-size: 14px; line-height: 19.32px;"><span style="line-height: 19.32px;">- Thiếu nữ Việt Nam - Lưu Hữu Phước</span></span><br />
<span class="text_exposed_show" style="background-color: white; color: #141823; display: inline; font-family: "helvetica" , "arial" , sans-serif; font-size: 14px; line-height: 19.32px;"><span style="line-height: 19.32px;">- Khúc khải hoàn - Lưu Hữu Phước</span></span><br />
<span class="text_exposed_show" style="background-color: white; color: #141823; display: inline; font-family: "helvetica" , "arial" , sans-serif; font-size: 14px; line-height: 19.32px;"><span style="line-height: 19.32px;">- Quốc dân tiến - Nhất Lê</span></span><br />
<span class="text_exposed_show" style="background-color: white; color: #141823; display: inline; font-family: "helvetica" , "arial" , sans-serif; font-size: 14px; line-height: 19.32px;"><span style="line-height: 19.32px;">- Tiếng dân cày - Nguyễn Mỹ Ca</span></span><br />
<span class="text_exposed_show" style="background-color: white; color: #141823; display: inline; font-family: "helvetica" , "arial" , sans-serif; font-size: 14px; line-height: 19.32px;"><span style="line-height: 19.32px;">- Lịch sử Việt Nam - Hùng Tâm</span></span><br />
<span class="text_exposed_show" style="background-color: white; color: #141823; display: inline; font-family: "helvetica" , "arial" , sans-serif; font-size: 14px; line-height: 19.32px;"><span style="line-height: 19.32px;">- Việt Nam! Việt Nam! - Võ Đức Thu</span></span><br />
<span class="text_exposed_show" style="background-color: white; color: #141823; display: inline; font-family: "helvetica" , "arial" , sans-serif; font-size: 14px; line-height: 19.32px;"><span style="line-height: 19.32px;">- Hoa xuân đất Việt - Nguyễn Văn Thương</span></span><br />
<span class="text_exposed_show" style="background-color: white; color: #141823; display: inline; font-family: "helvetica" , "arial" , sans-serif; font-size: 14px; line-height: 19.32px;"><span style="line-height: 19.32px;">- Việt Nam độc lập hành khúc - Trần Văn Lý</span></span><br />
<span class="text_exposed_show" style="background-color: white; color: #141823; display: inline; font-family: "helvetica" , "arial" , sans-serif; font-size: 14px; line-height: 19.32px;"><span style="line-height: 19.32px;">- Hồn trai Việt - Mạnh Phát</span></span><br />
<span class="text_exposed_show" style="background-color: white; color: #141823; display: inline; font-family: "helvetica" , "arial" , sans-serif; font-size: 14px; line-height: 19.32px;"><span style="line-height: 19.32px;">- Trai đất Việt - Dương Minh Ninh</span></span><br />
<span class="text_exposed_show" style="background-color: white; color: #141823; display: inline; font-family: "helvetica" , "arial" , sans-serif; font-size: 14px; line-height: 19.32px;"><span style="line-height: 19.32px;">- Dân Việt - Chung Quân</span></span><br />
<span class="text_exposed_show" style="background-color: white; color: #141823; display: inline; font-family: "helvetica" , "arial" , sans-serif; font-size: 14px; line-height: 19.32px;"><span style="line-height: 19.32px;">- Hận kỳ đài - Chung Quân</span></span><br />
<span class="text_exposed_show" style="background-color: white; color: #141823; display: inline; font-family: "helvetica" , "arial" , sans-serif; font-size: 14px; line-height: 19.32px;"><span style="line-height: 19.32px;">- Hận rừng hoang - Hoàng Mộc Linh và Tùng Lâm</span></span><br />
<span class="text_exposed_show" style="background-color: white; color: #141823; display: inline; font-family: "helvetica" , "arial" , sans-serif; font-size: 14px; line-height: 19.32px;"><span style="line-height: 19.32px;">- Người trai Việt nhớ chăng? - Thẩm Oánh</span></span><br />
<span class="text_exposed_show" style="background-color: white; color: #141823; display: inline; font-family: "helvetica" , "arial" , sans-serif; font-size: 14px; line-height: 19.32px;"><span style="line-height: 19.32px;">- Chí người trai Việt - Võ Đức Tuyết và P.Lang</span></span><br />
<span class="text_exposed_show" style="background-color: white; color: #141823; display: inline; font-family: "helvetica" , "arial" , sans-serif; font-size: 14px; line-height: 19.32px;">3. Thanh niên - đội ngũ:</span><br />
<span class="text_exposed_show" style="background-color: white; color: #141823; display: inline; font-family: "helvetica" , "arial" , sans-serif; font-size: 14px; line-height: 19.32px;">- Cùng nhau đi hồng binh - Đinh Nhu</span><br />
<span class="text_exposed_show" style="background-color: white; color: #141823; display: inline; font-family: "helvetica" , "arial" , sans-serif; font-size: 14px; line-height: 19.32px;">- Tiếng gọi thanh niên/sinh viên - Lưu Hữu Phước</span><br />
<span class="text_exposed_show" style="background-color: white; color: #141823; display: inline; font-family: "helvetica" , "arial" , sans-serif; font-size: 14px; line-height: 19.32px;">- Tiến bước thanh niên - Hiếu Nghĩa</span><br />
<span class="text_exposed_show" style="background-color: white; color: #141823; display: inline; font-family: "helvetica" , "arial" , sans-serif; font-size: 14px; line-height: 19.32px;">- Hồn thanh niên - Hoàng Trọng, lời Quốc Bảo & Nguyệt Diệu</span><br />
<span class="text_exposed_show" style="background-color: white; color: #141823; display: inline; font-family: "helvetica" , "arial" , sans-serif; font-size: 14px; line-height: 19.32px;">- Đoàn quân Việt Nam/Đoàn vệ quốc quân - Phan Huỳnh Điểu</span><br />
<span class="text_exposed_show" style="background-color: white; color: #141823; display: inline; font-family: "helvetica" , "arial" , sans-serif; font-size: 14px; line-height: 19.32px;">- Tuyên truyền xung phong - Phan Huỳnh Điểu</span><br />
<span class="text_exposed_show" style="background-color: white; color: #141823; display: inline; font-family: "helvetica" , "arial" , sans-serif; font-size: 14px; line-height: 19.32px;">- Mùa đông binh sĩ - Phan Huỳnh Điểu & Tế Hanh</span><br />
<span class="text_exposed_show" style="background-color: white; color: #141823; display: inline; font-family: "helvetica" , "arial" , sans-serif; font-size: 14px; line-height: 19.32px;">- Nhớ người chiến sĩ - Ngọc Trai</span><br />
<span class="text_exposed_show" style="background-color: white; color: #141823; display: inline; font-family: "helvetica" , "arial" , sans-serif; font-size: 14px; line-height: 19.32px;">- Chiến sĩ Việt Nam - Văn Cao</span><br />
<span class="text_exposed_show" style="background-color: white; color: #141823; display: inline; font-family: "helvetica" , "arial" , sans-serif; font-size: 14px; line-height: 19.32px;">- Không quân Việt Nam - Văn Cao</span><br />
<span class="text_exposed_show" style="background-color: white; color: #141823; display: inline; font-family: "helvetica" , "arial" , sans-serif; font-size: 14px; line-height: 19.32px;">- Hải quân Việt Nam - Văn Cao</span><br />
<span class="text_exposed_show" style="background-color: white; color: #141823; display: inline; font-family: "helvetica" , "arial" , sans-serif; font-size: 14px; line-height: 19.32px;">- Bắc Sơn - Văn Cao</span><br />
<span class="text_exposed_show" style="background-color: white; color: #141823; display: inline; font-family: "helvetica" , "arial" , sans-serif; font-size: 14px; line-height: 19.32px;">- Lục quân Việt Nam - Văn Giảng</span><br />
<span class="text_exposed_show" style="background-color: white; color: #141823; display: inline; font-family: "helvetica" , "arial" , sans-serif; font-size: 14px; line-height: 19.32px;">- Thúc quân - Văn Giảng</span><br />
<span class="text_exposed_show" style="background-color: white; color: #141823; display: inline; font-family: "helvetica" , "arial" , sans-serif; font-size: 14px; line-height: 19.32px;">- Đoàn hùng binh - Văn Giảng</span><br />
<span class="text_exposed_show" style="background-color: white; color: #141823; display: inline; font-family: "helvetica" , "arial" , sans-serif; font-size: 14px; line-height: 19.32px;">- Chàng ra đi - Trần Hoàn</span><br />
<span class="text_exposed_show" style="background-color: white; color: #141823; display: inline; font-family: "helvetica" , "arial" , sans-serif; font-size: 14px; line-height: 19.32px;">- Chàng đi theo nước - Hiếu Nghĩa</span><br />
<span class="text_exposed_show" style="background-color: white; color: #141823; display: inline; font-family: "helvetica" , "arial" , sans-serif; font-size: 14px; line-height: 19.32px;">- Lá thư biên cương - Hiếu Nghĩa</span><br />
<span class="text_exposed_show" style="background-color: white; color: #141823; display: inline; font-family: "helvetica" , "arial" , sans-serif; font-size: 14px; line-height: 19.32px;">- Hò leo núi - Phạm Đình Chương</span><br />
<span class="text_exposed_show" style="background-color: white; color: #141823; display: inline; font-family: "helvetica" , "arial" , sans-serif; font-size: 14px; line-height: 19.32px;">- Mùa đông chiến sĩ - Phạm Duy</span><br />
<span class="text_exposed_show" style="background-color: white; color: #141823; display: inline; font-family: "helvetica" , "arial" , sans-serif; font-size: 14px; line-height: 19.32px;">- Đường ra biên ải - Phạm Duy</span><br />
<span class="text_exposed_show" style="background-color: white; color: #141823; display: inline; font-family: "helvetica" , "arial" , sans-serif; font-size: 14px; line-height: 19.32px;">- Xuất quân - Phạm Duy</span><br />
<span class="text_exposed_show" style="background-color: white; color: #141823; display: inline; font-family: "helvetica" , "arial" , sans-serif; font-size: 14px; line-height: 19.32px;">- Thanh niên Việt Nam quyết tiến - Phạm Duy</span><br />
<span class="text_exposed_show" style="background-color: white; color: #141823; display: inline; font-family: "helvetica" , "arial" , sans-serif; font-size: 14px; line-height: 19.32px;">- Thanh niên ca - Phạm Duy</span><br />
<span class="text_exposed_show" style="background-color: white; color: #141823; display: inline; font-family: "helvetica" , "arial" , sans-serif; font-size: 14px; line-height: 19.32px;">- Nhạc tuổi xanh - Phạm Duy</span><br />
<span class="text_exposed_show" style="background-color: white; color: #141823; display: inline; font-family: "helvetica" , "arial" , sans-serif; font-size: 14px; line-height: 19.32px;">- Khởi hành - Phạm Duy</span><br />
<span class="text_exposed_show" style="background-color: white; color: #141823; display: inline; font-family: "helvetica" , "arial" , sans-serif; font-size: 14px; line-height: 19.32px;">- Nợ xương máu - Phạm Duy</span><br />
<span class="text_exposed_show" style="background-color: white; color: #141823; display: inline; font-family: "helvetica" , "arial" , sans-serif; font-size: 14px; line-height: 19.32px;">- Về đồng quê - Phạm Duy</span><br />
<span class="text_exposed_show" style="background-color: white; color: #141823; display: inline; font-family: "helvetica" , "arial" , sans-serif; font-size: 14px; line-height: 19.32px;">- Bình dân đi học - Phạm Duy</span><br />
<span class="text_exposed_show" style="background-color: white; color: #141823; display: inline; font-family: "helvetica" , "arial" , sans-serif; font-size: 14px; line-height: 19.32px;">- Con đường vui - Lê Vy, Mai Hạnh & Phạm Duy</span><br />
<span class="text_exposed_show" style="background-color: white; color: #141823; display: inline; font-family: "helvetica" , "arial" , sans-serif; font-size: 14px; line-height: 19.32px;">- Dưới bóng cờ - Nguyễn Văn Thương</span><br />
<span class="text_exposed_show" style="background-color: white; color: #141823; display: inline; font-family: "helvetica" , "arial" , sans-serif; font-size: 14px; line-height: 19.32px;">- Sĩ nông công thương - Văn Giảng</span><br />
<span class="text_exposed_show" style="background-color: white; color: #141823; display: inline; font-family: "helvetica" , "arial" , sans-serif; font-size: 14px; line-height: 19.32px;">- Thanh niên! Thanh niên! - Văn Giảng</span><br />
<span class="text_exposed_show" style="background-color: white; color: #141823; display: inline; font-family: "helvetica" , "arial" , sans-serif; font-size: 14px; line-height: 19.32px;">- Quân hành ca - Văn Giảng</span><br />
<span class="text_exposed_show" style="background-color: white; color: #141823; display: inline; font-family: "helvetica" , "arial" , sans-serif; font-size: 14px; line-height: 19.32px;">- Nhịp sống thanh niên - Ngô Ganh</span><br />
<span class="text_exposed_show" style="background-color: white; color: #141823; display: inline; font-family: "helvetica" , "arial" , sans-serif; font-size: 14px; line-height: 19.32px;">- Khỏe vì nước - Hùng Lân</span><br />
<span class="text_exposed_show" style="background-color: white; color: #141823; display: inline; font-family: "helvetica" , "arial" , sans-serif; font-size: 14px; line-height: 19.32px;">- Rạng đông - Hùng Lân</span><br />
<span class="text_exposed_show" style="background-color: white; color: #141823; display: inline; font-family: "helvetica" , "arial" , sans-serif; font-size: 14px; line-height: 19.32px;">- Tiếng gọi lên đường - Hùng Lân</span><br />
<span class="text_exposed_show" style="background-color: white; color: #141823; display: inline; font-family: "helvetica" , "arial" , sans-serif; font-size: 14px; line-height: 19.32px;">- Quyết tiến - Võ Đức Thu</span><br />
<span class="text_exposed_show" style="background-color: white; color: #141823; display: inline; font-family: "helvetica" , "arial" , sans-serif; font-size: 14px; line-height: 19.32px;">- Hùng tiến - Nguyễn Hữu Ba</span><br />
<span class="text_exposed_show" style="background-color: white; color: #141823; display: inline; font-family: "helvetica" , "arial" , sans-serif; font-size: 14px; line-height: 19.32px;">- Thu khói lửa - Nguyễn Hữu Ba</span><br />
<span class="text_exposed_show" style="background-color: white; color: #141823; display: inline; font-family: "helvetica" , "arial" , sans-serif; font-size: 14px; line-height: 19.32px;">- Quãng đường mai - Nguyễn Hữu Ba</span><br />
<span class="text_exposed_show" style="background-color: white; color: #141823; display: inline; font-family: "helvetica" , "arial" , sans-serif; font-size: 14px; line-height: 19.32px;">- Lửa rừng đêm - Nguyễn Hữu Ba</span><br />
<span class="text_exposed_show" style="background-color: white; color: #141823; display: inline; font-family: "helvetica" , "arial" , sans-serif; font-size: 14px; line-height: 19.32px;">- Chàng tuổi trẻ - Vân Đông</span><br />
<span class="text_exposed_show" style="background-color: white; color: #141823; display: inline; font-family: "helvetica" , "arial" , sans-serif; font-size: 14px; line-height: 19.32px;">- Đoàn lữ nhạc - Đỗ Nhuận</span><br />
<span class="text_exposed_show" style="background-color: white; color: #141823; display: inline; font-family: "helvetica" , "arial" , sans-serif; font-size: 14px; line-height: 19.32px;">- Nhớ chiến khu - Đỗ Nhuận</span><br />
<span class="text_exposed_show" style="background-color: white; color: #141823; display: inline; font-family: "helvetica" , "arial" , sans-serif; font-size: 14px; line-height: 19.32px;">- Du kích ca - Đỗ Nhuận</span><br />
<span class="text_exposed_show" style="background-color: white; color: #141823; display: inline; font-family: "helvetica" , "arial" , sans-serif; font-size: 14px; line-height: 19.32px;">- Đêm trong rừng - Hoàng Quý</span><br />
<span class="text_exposed_show" style="background-color: white; color: #141823; display: inline; font-family: "helvetica" , "arial" , sans-serif; font-size: 14px; line-height: 19.32px;">- Súng ơi - Hoàng Thi Thơ</span><br />
<span class="text_exposed_show" style="background-color: white; color: #141823; display: inline; font-family: "helvetica" , "arial" , sans-serif; font-size: 14px; line-height: 19.32px;">- Phất cờ Nam tiến - Hoàng Văn Thái</span><br />
<span class="text_exposed_show" style="background-color: white; color: #141823; display: inline; font-family: "helvetica" , "arial" , sans-serif; font-size: 14px; line-height: 19.32px;">- Nam tiến - Lưu Hữu Phước</span><br />
<span style="background-color: white; color: #141823; font-family: "helvetica" , "arial" , sans-serif; font-size: 14px; line-height: 19.32px;">- Ta cùng đi - Lưu Hữu Phước</span><br />
<span style="background-color: white; color: #141823; font-family: "helvetica" , "arial" , sans-serif; font-size: 14px; line-height: 19.32px;">- Reo vang bình minh - Lưu Hữu Phước</span><br />
<span style="background-color: white; color: #141823; font-family: "helvetica" , "arial" , sans-serif; font-size: 14px; line-height: 19.32px;">- Thiếu sinh hành khúc - Lưu Hữu Phước</span><br />
<span style="background-color: white; color: #141823; font-family: "helvetica" , "arial" , sans-serif; font-size: 14px; line-height: 19.32px;">- Học sinh hành khúc - Lê Thương</span><br />
<span style="background-color: white; color: #141823; font-family: "helvetica" , "arial" , sans-serif; font-size: 14px; line-height: 19.32px;">- Đoàn nữ cứu thương - Trần Văn Lý</span><br />
<span style="background-color: white; color: #141823; font-family: "helvetica" , "arial" , sans-serif; font-size: 14px; line-height: 19.32px;">- Đoàn quân xung phong - Trần Văn Lý</span><br />
<span style="background-color: white; color: #141823; font-family: "helvetica" , "arial" , sans-serif; font-size: 14px; line-height: 19.32px;">- Làn sóng dân chủ - Nguyễn Ngọc Bạch</span><br />
<span style="background-color: white; color: #141823; font-family: "helvetica" , "arial" , sans-serif; font-size: 14px; line-height: 19.32px;">- Cương quyết ra đi - Nguyễn Ngọc Bạch</span><br />
<span style="background-color: white; color: #141823; font-family: "helvetica" , "arial" , sans-serif; font-size: 14px; line-height: 19.32px;">- Diệt phát xít - Nguyễn Đình Thi</span><br />
<br />
<span style="color: #141823; font-family: "helvetica" , "arial" , sans-serif;"><span style="background-color: white; font-size: 14px; line-height: 19.32px;">Một số bài khác về chiến công hay địa danh đương thời đã phát triển xa khỏi khu vực khái niệm của 3 loại trên, cũng kể tới như: </span></span><br />
<span style="color: #141823; font-family: "helvetica" , "arial" , sans-serif;"><span style="background-color: white; font-size: 14px; line-height: 19.32px;">- Tiểu đoàn 307 (Nguyễn Hữu Trí, thơ Nguyễn Bính)</span></span><br />
<span style="color: #141823; font-family: "helvetica" , "arial" , sans-serif;"><span style="background-color: white; font-size: 14px; line-height: 19.32px;">- An Phú Đông - Lê Bình / Võ Đức Thu</span></span><br />
<span style="color: #141823; font-family: "helvetica" , "arial" , sans-serif;"><span style="background-color: white; font-size: 14px; line-height: 19.32px;">- Trên sông Lô - Phan Huỳnh Điểu</span></span><br />
<span style="color: #141823; font-family: "helvetica" , "arial" , sans-serif;"><span style="background-color: white; font-size: 14px; line-height: 19.32px;">- Sông Lô - Văn Cao</span></span><br />
<span style="color: #141823; font-family: "helvetica" , "arial" , sans-serif;"><span style="background-color: white; font-size: 14px; line-height: 19.32px;">- Tiếng hát trên sông Lô - Phạm Duy</span></span><br />
<span style="background-color: white; color: #141823; font-family: "helvetica" , "arial" , sans-serif; font-size: 14px; line-height: 19.32px;">- Lô giang - Lương Ngọc Trác</span><br />
<span style="background-color: white; color: #141823; font-family: "helvetica" , "arial" , sans-serif; font-size: 14px; line-height: 19.32px;">- Chiến sĩ sông Lô - Nguyễn Đình Phúc</span><br />
<span style="background-color: white; color: #141823; font-family: "helvetica" , "arial" , sans-serif; font-size: 14px; line-height: 19.32px;">- Bình Trị Thiên khói lửa - Nguyễn Văn Thương</span><br />
<span style="background-color: white; color: #141823; font-family: "helvetica" , "arial" , sans-serif; font-size: 14px; line-height: 19.32px;">- Ngày về - Lương Ngọc Trác, thơ Chính Hữu</span><br />
<span style="background-color: white; color: #141823; font-family: "helvetica" , "arial" , sans-serif; font-size: 14px; line-height: 19.32px;">- Mơ đời chiến sĩ - Lương Ngọc Trác, thơ...</span><br />
<span style="background-color: white; color: #141823; font-family: "helvetica" , "arial" , sans-serif; font-size: 14px; line-height: 19.32px;">- Lời thề quyết tử</span><br />
<span style="background-color: white; color: #141823; font-family: "helvetica" , "arial" , sans-serif; font-size: 14px; line-height: 19.32px;">- Về miền Trung - Phạm Duy</span><br />
<span style="background-color: white; color: #141823; font-family: "helvetica" , "arial" , sans-serif; font-size: 14px; line-height: 19.32px;">- Du kích sông Thao - Đỗ Nhuận</span><br />
<span style="background-color: white; color: #141823; font-family: "helvetica" , "arial" , sans-serif; font-size: 14px; line-height: 19.32px;">- Hành quân xa - Đỗ Nhuận</span><br />
<span style="background-color: white; color: #141823; font-family: "helvetica" , "arial" , sans-serif; font-size: 14px; line-height: 19.32px;">- Giải phóng Điện Biên - Đỗ Nhuận</span><br />
<span style="background-color: white; color: #141823; font-family: "helvetica" , "arial" , sans-serif; font-size: 14px; line-height: 19.32px;">- Qua miền Tây Bắc - Nguyễn Thành</span><br />
<span style="background-color: white; color: #141823; font-family: "helvetica" , "arial" , sans-serif; font-size: 14px; line-height: 19.32px;">- Đường lên Tây Bắc - Văn An</span><br />
<span style="background-color: white; color: #141823; font-family: "helvetica" , "arial" , sans-serif; font-size: 14px; line-height: 19.32px;">- Hò kéo pháo - Hoàng Vân</span><br />
<span style="background-color: white; color: #141823; font-family: "helvetica" , "arial" , sans-serif; font-size: 14px; line-height: 19.32px;">- Lá xanh - Hoàng Việt</span><br />
<span style="background-color: white; color: #141823; font-family: "helvetica" , "arial" , sans-serif; font-size: 14px; line-height: 19.32px;">- Nhạc rừng - Hoàng Việt</span></div>
Anonymoushttp://www.blogger.com/profile/06977437762346049191noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-921238430016457777.post-41826313431159313392016-03-21T22:47:00.000+07:002016-03-21T22:48:19.773+07:00Gặp Hà Nội bên bờ biển Pháp<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
Cách đây hai năm, khi đọc cuốn tiểu thuyết “Yersin: dịch hạch và thổ tả” của Patrick Deville, tôi đã ấn tượng dòng mô tả về Hà Nội năm 1902 và sau đó 112 năm, những ngôi nhà sau những rặng cây xanh um, bên trong những hàng rào sơn trắng, “gợi nỗi nhớ nhung đâu đây về Cabourg và Deauville”. Cuốn sách tái hiện cuộc đời của bác sĩ Yersin, người đã sống hơn nửa cuộc đời với đất nước Việt Nam, một nhà bác học bắc cây cầu nối hai nền văn hóa. Cuối thập niên 1920, một nhà văn Pháp đã viết về Hà Nội: “bầu trời trong xanh và cao tít, tiếng chim kêu làm tôi tưởng mình đang ở Paris vào một sớm mùa xuân đầy nắng”.<br />
<div>
<br />
Thế là chuyến đi châu Âu gần nhất, tôi đã không có nhiều đắn đo khi mua vé tàu từ Paris ngược lên bờ biển Normandie, để vừa ngỡ ngàng vừa vui mừng khi gặp những hình ảnh quá quen thuộc của những góc phố Hà Nội, Đà Lạt… Chỉ khác là ở những thành phố nhỏ Deauville hay Cabourg, tôi không có phương tiện nào khác ngoài thả bộ dọc theo những con phố yên tĩnh, vườn cây nối tiếp vườn cây. Những ngôi biệt thự có lẽ đã là nguyên mẫu cho những công trình dân sinh ở Hà Nội cùng thời, hoặc những nhà quy hoạch thời ấy đã chịu ảnh hưởng của lý thuyết thành phố vườn. </div>
<div>
<br />
<div>
<br />
<img height="640" src="https://scontent-hkg3-1.xx.fbcdn.net/hphotos-xlf1/v/t1.0-9/12814300_10154171940999587_1185775437897527216_n.jpg?oh=24b9592f63909cb0ae1c7dadbe410faf&oe=578DF0D0" width="425" /><br />
<i>Deauville</i></div>
<div>
<br />
Dĩ nhiên khi trở về thành phố mình sống, tôi dễ thất vọng khi những phiên bản đã bị biến dạng. Tôi biết Hà Nội đã vượt ra khỏi khuôn khổ một thành phố nho nhỏ như quy hoạch ban sơ, với quá nhiều chức năng phức hợp hơn cái thời đầu thế kỷ trước. Bởi vì những cánh đồng xung quanh thành phố đã trở thành bãi chờ của các khu đô thị mới, của việc thổ cư hóa thành phường, quận nội thành. Trong khi ấy, chuyến tàu chở tôi rời Paris xuyên qua những cánh rừng, đồng lúa và đồng cỏ, nơi những con bò nhẩn nha gặm trong nắng thu. Thành phố và nông thôn nối tiếp nhau không mấy xung đột về bề ngoài. Những tòa nhà thấp dần rồi cứ thế toàn những mái ngói, mái lợp đá xinh xắn, gần như không một tòa nhà mái bằng nào xuất hiện trong đường chân trời. Trong khi đó, bên cánh đồng những làng của huyện Từ Liêm cũ, nay là hai quận Bắc và Nam Từ Liêm, chen chúc những tòa tháp cao hàng chục tầng. Ngôi làng cũ của những thôn xã phên giậu kinh thành xưa bỗng dưng lọt thỏm giữa các khu đô thị mới, với đường làng xưa thành ngõ phố mới, chật chội và lộn xộn hệt như các phường sinh ra từ mấy chục năm qua của quận Đống Đa hay Thanh Xuân.</div>
<div>
<br />
Dĩ nhiên nhiều khu đô thị cũng được đầu tư về cảnh quan và chất lượng dịch vụ, như thể những thành phố trong lòng thành phố, nhấn mạnh yếu tố sân vườn và môi trường như một giá trị gia tăng. Những đường nét tân cổ điển cũng nhắc nhở nỗi nhớ về một ký ức xưa. Nhưng tại sao lại cắt đứt mối dây liên hệ giữa phố cũ và làng xưa, mà thay thế bằng những mô hình mới và lại tái hiện mối liên hệ một cách máy móc vậy?</div>
<div>
<br />
*</div>
<div>
<br />
Ở phố cũ Hà Nội, có một trục đường đáng được xếp vào kỷ lục về mật độ cây xanh và vườn hoa. Chỉ dài chừng 2km đã có tới 9-10 vườn hoa, dọc theo một trục có bề rộng 100m. Đây cũng là trục có nhiều ngã sáu kiểu quảng trường ngôi sao, ảnh hưởng từ quy hoạch tân cổ điển duy lý. Nó bắt đầu từ trung tâm của Hà Nội thời thuộc địa: quảng trường trước tòa nhà Ngân hàng Nhà nước, với vườn hoa Lý Thái Tổ (tức vườn hoa Chí Linh cũ), tiếp đó là vườn hoa Diên Hồng theo trục Lý Thái Tổ dẫn về quảng trường Nhà hát Lớn, với hai bên là vườn hoa Cổ Tân và vườn hoa Cách mạng tháng Tám. Chúng ta đi theo phố Lê Thánh Tông để gặp vườn hoa Tao Đàn ở ngã ba với phố Lý Thường Kiệt, trước cửa Đại học Đông Dương cũ (chính là nơi lập trường Y đầu tiên do Yersin làm hiệu trưởng, nay là trụ sở một nhánh của Đại học Quốc gia), một công trình kiến trúc của KTS Ernest Hebrard, nhà quy hoạch của Hà Nội thời kỳ 1930. </div>
<div>
<br /></div>
<div>
<br />
<img height="334" src="https://scontent-hkg3-1.xx.fbcdn.net/hphotos-xpa1/t31.0-8/p843x403/10604674_10154172488899587_3661119958983586273_o.jpg" width="400" /><br />
<i>Trục vườn hoa Hàng Vôi-Yersin (Hà Nội)</i></div>
<div>
<br />
Đi xuôi tiếp hơn hai trăm mét, đến ngã sáu Trần Hưng Đạo, ta gặp vườn hoa Bình Than, một vườn hoa được tạo nên bởi phố Tăng Bạt Hổ và một nhánh để tạo ra một phố thứ sáu, và chuỗi vườn hoa này được nối tiếp ngay bằng vườn hoa nhỏ nhất trong số các vườn hoa Hà Nội mà nhiều người không biết tên hoặc đã lãng quên – vườn hoa Vụ Quang, đặt tên theo căn cứ khởi nghĩa Cần vương của Phan Đình Phùng. Song song với Tăng Bạt Hổ là phố Trần Thánh Tông, giữa hai phố này là khu vực từng là trường đua ngựa cũ, rồi sau là khu tổ hợp bể bơi, nhà thi đấu, để kết thúc bằng vườn hoa Pasteur với tòa nhà của Viện Vệ sinh dịch tễ Trung ương, một công trình cùng phong cách với tòa nhà Đại học Đông Dương cũ. Qua một ngã tư bên cạnh tòa nhà là vườn hoa Yersin, cái tên tưởng nhớ vị Hiệu trưởng đầu tiên của trường Y Đông Dương và giám đốc sáng lập Viện Vệ sinh dịch tễ cũng như hệ thống của nó ở Việt Nam. </div>
<div>
<br /></div>
<div>
<br />
<img height="266" src="https://scontent-hkg3-1.xx.fbcdn.net/hphotos-xpl1/v/t1.0-9/943803_10154171942739587_2593149581907551662_n.jpg?oh=e28cbc7f7c8175e3c1305febc6635b5e&oe=5798985F" width="400" /><br />
<i>Vườn hoa Yersin, Hà Nội</i></div>
<div>
<br />
Bên cạnh trục phố này là những khu biệt thự nhiều kiểu dáng, từ phong cách tân cổ điển duy lý và uy nghi xen kẽ kiểu miền Normandie với mái dốc cao lợp đá ở khu vực quanh quảng trường Ngân hàng và Nhà hát Lớn đến kiểu Art Deco và chiết trung những năm 30-40 ở tuyến Tăng Bạt Hổ và ăn ra Phan Huy Chú, Phạm Đình Hổ… Chúng duyên dáng hơn nhiều lần nhờ những hàng cây lâu năm dọc các phố, nhờ những vỉa hè rộng thoáng và nhờ những hàng rào tạo vẻ khiêm cung, lịch lãm.<br />
<br />
<br />
<img height="225" src="https://scontent-hkg3-1.xx.fbcdn.net/hphotos-xft1/v/t1.0-9/12806054_10154171945774587_3831753257525561001_n.jpg?oh=ede18799b7b4341903fbf05128297038&oe=5780A69E" width="400" /><br />
<i>Biệt thự trên phố Tăng Bạt Hổ, Hà Nội</i></div>
<div>
<br />
Chúng ta sẽ không bàn quá sâu về chi tiết kiến trúc và địa danh ở đây, nhưng có cái gì hằn trong cảm xúc cộng đồng đô thị hơn những tên đường phố và công trình mang dấu ấn di sản một thời? Trái ngược với những cái tên nói trên, chẳng hạn như Cầu Giấy, Giáp Bát hay Thanh Xuân Bắc, những địa danh đủ gợi ra hình dung về các vấn đề đô thị: xây dựng thiếu quy hoạch, tắc nghẽn giao thông, ô nhiễm không khí, thiếu cây xanh…</div>
<div>
<br />
Những khu đô thị mới được lựa chọn và hút hàng dù giá đắt đỏ, có phần nào hấp dẫn cư dân nhờ câu chuyện tái hiện môi trường sống lý tưởng của một thời đặt trong cái vỏ tiện nghi hiện đại. Huyền thoại thành phố vườn vẫn tiếp tục khi mà các bản thiết kế vẽ rất nhiều cây xanh trồng trên mái nhà cao tầng.</div>
<div>
<br />
*</div>
<div>
<br />
<img height="265" src="https://scontent-hkg3-1.xx.fbcdn.net/hphotos-xta1/v/t1.0-9/384288_10154172032174587_1602173958240701244_n.jpg?oh=e03cbfd92bd413704d6bb9c67fb11e56&oe=5797F4C6" width="400" /><br />
<i>Poster kỷ niệm Marcel Proust ở hiên Grand Hotel, Cabourg</i></div>
<div>
<br />
Ở Cabourg, hệ thống đường phố được quy hoạch duy lý giống hệt một mạng nhện với vài cung tròn đồng tâm và những con phố hội tụ về công trình lớn nhất nằm bên bờ biển: Khách sạn Grand Hotel. Đây là nơi nhà văn Marcel Proust đã từng ở và viết những trang quan trọng của bộ tiểu thuyết Đi tìm thời gian đã mất – tác phẩm được xem như quan trọng bậc nhất của văn học hiện đại. Dải bờ biển và các thị trấn nhỏ nhắn dọc các triền đồi dốc ra biển là niềm cảm hứng của các họa sĩ trường phái Ấn tượng. Ở hàng hiên khách sạn nhìn ra bãi biển, những dấu tích kỷ niệm của một thời nghệ thuật lấy thiên nhiên làm đối tượng thẩm mỹ được bảo tồn nguyên vẹn. Sau những thế kỷ chìm đắm trong kiểu cách kinh viện tù túng, các họa sĩ đã tìm kiếm vẻ đẹp tự nhiên và niềm vui trần thế. Quy hoạch duy lý ở những thành phố này vẫn lãng mạn bởi những công trình thấp tầng và sự đa dạng của chi tiết kiến trúc ẩn mình sau cây xanh, với những hàng hiên và bancông mở thoáng. Đến những thành phố cỡ trung bình này, tầm mắt và bước chân con người không còn mệt mỏi với hệ thống những đường trên cao và những giao thông ngầm hay nổi. Sống kỹ hơn và thiên nhiên hơn, đã có một thời Hà Nội được quy hoạch theo hướng như thế.</div>
<div>
<br /></div>
<div>
<br />
<img src="https://scontent-hkg3-1.xx.fbcdn.net/hphotos-xal1/v/t1.0-9/10606601_10154172025134587_6768112636793762342_n.jpg?oh=78e5ecae46243e788c63b4b88c6f5017&oe=579140ED" /><br />
<i>Cabourg - Hà Nội</i></div>
<div>
<br />
Trục phố Lý Thái Tổ-Tăng Bạt Hổ đã nhắc đến ở trên, là một nỗi nhớ nhung xa xôi, giờ vẫn còn đường nét của một khu phố vườn, tuy đã nhiều biến đổi. Đi về mạn những khu đô thị mới của Hà Nội như Mỹ Đình, Định Công… cũng gặp một chút không khí ấy ở các khu nhà thấp tầng, nhưng chúng vẫn như những ốc đảo giữa những chung cư cao tầng san sát như chuồng thỏ. <br />
Ở căn phòng số 414 khách sạn Grand Hotel, Proust đã dựng nên một không gian văn học của mình, cũng như những căn phòng của khách sạn Metropole ở Hà Nội, nơi Graham Greene hay nhiều nhân vật từng ở, họ đã nhắc đến thành phố này như một chốn “êm đềm, êm đềm lắm” theo lời danh hài Charlie Chaplin trả lời phóng viên-nhà văn Thạch Lam của báo Phong Hóa năm 1936 khi ông tới đây. Chắc cũng đã có những người theo dấu Greene hay hề Charlot mà đến Hà Nội, cũng như tôi đã đến nơi Proust “đi tìm thời gian đã mất”. </div>
<div>
<br />
Nguyễn Trương Quý<br />
<i>(bài đăng trên trang diendan.org số Xuân Bính Thân)</i></div>
</div>
</div>
Anonymoushttp://www.blogger.com/profile/06977437762346049191noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-921238430016457777.post-28103608773249897912016-03-17T10:05:00.000+07:002016-03-17T10:07:45.469+07:00Từ soap-opera đến web-drama: cuộc phiêu lưu của truyền thông hội tụ<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
Thập niên vừa qua cho thấy một sự tăng trưởng ngoạn mục trong lĩnh vực số hóa và hội tụ truyền thông tại khu vực Đông và Đông Nam Á (hay còn gọi là Viễn Đông), song song với tốc độ tăng trưởng GDP cao nhất thế giới của một số quốc gia, ví dụ như Trung Quốc và Việt Nam. Không đâu có thể chứng minh hoàn hảo hơn cho câu chuyện rằng kinh tế truyền thông đóng một vai trò quan trọng trong khung cảnh của sự phát triển kinh tế như thị trường mênh mông này. Khu vực này là địa chỉ của những công xưởng chế tạo phần cứng lớn nhất toàn cầu và là nhà của những nhãn hiệu loại đình đám nhất trong lĩnh vực điện tử và công nghệ viễn thông, do vậy trở thành sân khấu lý tưởng cho truyền thông hội tụ trong kinh tế truyền thông.<br />
<div>
<br />
Do đây là địa bàn của một số cơn bùng nổ kinh tế kéo dài nhất thế giới trong nhiều thập niên, vùng Viễn Đông cũng trải nghiệm sự thay đổi đột biến trong truyền thông. Trong bài viết của mình, tôi sẽ khảo sát một số sự tác động của truyền thông hội tụ tại Việt Nam gần đây, dưới làn sóng của đầu tư nước ngoài từ những nền kinh tế lớn nhất Đông Á, như Nhật Bản, Hàn Quốc và Trung Quốc. Tôi tập trung vào một số xu hướng đáng chú ý của các sản phẩm văn hóa nghe nhìn nhập khẩu từ các nước này vào Việt Nam, từ thể loại phim truyền hình truyền thống cho đến quyền lực đang lên của web-drama để chỉ ra phần nào công thức chung của truyền thông hội tụ. </div>
<div>
<br />
“OSHIN” – SỰ HỘI TỤ SƠ KHỞI</div>
<div>
<br />
Khi bắt đầu chương trình Đổi Mới, chính quyền Việt Nam có một cơ hội lớn khi hai nhà đầu tư lớn nhất từ Đông Á là Nhật Bản và Hàn Quốc đã trải qua một thời kỳ phát triển kinh tế rất thành công. Không để bị ảnh hưởng nhiều từ sự cấm vận của Mỹ lên Việt Nam vốn chỉ chấm dứt mãi tận năm 1994, hai nguồn sức mạnh kinh tế này đã trở thành những nhà đầu tư sớm nhất xây dựng nhà máy và vận hành chuỗi cung ứng chiều dọc trong nhiều lĩnh vực. (GRIPS, 2002). Không ngạc nhiên là họ mau chóng khởi sự hệ thống truyền thông của họ không chỉ ở vai trò hỗ trợ cho sản xuất mà còn là chìa khóa để chinh phục thị trường Việt Nam. Nhà chinh phục đầu tiên là một cô gái từ một bộ phim truyền hình. Khi loạt phim truyền hình drama <i>Oshin</i> của Nhật Bản được phát sóng trên truyền hình Việt Nam cũng như 85 nước khác, 297 tập phim dài 15 phút này trở thành hiện tượng trong xã hội Việt Nam suốt từ năm 1995 sang 1996. Thông qua câu chuyện tự thuật của một người phụ nữ từ lúc là một người giúp việc nhà đến khi trở thành người thành lập chuỗi siêu thị đầu tiên của Nhật, khán giả Việt đã có một hình dung đầy hấp dẫn và nhiều cảm xúc về một miền đất hứa như Nhật Bản. (Pettus, 2003). </div>
<div>
<br /></div>
<div>
<br /></div>
<div>
<img src="https://scontent-hkg3-1.xx.fbcdn.net/hphotos-xfp1/v/t1.0-9/1620885_10154198630569587_7897054416790820441_n.jpg?oh=a3f773d3fe050eba2d5e9f4847e52de7&oe=574D538C" /><br />
<i><span style="font-size: x-small;">3 diễn viên đóng Oshin</span></i></div>
<div>
<br />
Do độ dài của mỗi tập chỉ có 15 phút, mỗi buổi phát sóng dài bốn mươi phút sẽ dành phần thời lượng đắt giá còn lại cho quảng cáo. Vào lúc đó, hầu hết các spot quảng cáo đã thuộc về các thương hiệu Nhật như TV màn hình phẳng của Toshiba hay máy giặt Sanyo. Vậy khách hàng có thể mua những đồ điện máy đó ở đâu? Bên cạnh sự suy thoái của hệ thống bách hóa tổng hợp nhà nước và các khu chợ giời không mấy đáng tin cậy, một số siêu thị đã ra đời đúng lúc. Siêu thị đầu tiên ở Hà Nội, ‘Minimart Hanoi’, được mở vào tháng Ba 1995, trong khi cái đầu tiên ở Việt Nam được mở năm trước tại TPHCM (Mukherjee, 2015). Hơn thế nữa, vào năm sau đó, Nguyễn Kim, trung tâm điện máy gia dụng chuyên biệt đầu tiên được mở ở TPHCM với cam kết “chỉ bán đồ chính hãng, có bảo hành bằng văn bản” (VCCI, 2012). </div>
<div>
<br />
Cùng năm đó, Toshiba bắt đầu vận hành liên doanh với Việt Nam sản xuất và bán TV màu, và Sanyo thì cũng khánh thành nhà máy sản xuất máy giặt. Những đồ gia dụng này chính là những thứ ‘bạn trong nhà’ (housemate) với những bà nội trợ (housewives) và dĩ nhiên, những người giúp việc. Khán giả Việt Nam hẳn học được rằng họ đã trở thành một phần của một chuỗi cung ứng khác xa với hệ thống bao cấp lỗi thời trong quá khứ. Cặp song sinh sản phẩm giải trí và kỹ nghệ đến từ Nhật Bản minh họa khá xác đáng chuỗi cung ứng chiều dọc do nhà lý thuyết quản trị Michael Porter (1985) đã đề ra khi chương trình truyền hình tham gia “vào chuỗi cung ứng kết nối nhà sản xuất và người tiêu dùng” (Doyle, 2013: 20), giúp cho việc kinh doanh chạy từ những khâu đầu trong quy trình sản xuất đến khâu hoàn thành khi chúng được cung cấp hay bán cho khách hàng. </div>
<div>
<br />
Bộ phim truyền hình Nhật Bản<i> Oshin</i> không phải là bộ phim truyền hình nước ngoài đầu tiên giành được sự hâm mộ rộng rãi từ khán giả Việt (trước đó đã có những bộ phim mùi mẫn của Nam Mỹ hay phim Trung Quốc/các nước và khu vực nói tiếng Hoa), nhưng đây là một chương trình truyền hình thương mại đầu tiên có phần quảng cáo dài kèm theo. James Lull đã giải thích rằng nhà chức trách đã nhận ra quyền lực cứng của đồng tiền từ quảng cáo của nước ngoài và quyền lực mềm từ mức giá rẻ và hấp dẫn của những chương trình giải trí này. (Lull, 2000). Hơn thế, tên gọi ‘Oshin’ hay ‘ôsin’ trong cách phiên âm Việt Nam cũng đã trở thành biệt danh của những người phụ nữ giúp việc trong các ngôi nhà Hà Nội. Khi chính quyền cách mạng được thành lập năm 1945, họ tuyên bố xã hội XHCN không thể có mối quan hệ chủ-tớ, và coi việc thuê người giúp việc là việc phi nhân tính và hạ thấp nhân phẩm. </div>
<div>
<br /></div>
<div>
<br />
<img src="https://scontent-hkg3-1.xx.fbcdn.net/hphotos-xlp1/v/t1.0-9/1918097_10154198627334587_8437688651525231493_n.jpg?oh=d0fa755d191cd7f196b9686cd76f23c5&oe=574BA782" /><br />
<i><span style="font-size: x-small;">Một hí họa quen thuộc về người giúp việc "ôsin" trên truyền thông VN</span></i></div>
<div>
<br />
Những tên gọi cũ của người hầu trong thời kỳ Pháp thuộc như<i> “con sen”</i> cho các cô gái và <i>“thằng ở”</i> cho các cậu trai đã bị tuyệt chủng. Trong gần nửa thế kỷ, đời sống đô thị Hà Nội gần như không có thuật ngữ “người giúp việc”. Khi đổi mới kinh tế cho phép kinh tế tư nhân được vận hành, nhiều hộ gia đình giàu có và trung lưu ở thành phố lớn có nhu cầu lớn về người giúp việc. Bộ phim truyền hình Nhật đã tạo nên một cách gọi hợp thời để định danh cho họ. Các nhà quảng cáo dùng cả hình ảnh nhân vật chính để bán sản phẩm trên truyền hình và các băng video thu lại những tập phim đầu tiên còn được chiếu ngoài quán cà phê cũng như bán trong hiệu băng hình. Thêm vào đó, một số quán ăn và café lấy tên là “Ôsin”. Hai tác giả nổi tiếng nhất trong văn học đương đại Việt Nam, Hồ Anh Thái và Nguyễn Huy Thiệp viết truyện ngắn hài và kịch về công việc này. </div>
<div>
<br />
Pettus (2003) khẳng định rằng vào đầu thập niên 1990, các nhà đầu tư lớn nhất ở châu Á như Nhật Bản, Hàn Quốc, Singapore và nước đang lên - Trung Quốc – là những “hình mẫu hợp khẩu vị” của sự phát triển kiểu tư bản chủ nghĩa mà không phải bận tâm đến những hình mẫu ‘rủi ro’ từ Mỹ hay châu Âu, vì thế những bộ phim truyền hình châu Á vốn đầy những bài học đạo đức như <i>Oshin</i> có thể khích lệ “một sự ý thức về ‘các giá trị châu Á’ trong bối cảnh toàn cầu hóa kinh tế” (Pettus, 2003: 169). Thực vậy, hiện tượng này không chỉ thể hiện một chuỗi khép kín gồm ba khâu từ tạo ra nội dung truyền thông, đóng gói thành sản phẩm và phân phối tới khách hàng, mà còn cho thấy sự hội tụ truyền thông trong khuôn khổ quốc gia đã vượt ra quy mô một bộ phim truyền hình để trở thành một thói quen văn hóa.</div>
<div>
<br /></div>
<div>
<br />
“BẢN TÌNH CA MÙA ĐÔNG” – PHẨM TÍNH NHIỀU TẦNG BẬC</div>
<div>
<br />
Cuộc khủng hoảng kinh tế châu Á năm 1997 đã khiến chính phủ Hàn Quốc thay đổi chính sách kinh tế sang khuyến khích thứ quyền lực mềm của mình: xuất khẩu văn hóa. Sự thay đổi quan trọng này tạo nên một làn sóng đã càn quét qua toàn châu Á với tên gọi Hallyu (Hàn lưu hay Làn sóng Hàn Quốc). Việt Nam cũng là một nhà tiêu dùng đầy hứng khởi của cả hai sản phẩm công nghiệp lẫn văn hóa đến từ nhà đầu tư quen thuộc này.</div>
<div>
<br />
Từ chỗ xếp thứ 5 trong danh sách đầu tư nước ngoài (FDI) tại Việt Nam giai đoạn 1988-2000, Hàn Quốc đã thế chỗ Nhật Bản để trở thành nhà đầu tư nước ngoài lớn nhất tại Việt Nam năm 2015, với một khoản tăng lên trị giá 3 tỷ đôla Mỹ để xây dựng một nhà máy của Samsung Electronics. Vượt qua nhiều đối thủ Nhật Bản, Samsung đã trở thành một thế lực trong lĩnh vực sản xuất TV màn hình rộng kỹ thuật số và điện thoại di động thông minh, hai sản phẩm kỹ thuật số đòi hỏi một số tiêu chuẩn đa nền tảng để thích ứng với các thay đổi mau lẹ về kỹ thuật trong truyền thông. Trong số 28,7 triệu người dùng điện thoại thông minh ở Việt Nam 2014, Samsung là lựa chọn lớn nhất với thị phần chiếm hơn ¼ (IDC, 2015). Khung cảnh này xét trên bề mặt có thể gợi nên liên tưởng tới nhận định rằng “trong thế kỷ 21, khâu phân phối trở nên dần tiến một cách có định hướng tới các nền tảng số và các thiết bị di động khi các thói quen tiêu dùng truyền thông thay đổi trong việc lựa chọn những địa chỉ phân phối.” (Doyle, 2013: 21) [đoạn này cần đổi trích dẫn thích hợp]<br />
<br />
<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgyFNh4X5tNWoa5AZEQz3JkpXTvt3wO4aica2IwYKjODWv1H613hzQd_5338Yq_u27TGp6PT4QSXd6HZfezVMiJX7Ayz89Wkw7s-QCb8pfLyigzicK6JPST5c0wtZ8QvKbvuQezOYTKnphg/s1600/1f0970da21e67ea58f4ecf2cf9a95d34_1359704735.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="179" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgyFNh4X5tNWoa5AZEQz3JkpXTvt3wO4aica2IwYKjODWv1H613hzQd_5338Yq_u27TGp6PT4QSXd6HZfezVMiJX7Ayz89Wkw7s-QCb8pfLyigzicK6JPST5c0wtZ8QvKbvuQezOYTKnphg/s640/1f0970da21e67ea58f4ecf2cf9a95d34_1359704735.jpg" width="640" /></a></div>
<br /></div>
<div>
<br />
Song song với quyền lực của đồng tiền đầu tư, vào thời điểm chuyển sang thế kỷ 21, sự tăng trưởng về độ phổ biến của phim truyền hình Hàn Quốc và K-pop cũng chinh phục người tiêu dùng Việt Nam và nhiều quốc gia châu Á khác. Trong sức nóng của Hallyu, nhiều người Việt trẻ nhận thấy Hàn Quốc không chỉ là một hình mẫu hấp dẫn kỳ diệu để ngưỡng mộ và học theo, mà còn là một quốc gia đồng văn chia sẻ một không gian văn hóa Hán tự (Hán tự văn hóa quyển, Sinosphere) vốn không gây cảm giác đe dọa như Trung Quốc – láng giềng khổng lồ và kẻ thù cũ của VN. Mặc dù các bộ phim truyền hình tiếng Hoa cũng rất phổ biến ở Việt Nam, khán giả trẻ ưa thích vẻ bề ngoài thời trang hiện đại của phim truyền hình Hàn và K-pop. Giống với những người mẫu trên sàn diễn catwalk, những diễn viên của những loạt phim truyền hình thành công nhất như “<i>Bản tình ca mùa đông</i>” hay “<i>Ngôi nhà hạnh phúc</i>” đã trở thành đại sứ thương hiệu cho nhiều nhãn hàng từ đồ mỹ phẩm cho đến điện thoại di động. (Finacial Post, 2014). </div>
<div>
<br /></div>
<div>
<br />
<img src="https://scontent-hkg3-1.xx.fbcdn.net/hphotos-xpa1/v/t1.0-9/10269351_10154198641219587_4013600285095550304_n.jpg?oh=96e5186eee39dbf3676ce57fc2f6a360&oe=5787263C" /><br />
<i><span style="font-size: x-small;">Fan Việt khóc khi đón thần tượng K-pop Hàn Quốc. Nguồn: ringring.vn</span></i></div>
<div>
<br />
Bối cảnh của các bộ phim truyền hình này luôn đẹp đẽ thần tiên với phong cảnh tráng lệ hoặc các văn phòng sáng choang. Mối quan hệ lãng mạn giữa các nhân vật chính thường rất công thức khi họ phải vượt qua các ranh giới giai cấp để đến được với nhau. Các diễn viên xuất hiện có khi đồng thời xuất hiện trên các trang quảng cáo lẫn bản tin bên trong các tờ báo in và tạp chí. Trước, trong phần giải lao và sau chương trình truyền hình, các nhãn hàng Hàn Quốc dường như không chỉ là những đoạn quảng cáo bình thường mà còn là những clip rất bắt mắt. Trên Internet và mạng truyền thông xã hội, các câu lạc bộ người hâm mộ phát cuồng vì các chàng trai babyface và các cô gái da trắng sứ đến từ Seoul. Truyền thông nhà nước thì bực dọc với cảnh tượng các nhóm fan gào khóc khi đợi đón các ca sĩ K-pop ở sân bay, nhưng chính đài truyền hình trung ương VTV cũng lại phát sóng một chương trình thi tài do hãng Lotte đầu tư tài trợ, chọn người hát hay mà kỳ thực giống những ca sĩ K-pop nhất. (Thanh Niên, 2015; Đầu tư, 2014). Một số nhà “gác cổng” của xã hội lại nêu lên rằng các ngôi sao K-pop hát không giỏi và các bộ phim truyền hình có kịch bản thường quá ư ủy mị. Dẫu sao thì thông qua câu chuyện về cuộc viễn du nhiều trắc trở của một thế hệ mới ngoại hình bắt mắt này, những bộ phim truyền hình đã bán rất chạy một phẩm tính nhiều tầng bậc: lối sống hoàn hảo, món giải trí hấp dẫn và những hàng hóa đồ dùng tiện nghi. </div>
<div>
<br /></div>
<div>
<br />
“NGHIỆN” THỂ LOẠI ĐANG LÊN</div>
<div>
<br />
Là láng giềng của Trung Quốc, Việt Nam chịu ảnh hưởng mạnh từ văn hóa Trung Hoa, vốn có gốc rễ từ thời gian đô hộ lâu dài của các triều đại phong kiến nước này hơn một ngàn năm trước. Sau khi “bình thường hóa quan hệ” năm 1991, sự liên đới về kinh tế tăng lên đột biến. Theo gót dòng chảy trao đổi thương mại, các sản phẩm văn hóa Trung Quốc cũng xuất khẩu sang Việt Nam với một khối lượng cực lớn. Năm 2015, Việt Nam có khoản thâm hụt thương mại ước chừng 32,3 tỷ đôla Mỹ với Trung Quốc, là con số cao nhất từ trước đến giờ (Viet Nam News, 2016). Hiển nhiên là các hàng hóa truyền thông như các bộ phim truyền hình và sách vở cũng có tình trạng tương tự. Mặc dù các nhà gác cửa văn hóa cho rằng “quảng bá văn hóa của một nước khác là một vấn đề rất nhạy cảm” nhưng nhiều kênh truyền hình nhà nước lại “phát sóng tám tiếng phim nước ngoài mỗi ngày, hầu hết là phim của Trung Quốc đại lục, Hàn Quốc, Đài Loan và Hồng Kông.” (Viet Nam News, 2013).</div>
<div>
<br />
Tân Hoa xã (Xinhua), hãng thông tấn nhà nước của Trung Quốc đã công bố “giữa 2009-13, đã có 841 đầu sách Trung văn được được dịch và xuất bản ra tiếng Việt, trong đó 617 là sách [văn học] mạng. Hầu hết các tác phẩm văn chương mạng nổi bật nhất của Trung Quốc đều được dịch ra tiếng Việt, bao gồm các tiểu thuyết lãng mạn của gần 100 nhà văn mạng Trung Quốc.” (Xinhua, 2015). Nhiều tác giả trẻ Việt đã tìm thấy một công thức thành công trong việc tự xuất bản trên mạng với những câu chuyện và nhân vật tương tự vốn ưa chuộng những chủ đề tình yêu đồng giới cấm kị hay những cái gọi là truyện cổ tích tân thời. Cái tên chung của dòng sách này là “<i>ngôn tình</i>”, trong đó “<i>đam mĩ</i>” (danmei) thì được dùng để gọi những câu chuyện tình của người đồng tính nam, nhưng hầu hết được các tác giả nữ viết và dành cho độc giả nữ. </div>
<div>
<br />
Khi Internet xuất hiện ở Trung Quốc, nhiều cư dân mạng giới nữ ở đây đã bắt đầu gắn bó với thể loại mới mẻ đam mỹ. Lucifer’s Club (LC) - Cộng đồng văn học mạng Trung văn đầu tiên có mục đích khuyến khích việc sản xuất và tiêu thụ đam mỹ được thành lập năm 1999. Diễn đàn mạng này cung cấp tài khoản đăng nhập chỉ cho thành viên để cung cấp các tác phẩm vốn vi phạm sự kiểm duyệt của nhà nước. Một học giả Trung Quốc đã thống kê được có “khoảng 72.200 tác phẩm (bao gồm cả hoàn thành lẫn xêri đang viết) trong cơ sở dữ liệu” vào năm 2013. (Shih-Chen Chao, 2016). Có nhiều kiểu xếp hạng top 100 của mức độ ưa thích trên trang này: phổ biến nhất, nhiều click nhất, được tuyển chọn nhiều nhất, và nhiều “thích” nhất (tương tự như chức năng ‘like’ của Facebook). Cộng đồng này thực sự là một trường hợp nghiên cứu thú vị cho ý phân tích rằng “Với sự lan truyền của kỹ thuật số và sự tăng trưởng của Internet, đáng ghi nhận rằng nhiều người tiêu dùng tự thân họ đã trở thành những người kiến tạo và người xuất bản phi thường cho các nội dung. Sự tham gia ngày càng tăng của người tiêu dùng trong các hoạt động thượng tầng là biểu thị cho việc quan niệm thông thường về chuỗi cung ứng dọc vật lộn ra sao để có sự công bằng đầy đủ đối với sự phức tạp của ngành công nghiệp truyền thông.” (Doyle, 2013: 20).</div>
<div>
<br /></div>
<div>
<br />
<img height="225" src="https://scontent-hkg3-1.xx.fbcdn.net/hphotos-xaf1/t31.0-8/p720x720/10515321_10154199244214587_4607824697695519484_o.jpg" width="400" /><br />
<span style="font-size: x-small;"><i>Nguồn từ trang "Ma Nữ Bánh Bao - Kịch truyền thanh đam mỹ"</i></span></div>
<div>
<br />
Từ dòng tin nhiều phần hồ hởi của Tân Hoa xã, ta có thể xem đó như là sự thừa nhận chính thức [của Trung Quốc] dành cho tiểu thuyết ngôn tình mạng, vốn gần đây đã bị hạn chế từ phía cơ quan quản lý xuất bản Việt Nam. Theo truyền thông nhà nước của Việt Nam, “Nếu như ngôn tình chất lượng kém là vô bổ, khiến giới trẻ mất thì giờ để mơ mộng vào những điều viển vông hão huyền thì thứ ngôn tình biến tướng này mới là độc dược ẩn chứa nhiều nguy cơ nhất. Với đối tượng độc giả trẻ tuổi, chưa đủ trải nghiệm, chưa đủ vốn sống, họ dễ dàng bị tiêm nhiễm những tư tưởng sai trái, những suy nghĩ phiến diện đầy nguy hiểm về tình dục và tình yêu.” (Tuổi Trẻ, 2015). Trong số này, đam mỹ bị buộc tội nhiều nhất. Mặc dù chính quyền Trung Quốc đã nhìn nhận tiểu thuyết văn học mạng gồm cả ngôn tình cũng là cây cầu xuất khẩu văn hóa sang Việt Nam, nhưng trong nước họ không để cho chúng được tự do. Các tác phẩm có nội dung khiêu dâm và bạo lực bị kiểm duyệt và xóa đi. Năm 2011, Tân Hoa xã đã đưa tin 32 tác giả đam mỹ đã bị cảnh sát địa phương ở Trịnh Châu, tỉnh Hà Nam đột kích bắt giữ vì họ đã xuất bản các nội dung đồng tính nam online để kiếm lời. Cảnh sát đã rất sốc khi phát hiện ra hầu hết các tác giả đam mỹ là các cô gái tuổi đôi mươi, người trẻ nhất mới 17 tuổi. (Shih-Chen Chao, 2016). Tuy nhiên, nền tảng Internet mới gợi ý cho thế hệ mới về việc ý thức về quyền lực mềm của họ trong việc định nghĩa một số trào lưu văn hóa ngoại biên như bình đẳng giới vốn nói chung bị né tránh trong kinh tế truyền thông Trung Quốc và láng giềng chịu ảnh hưởng của nó – Việt Nam. </div>
<div>
<br />
Trong khi các nhà chức trách cố gắng dán nhãn đam mỹ như một thể loại ‘độc hại’, các tác giả đã vượt qua khỏi sự hình dung của những người “gác cổng”: họ hình ảnh hóa các trang viết của mình. Họ đã tạo ra thể loại online mới để chuyển thể những tiểu thuyết đam mỹ này - web-drama – mà không cần phát sóng trên truyền hình nhà nước. Bộ phim web-drama đương có lượng xem cao nhất, “<i>Thượng Ẩn</i>” (tên tiếng Anh là <i>Addicted</i> – Nghiện hoặc <i>Heroin</i>), đã được xem hơn 10 triệu lượt ngay trong ngày ra mắt. Một “hit khủng” khác thậm chí còn đạt tới 2,4 tỷ lượt xem trước khi bị gỡ bỏ khỏi trang đăng phát video, tuy nhiên khán giả có thể xem ở bên ngoài Trung Quốc thông qua YouTube. Lý do mà cơ quan kiểm duyệt dùng để cấm những web-drama này cũng giống với vấn đề của những câu chuyện gốc: tình yêu đồng giới giữa những học sinh tuổi mới lớn. (WSJ, 2016; Time, 2016). Tuy nhiên, lý do chính nằm ở một yếu tố khác: chính quyền và truyền thông nhà nước có lẽ nhận thấy quyền lực không được phép của các nhóm web bên lề đe dọa vai trò của họ. Thực vậy, việc xem truyền hình online đã trở thành “một sự thay đổi khổng lồ đối với các công ty truyền thông truyền thống”, bởi vì “giờ đây quyền lực đã chuyển vào tay người tiêu dùng.” (Albarran, 2010: 73).</div>
<div>
<br />
Mặc dù các nhà quản lý có thể ngăn chặn việc xuất bản hiện tượng truyền thông này thông qua một số rào cản kỹ thuật, thuật ngữ “độc quyền cổng vào” [gateway monopolist] có thể không tạo được tác động hoàn toàn lên chuỗi cung ứng, nhờ vào sự phát triển của băng thông rộng. Vào đầu 2015, tổng số thuê bao băng thông rộng tại Trung Quốc đối với di động là 640 triệu và với cố định là 204 triệu. Tổng số của cả hai loại giờ đây gấp 10 lần dữ liệu năm 2008 (China Internet Watch, 2015). Việt Nam cũng nằm trong số 8 thị trường nổi lên quan trọng nhất về thuê bao băng thông rộng (State of Broadband report 2015).</div>
<div>
<br /></div>
<div>
<br />
<img height="365" src="https://scontent-hkg3-1.xx.fbcdn.net/hphotos-xlp1/v/t1.0-9/1916530_10154199249669587_4576086795081290344_n.jpg?oh=31af6844f4e33ef77c920a55df85cbe0&oe=575300B8" width="400" /><br />
<i><span style="font-size: x-small;">Ca sĩ Sơn Tùng M-TP, đại sứ thương hiệu của Oppo tại VN. Nguồn: http://www.oppomobile.vn/neo5-son-tung.html</span></i></div>
<div>
<br /></div>
<div>
Gần đây, khán giả Việt Nam cũng chứng kiến hai xu hướng trái ngược đối với vấn đề Trung Quốc trong truyền thông. Một mặt, truyền thông xã hội Việt Nam dấy lên mối nghi ngại về việc hàng hóa Trung Quốc quá tràn ngập và cạnh tranh với sản phẩm trong nước. Thêm vào đó, việc xung đột ở Biển Đông nơi hải quân Trung Quốc xâm chiếm những vùng đảo đá được Việt Nam tuyên bố chủ quyền mang tới sự giận dữ trong tâm lý cộng đồng. Mặt khác, sự áp đảo của các sản phẩm đầu ra của truyền thông Trung Quốc như tin tức về tiểu thuyết ngôn tình đam mỹ hay web-drama trêm truyền thông mạng và báo lá cải cho thấy ý chí tẩy chay những sản phẩm “made in China” là bất khả thi (SaoStar, 2016). Nhiều ngôi sao nhạc trẻ Việt Nam cũng là những đại sứ thương hiệu cho một số sản phẩm điện thoại di động Trung Quốc, ví dụ như Mỹ Tâm với Huawei, Sơn Tùng M-TP, Tóc Tiên, Noo Phước Thịnh với Oppo. Nhãn hiệu sau còn xuất hiện như một biển hiệu đậm nét trong một video ca nhạc (Thật bất ngờ của Trúc Nhân) và thậm chí trong gala Táo Quân đêm giao thừa của VTV. (Trieu, 2014; PC World Việt Nam 2016; Kiến Thức, 2015). Trong khi đó, thị phần điện thoại di động của Oppo nhảy vọt từ 1 lên 10% sau hơn một năm, xếp thứ ba tại Việt Nam. (IDC, 2015; Đầu tư, 2015).<br />
<br />
<br />
KẾT LUẬN</div>
<div>
<br />
Truyền thông hội tụ, đặc biệt là số hóa, có thể là một cây gậy thần để giúp các công ty và người tiêu dùng gần lại với nhau hơn trước đây. Nhờ Internet, nền tảng phân phối nội dung xuất chúng, một số rào cản đã bị xóa bỏ. Sự tự do hóa này cũng khiến cho cuộc hôn phối giữa hai bên tồn tại “cho đến khi cái chết (của nền tảng lỗi thời) chia lìa đôi ta”. Ở Việt Nam, khi nền tảng chuyển từ tương tự (analog) sang số (digital), hoặc nhà sản xuất thay đổi từ các nhà đầu tư khác nhau, câu chuyện của truyền thông hội tụ vẫn giữ một cốt lõi quan trọng: giao tiếp bên trong cộng đồng. Hiểu được căn tính Việt có lẽ là lợi thế của những nhà đầu tư đến từ không gian văn hóa Hán tự Đông Á, vì vậy kinh tế truyền thông của họ có thể tìm thấy cách để chiếm lấy trái tim của người tiêu dùng Việt dễ dàng hơn bất cứ đối thủ cạnh tranh nào từ các vùng văn hóa khác. Hơn nữa, khi xem xét các khía cạnh của truyền thông hội tụ, chúng ta cũng nên tính đến cách một số nền kinh tế đặc biệt đã xây dựng thương hiệu quốc gia hay thậm chí căn tính quốc gia trong kỷ nguyên toàn cầu hóa. Các bộ phim truyền hình đến từ Nhật Bản, Hàn Quốc hay Trung Quốc như chúng ta đã thảo luận ở trên, cung cấp cho người Việt một nhận biết về những làn sóng thương hiệu không thể cưỡng lại nổi.</div>
<div>
<br />
© Nguyễn Trương Quý</div>
<div>
<br /></div>
<div>
<br />
<b>Tham khảo </b></div>
<div>
<br />
<span style="font-size: x-small;"><i>Albarran, Alan B. (2010). The Media Economy. London: Routledge.<br />China 4G Mobile Users Reached 160 Million in Q1 2015. (2015, April 30). China Internet Watch. Link: <a href="http://l.facebook.com/l.php?u=http%3A%2F%2Fwww.chinainternetwatch.com%2F13279%2F4g-q1-2015%2F&h=SAQH4COCw&s=1">http://www.chinainternetwatch.com/1...</a><br />China’s Censors Take Another Gay-Themed Web Drama Offline. (2016, February 24). Wall Street Journal. <a href="http://l.facebook.com/l.php?u=http%3A%2F%2Fblogs.wsj.com%2Fchinarealtime%2F2016%2F02%2F24%2Fchinas-censors-take-another-gay-themed-web-drama-offline%2F&h=UAQG4H1JT&s=1">http://blogs.wsj.com/chinarealtime/2016/02/24/chinas-censors-take-another-gay-themed-web-drama-offline/</a><br />Chinese Censors Have Taken a Popular Gay Drama Offline and Viewers Aren’t Happy. (2016, February 25). Time. <a href="http://l.facebook.com/l.php?u=http%3A%2F%2Ftime.com%2F4236864%2Fchina-gay-drama-homosexuality%2F&h=9AQHjwa3N&s=1">http://time.com/4236864/china-gay-drama-homosexuality/</a><br />Chinese literature thrives in Vietnam. (2015, March 16). Xinhua. <a href="http://l.facebook.com/l.php?u=http%3A%2F%2Fnews.xinhuanet.com%2Fenglish%2F2015-03%2F16%2Fc_134069660.htm&h=HAQFs7BFY&s=1">http://news.xinhuanet.com/english/2015-03/16/c_134069660.htm</a><br />Doyle, G. (2013). Understanding Media Economics. 2nd ed. London: Sage.<br />Foreign direct investment in Vietnam. (2013, January 16) Vtown. <a href="http://l.facebook.com/l.php?u=http%3A%2F%2Fvtown.vn%2Fen%2Farticles%2Fforeign-direct-investment-in-vietnam.html&h=zAQF3otgN&s=1">http://vtown.vn/en/articles/foreign...</a><br />How Korea became the world’s coolest brand. (2014, August). Financial Post. <a href="http://l.facebook.com/l.php?u=http%3A%2F%2Fbusiness.financialpost.com%2Fnews%2Fretail-marketing%2Fhow-korea-became-the-worlds-coolest-brand&h=RAQF-c44h&s=1">http://business.financialpost.com/n...</a><br />Japan’s Development Cooperation in Vietnam―Supporting Broad-based Growth with Poverty Reduction. National Graduate Institute for Policy Studies (GRIPS), GRIPS Development Forum, Tokyo, May 2002<br />Korean, Chinese movies blight on local TV. (2013, January 28). Viet Nam News. <a href="http://l.facebook.com/l.php?u=http%3A%2F%2Fvietnamnews.vn%2Ftalk-around-town%2F235825%2Fkorean-chinese-movies-blight-on-local-tv.html&h=PAQG_9XoL&s=1">http://vietnamnews.vn/talk-around-t...</a><br />Lotte promotes Vietnamese pop stars. (2014, April 14). Vietnam Investment Review. <a href="http://l.facebook.com/l.php?u=http%3A%2F%2Fwww.vir.com.vn%2Flotte-promotes-vietnamese-pop-stars.html&h=wAQGb2M05&s=1">http://www.vir.com.vn/lotte-promote...</a><br />Lull, J. (2000). Media, Communication, Culture: A Global Approach. Cambridge: Polity.<br />Minh T. N. Nguyen (2014). Vietnam’s Socialist Servants: Domesticity, Class, Gender, and Identity. New York: Routledge<br />Mukherjeem, M. et al (2015). Retailing in Emerging Markets: A policy and strategy perspective. Abingdon: Routledge. <br />Mỹ Tâm làm đại sứ thương hiệu smartphone Huawei. (2016, March 12). PC World Vietnam. <a href="http://l.facebook.com/l.php?u=http%3A%2F%2Fwww.pcworld.com.vn%2Farticles%2Fkinh-doanh%2F2016%2F03%2F1247414%2Fmy-tam-lam-dai-su-thuong-hieu-smartphone-huawei%2F&h=nAQGWIXOE&s=1">http://www.pcworld.com.vn/articles/...</a><br />Nguyen Kim Targets US$2 Billion. Vietnam Business Forum. Retrieved from <a href="http://l.facebook.com/l.php?u=http%3A%2F%2Fvccinews.com%2Fnews_detail.asp%3Fnews_id%3D26718&h=jAQGEKnF5&s=1">http://vccinews.com/news_detail.asp?news_id=26718</a><br />Oppo không chỉ lố bịch ở Táo quân, quảng cáo tràn VTV. (2015, February 20). Kiến Thức. <a href="http://l.facebook.com/l.php?u=http%3A%2F%2Fkienthuc.net.vn%2Fsot-mang%2Foppo-khong-chi-lo-bich-o-tao-quan-quang-cao-tran-vtv-458017.html&h=vAQGl5zQu&s=1">http://kienthuc.net.vn/sot-mang/opp...</a><br />"Oshin" director hopes to give youth more courage. (2013, November 27). VietnamPlus. Retrieved from <a href="http://l.facebook.com/l.php?u=http%3A%2F%2Fen.vietnamplus.vn%2Foshin-director-hopes-to-give-youth-more-courage%2F52824.vnp&h=_AQFm_C02&s=1">http://en.vietnamplus.vn/oshin-dire...</a><br />Oversentimental, sex fiction of Chinese origin endemic in Vietnam. (2015, April 16). Tuoi Tre Newspaper. <a href="http://l.facebook.com/l.php?u=http%3A%2F%2Ftuoitrenews.vn%2Flifestyle%2F27511%2Foversentimental-sex-fiction-of-chinese-origin-endemic-in-vietnam&h=8AQFHM_H1&s=1">http://tuoitrenews.vn/lifestyle/27511/oversentimental-sex-fiction-of-chinese-origin-endemic-in-vietnam</a><br />Pettus, A. (2003). Between sacrifice and desire: National Identity and the Governing of Femininity in Vietnam. New York: Routledge.<br />Samsung, Oppo tighten competition in smartphone segment. (2015, January 7). Vietnam Investment Review. <a href="http://l.facebook.com/l.php?u=http%3A%2F%2Fwww.vir.com.vn%2Fsamsung-oppo-tighten-competition-in-smartphone-segment.html&h=fAQEkD5Y-&s=1">http://www.vir.com.vn/samsung-oppo-...</a><br />Sanyo Eyeing 50 per cent of Vietnam’s Washing Machine Market. (2016, March 11). Vietnam Business Forum. Retrieved from <a href="http://l.facebook.com/l.php?u=http%3A%2F%2Fvccinews.com%2Fnews_detail.asp%3Fnews_id%3D3870&h=YAQFFNc6t&s=1">http://vccinews.com/news_detail.asp?news_id=3870</a><br />Shih-Chen Chao (2016). Grotesque eroticism in the Danmei genre: the case of Lucifer's Club in Chinese cyberspace. Porn Studies, 3:1, 65-76, DOI: 10.1080/23268743.2015.1119991. Published by Rouledge. <br />Sơn Tùng M-TP – Hành trình mới cùng Neo 5. Official website of Oppo Mobile Vietnam. <a href="http://l.facebook.com/l.php?u=http%3A%2F%2Fwww.oppomobile.vn%2Fneo5-son-tung.html&h=kAQGv2Ah1&s=1">http://www.oppomobile.vn/neo5-son-t...</a><br />South Korea continues to be biggest foreign investor in Vietnam. (2015, November 15) Tuoi Tre News. <a href="http://tuoitrenews.vn/business/31615/south-korea-continues-to-be-biggest-foreign-investor-in-vietnam">http://tuoitrenews.vn/business/31615/south-korea-continues-to-be-biggest-foreign-investor-in-vietnam</a><br />Trade deficit with China rises. (2016, January 6). Viet Nam News. <a href="http://l.facebook.com/l.php?u=http%3A%2F%2Fvietnamnews.vn%2Feconomy%2F280753%2Ftrade-deficit-with-china-rises.html&h=hAQEPion7&s=1">http://vietnamnews.vn/economy/280753/trade-deficit-with-china-rises.html</a><br />Trieu, Hoang Giang. Oppo: Fast and… Safe or Furious? (2014, December 22). <a href="http://l.facebook.com/l.php?u=http%3A%2F%2Fwww.maad-gurus.com%2Fbrand-stalk%2Fmarketing-advertising-oppo-vietnam-strategy&h=aAQEcDPD4&s=1">http://www.maad-gurus.com/brand-sta...</a><br />Vietnam Smartphones Increase by 57% in 2014, Heats Up by Budget Models, Says IDC. (2015, March 12). <a href="http://l.facebook.com/l.php?u=http%3A%2F%2Fwww.idc.com%2Fgetdoc.jsp%3FcontainerId%3DprVN25480615&h=QAQFvXgzu&s=1">http://www.idc.com/getdoc.jsp?containerId=prVN25480615</a><br />Vietnamese fans burst into tears seeing K-pop stars in Hanoi. (2015, March 27). Thanh Nien News. <a href="http://l.facebook.com/l.php?u=http%3A%2F%2Fwww.thanhniennews.com%2Farts-culture%2Fvietnamese-fans-burst-into-tears-seeing-kpop-stars-in-hanoi-40437.html&h=gAQEy1VIP&s=1">http://www.thanhniennews.com/arts-culture/vietnamese-fans-burst-into-tears-seeing-kpop-stars-in-hanoi-40437.html</a><br />Vietnam's FDI pledges dip, but actual inflows jump in 2015. (2015, December 29) Reuters. <a href="http://www.reuters.com/article/vietnam-economy-fdi-idUSL3N14J1I120151230">http://www.reuters.com/article/vietnam-economy-fdi-idUSL3N14J1I120151230</a><br />Web drama: Lãnh địa mới cho các nhà làm phim Hoa ngữ. (22 January 2016) SaoStar. <a href="http://saostar.vn/dien-anh/web-drama-lanh-dia-vang-cho-cac-nha-lam-phim-hoa-ngu-222985.html">http://saostar.vn/dien-anh/web-drama-lanh-dia-vang-cho-cac-nha-lam-phim-hoa-ngu-222985.html</a></i></span></div>
</div>
Anonymoushttp://www.blogger.com/profile/06977437762346049191noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-921238430016457777.post-70403896572409370102016-02-03T17:57:00.000+07:002016-02-03T21:32:27.418+07:00Kiến tạo căn cước Hà Nội qua những bài ca trên sóng<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<b>Những bài ca tuyên truyền đã tạo nên một Hà Nội thế nào?</b><br />
<b><br /></b>
<i>Đây là một bài tập, dĩ nhiên nhiều khiếm khuyết. Mục đích chính là phân tích diễn ngôn về Hà Nội thông qua ca từ những bài hát về chủ đề Hà Nội. Do khuôn khổ có hạn nên bài viết chỉ khảo sát những bài hát giai đoạn sau 1954 đến thời điểm đầu TK21, tập trung vào giai đoạn chiến tranh và bao cấp. Nhiều nội dung vẫn để lại ảnh hưởng đến hiện tại. Hi vọng sau này có thời gian và có thêm tư liệu cũng như kiến thức sẽ khảo sát diện rộng hơn. Vì bài viết gốc viết tiếng Anh - một thứ tiếng Anh học trò nên việc tự dịch ra tiếng Việt cũng sẽ phải chỉnh sửa thêm. Cảm ơn các thầy giáo trợ giảng đã hỗ trợ cho việc sửa chữa các lỗi diễn đạt và logic. </i><br />
<i><br /></i>
<br />
<table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhxsHR2GAalTofrYorTM2xOIO_ZfxpQQCApeu-iairq35uWOQgtcYm37v4zDIwMy81Fsn7vYbUXVta6xgw9829oWycnN42e42v4tpzDqAtPIX7k2TyjMd-skNnI29Iq-mYLNUtQ9FnVQwFC/s1600/ha+noi+niem+tin+hy+vong.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><img border="0" height="400" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhxsHR2GAalTofrYorTM2xOIO_ZfxpQQCApeu-iairq35uWOQgtcYm37v4zDIwMy81Fsn7vYbUXVta6xgw9829oWycnN42e42v4tpzDqAtPIX7k2TyjMd-skNnI29Iq-mYLNUtQ9FnVQwFC/s400/ha+noi+niem+tin+hy+vong.jpg" width="290" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;">Bìa bản nhạc <i>Hà Nội niềm tin và hy vọng</i> - Phan Nhân, do Nxb Âm nhạc Giải Phóng phát hành năm 1976.</td></tr>
</tbody></table>
<br />
Hà Nội là trường hợp hiếm có của một thành phố có một bộ sưu tập dồi dào những bài hát được phát thanh trên làn sóng điện mà người Việt Nam thường gọi là các bài “địa phương ca” – những bài hát ca ngợi một tỉnh, một thành phố hay một vùng đất. Thuật ngữ này được sinh ra từ sau khi Hiệp định Geneve năm 1954, hiệp định chấm dứt cuộc chiến chín năm giữa quân đội Pháp và Việt Minh, với kết quả Việt Nam chia cắt tạm thời làm hai miền tại vĩ tuyến 17. Ở miền Bắc, những người cộng sản chiến thắng tiếp tục xây dựng chính thể Việt Nam Dân chủ cộng hòa. Hà Nội, thủ đô của nhà nước quốc gia (nation-state) này, trở thành biểu tượng của một quá trình xây dựng một đất nước xã hội chủ nghĩa mới chống lại đối thủ đồng minh của Mỹ ở miền Nam.<br />
<br />
Cơ quan truyền thanh độc quyền ở miền Bắc – Đài Tiếng nói Việt Nam (từ đây gọi tắt VOV), trong cả nhiệm vụ xã hội theo hình thái Xôviết lẫn ý thức hệ của mình, đã phát thanh hàng ngàn bài hát ngợi ca vị trí tiền tiêu của Hà Nội, đặc biệt dưới sự vây hãm của bom Mỹ trong chiến tranh Việt Nam và cả trong thời hậu chiến. Là một chương trình có đường lối tuyên truyền, các bài hát được sử dụng như những “bản tin bằng giai điệu” với câu chữ được cấu trúc công phu. Lời ca của chúng khắc họa cả khía cạnh hiện thực lẫn chất thơ của đời sống đô thị Hà Nội qua ba thập niên. Giai đoạn này cũng là thời hoàng kim của VOV khi đài phát thanh nhà nước này trở thành công cụ truyền thông đại chúng quan trọng nhất và phương tiện chính để truyền tải âm nhạc đến công chúng. Truyền hình ở Hà Nội rất sơ khai và chưa phát triển cho đến khi Việt Nam thống nhất năm 1975. Trong bài tiểu luận này, tôi sẽ phân tích nội dung các bài hát như một diễn ngôn về Hà Nội theo hai phương diện: 1) bối cảnh của truyền thông nơi các bài hát được sản xuất ra, và 2) chất liệu của các biểu tượng trong ca từ như tiếu tượng học hay sự mô tả bằng hình ảnh [iconography] của Hà Nội. Các trích dẫn của tôi tập trung vào những bài hát nổi bật nhất được phát sóng nhiều nhất và được lưu trữ trong dữ liệu trên trang mạng của VOV và diễn đàn nhạc cách mạng [baicadicungnamthang.net]. <br />
<br />
<br />
<b>BỐI CẢNH TRUYỀN THÔNG SINH RA NHỮNG BÀI CA CHỦ ĐỀ HÀ NỘI</b><br />
<br />
<b>Âm nhạc như một kênh tuyên truyền chính trị</b><br />
<b><br /></b>
Nhiều nhà nghiên cứu trong lĩnh vực phân tích nội dung truyền thông đã nhấn mạnh vai trò tối quan trọng của bối cảnh trong bất cứ quy trình truyền thông nào (Krippendorff, 1980; van Dijk, 1988, 2001, Fairclough, 2003; Rosengren, 2006: 182). Trong khi Krippendorff đề cập bối cảnh chính trị-xã hội, van Dijk đề xuất khái niệm “các mẫu bối cảnh”: “Bối cảnh được định nghĩa như một cấu trúc đại diện có tính tinh thần của những đặc tính về tình hình xã hội có liên quan đến việc sản xuất hay sự lĩnh hội diễn ngôn.” (van Dijk 2001: 356). Khi xét đến chất liệu của những bài ca tuyên truyền được dùng như những bản tin chiến sự, đáng lưu ý rằng “khi các diễn ngôn được định nghĩa như những đơn vị của tương tác bằng lời nói hay như những sự kiện giao tiếp truyền thông, quy trình thực tế của chúng hoặc những cách thức sử dụng trong các bối cảnh xã hội và truyền thông cũng nên được tính đến trong sự tiếp cận tích hợp.” (van Dijk, 1988: 9)<br />
<br />
Chỉ một tuần sau khi nhà nước Việt Nam Dân chủ cộng hòa được tuyên bố ra đời ngày 2 tháng 9 năm 1945, Đài Tiếng nói Việt Nam đã phát sóng buổi đầu tiên với tuyên bố mở đầu của mình xác nhận rằng “Đây là Tiếng nói Việt Nam, phát thanh từ Hà Nội, thủ đô nước Việt Nam Dân chủ cộng hòa.” Lời tuyên bố hiển nhiên đã nhấn mạnh vai trò của Hà Nội như thủ đô chính thức của một quốc gia chính thể cộng hòa mới ra đời, thay vì Huế, kinh đô của triều đại phong kiến cuối cùng. Khi những người cộng sản chiến thắng bắt đầu thực hiện kế hoạch dài hạn đầu tiên tái kiến thiết đất nước theo mô hình Xôviết, Hà Nội mau chóng trở thành đề tài đặc biệt của nhiều nhạc sĩ Việt Nam trong việc sáng tác những bài ca anh hùng theo chủ nghĩa yêu nước. <br />
<br />
Hiệp định Geneve 1954 đã kêu gọi tổng tuyển cử sau 2 năm để thống nhất đất nước. Giới tuyến tạm thời tại vĩ tuyến 17 đã lấy sông Bến Hải và cầu Hiền Lương làm biên giới địa lý. Mục tiêu đầu tiên của các ca khúc là kêu gọi thống nhất. Đoàn Chuẩn, một trong số những nhạc sĩ nổi tiếng hàng đầu trước đó trong việc viết những bài hát chủ đề mùa thu lãng mạn trong thời Pháp tạm chiếm Hà Nội, giờ đây chuyển sang viết một bài hát chủ đề mùa xuân mang niềm hi vọng tích cực trong hình thức một lá thư gửi một người tình đã di cư vào Nam (xem Box 1). <br />
<br />
<b><i>Box 1 - Gửi người em gái miền Nam – Đoàn Chuẩn & Từ Linh, 1956-1957</i></b><br />
<b><i><br /></i></b>
<i>Rồi ngày thống nhất đến rất nhanh không ai ngờ
<br />Cầu chia giới tuyến đến mai đây san đất bằng
<br />Nụ cười trong gió sớm, anh đến tìm em giữa cầu Hiền Lương.
<br />Em tôi đi, màu son lên đôi môi
<br />Khăn san bay, lả lơi bên vai ai
<br />Trời thắm gió trăng hiền
<br />Hà Nội thêm bóng dáng nàng tiên.
<br />Em! Tháp Rùa yêu dấu!
<br />Còn đó trơ trơ, lớp người đổi mới khác xưa
<br />Thu đã qua những chiều song ý thơ rất nhiều
<br />Ca tình yêu!
</i><br />
<i><br /></i>
Trong lời ca, Hà Nội được thể hiện như một điểm hẹn thần tiên phản chiếu thời quá khứ diễm ảo trong cảnh đoàn tụ lãng mạn giữa người kể chuyện và người đẹp. Tháp Rùa ở hồ Hoàn Kiếm, một địa danh biểu tượng của Hà Nội, cũng được đặt trong trung tâm của câu chuyện. Sau khi được phát sóng, bài ca bị phê bình về “tư tưởng tiểu tư sản”, ví dụ nội dung quá lãng mạn cá nhân khi so với “tinh thần tranh đấu” của những bài hát dòng chính thống vốn nhấn mạnh các khía cạnh “chủ nghĩa cách mạng và lãng mạn tập thể”. Bài ca vì thế bị ngừng không được hát ở miền Bắc trong nhiều thập niên cho đến cuối những năm 1980, trong khi khá phổ biến ở miền Nam với phiên bản lời cắt xén và chỉnh sửa. Cuộc tổng tuyển cử thống nhất cũng đã bị hủy bỏ cho đến khi cuộc chiến tranh kết thúc và hai miền được thống nhất 19 năm sau.<br />
<br />
<br />
<b>Âm nhạc như một vũ khí tinh thần</b><br />
<b><br /></b>
Tình trạng chiến tranh đã ảnh hưởng đến mọi khía cạnh của đời sống đô thị Hà Nội, đặc biệt khi không lực Mỹ ném bom miền Bắc Việt Nam vào năm 1965-1968 và 1972. Mang chức năng tuyên truyền, những bài hát được phát sóng cổ vũ người dân Hà Nội sống và làm việc như những người lính. Mặt khác, chúng là những thông điệp bằng giai điệu gửi tới kẻ thù rằng Hà Nội là một trận chiến sẽ giống như Điện Biên Phủ đầu những năm 1950. Trận chiến lịch sử này từng được xem như dấu ấn cáo chung của hệ thống thuộc địa kiểu cũ trên thế giới và là nguyên nhân chính tác động đến vòng đám phán Hiệp định Geneve 1954 về Đông Dương. Hầu hết các bài ca về Hà Nội thời chiến đều khích lệ tinh thần yêu nước và đặc biệt là tình yêu dành cho công cuộc bảo vệ thủ đô. Cao điểm của cuộc kháng cự những trận ném bom tập kích là việc 34 máy bay B-52 của Không lực Mỹ bị bắn rơi trong cuộc ném bom Giáng sinh (tức “12 ngày đêm” như cách gọi của người Việt) tháng Chạp năm 1972. Tên của những bài ca được liệt kê ở box bên dưới đây đều cho thấy nội dung chiến thắng và tự hào. Lời ca đã kết nối giai đoạn hiện tại của cuộc kháng chiến với lịch sử lâu dài của đất nước với nhiều chiến thắng chống lại quân xâm lược phong kiến Trung Quốc cả ngàn năm trước và chống thực dân Pháp gần đây. Hệ quả là chúng đã nuôi dưỡng một sự nhận diện về một thành phố linh thiêng (xem Box 2).<br />
<br />
<br />
<b><i>Box 2 – Những bài ca chủ đề Hà Nội có đề tài bắn rơi máy bay Mỹ</i></b><br />
<b><i><br /></i></b>
Phi đội ta xuất kích – Tường Vi, 1965
<br />
Bài ca Hà Nội – Vũ Thanh, 1966
<br />
Hành khúc ngày và đêm – Phan Huỳnh Điểu, thơ Bùi Công Minh, 1968
<br />
Tên lửa ta đánh rất hay – Huy Thục, 1972
<br />
Hà Nội những đêm không ngủ – Phạm Tuyên, 1972
<br />
Hà Nội trên tầm cao chiến thắng – Tân Huyền, 1972
<br />
Hà Nội Điện Biên Phủ – Phạm Tuyên, 1972
<br />
Hà Nội niềm tin và hy vọng – Phan Nhân, 1972
<br />
<br />
<br />
<b>Âm nhạc trợ giúp tái kiến thiết đất nước</b><br />
<b><br /></b>
Bên cạnh chủ đề chiến đấu, trong và sau chiến tranh, Hà Nội cũng là một “mảnh đất thử nghiệm” để triển khai ý thức hệ và mô hình quy hoạch đô thị Xôviết. Trong khi đẩy mạnh chương trình xây dựng của mình tại Hà Nội, chính quyền đã cho phát sóng một số lớn những bài ca mà trong đó các nhân vật trung tâm là các công nhân xây dựng và công nghiệp. Họ cho thấy tham vọng của Hà Nội khi dẫn dắt thành phố theo hướng một trung tâm công nghiệp nặng dưới mô hình đã được ứng dụng ở Liên Xô và Trung Quốc. Mọi người sống trong một hệ thống bao cấp, và hầu hết các ngành nghề trong xã hội đều có riêng mình những bài ca được gọi là “ngành ca” (“job anthem”) (xem Box 3).<br />
<br />
<b><i>Box 3 – Những bài ca về người công nhân Hà Nội</i></b><br />
<br />
Em là thợ quét vôi – Đỗ Nhuận, 1958: Nữ công nhân xây dựng
<br />
Cô thợ nề thủ đô – Lưu Bách Thụ, 1960: Nữ công nhân xây dựng
<br />
Cô thợ hàn – Thịnh Trường, 1960s: Nữ công nhân công nghiệp nặng
<br />
Những ánh sao đêm – Phan Huỳnh Điểu, 1962: Công nhân xây dựng
<br />
Khi thành phố lên đèn – Thái Cơ, 1965: Công nhân chiếu sáng đô thị
<br />
Em đứng giữa giảng đường hôm nay – Tân Huyền, 1966: Nữ giảng viên đại học
<br />
Hà Nội những công trình – Quốc Trường, 1970: Công nhân xây dựng
<br />
Từ một ngã tư đường phố – Phạm Tuyên, 1971: Cảnh sát giao thông
<br />
Cô thợ xây còn nhớ – Văn Chung, 1975: Nữ công nhân xây dựng
<br />
Trên công trường rộn rã tiếng ca – Ngô Quốc Tính, 1976: cựu chiến binh, cặp đôi công nhân xây dựng
<br />
Khúc hát người Hà Nội – Trần Hoàn, 1983: Công nhân công nghiệp nặng và nông dân ngoại thành
<br />
<br />
Hệ thống các bài hát cung cấp cho người nghe một bức chân dung về một xã hội đô thị nơi ai cũng cố gắng hết sức mình để “xây dựng chủ nghĩa xã hội và đánh thắng giặc Mỹ xâm lược”. Lao động nữ được khuyến khích đảm nhiệm những công việc nặng như công nhân xây dựng và thợ hàn. Một trong những công trình biểu tượng nhất lúc bấy giờ là việc xây dựng một cây cầu mới bắc qua sông Hồng trên địa phận Hà Nội vào năm 1984 với sự viện trợ của Liên Xô, sau hơn 80 năm kể từ cây đầu đầu tiên và độc đạo do người Pháp xây. Một cách tự nhiên, nhiều bài ca đã ngưỡng mộ cây cầu mới về tinh thần hợp tác hữu nghị giữa Liên Xô và Việt Nam. Vào lúc đó, đây là câu cầu 2 tầng dài nhất Việt Nam bắc qua con sông biểu tượng của Hà Nội. Các ca từ đã đưa cây cầu này trở thành một tượng đài trong khung cảnh Hà Nội: “Cho xanh mãi bầu trời xanh Hà Nội. Cầu Thăng Long soi bóng nước sông Hồng” (<i>Trời Hà Nội xanh</i> - Văn Ký, 1984); “Chúng tôi bắc cây cầu thế kỷ, trên dòng sông mênh mang” (<i>Chúng tôi bắc cầu</i> – Hồng Đăng, lyric Hương Trầm, 1984).<br />
<br />
[Ngoài ra còn các bài hát như <i>Mùa xuân qua cầu Thăng Long</i> (Hồ Bắc, 1984); <i>Hà Nội của tôi </i>(Thái Cơ, 1984); <i>Hà Nội mến yêu ơi</i> (Trần Nhơn, 1984)].<br />
<br />
Thời điểm sáng tác của những bài ca này vào khoảng năm 1984, năm kỷ niệm 30 năm ngày giải phóng Thủ đô (10/10/1954). Nó chứng tỏ một nhu cầu trong đất nước cộng sản nơi những dịp kỷ niệm thường được xem như “một hiện thân của lý tưởng ái quốc và dân tộc chủ nghĩa” (Bodnar, dẫn theo Gibbs, 2008: 118). Những bài ca kỷ niệm là những công cụ hữu hiệu để chính quyền dùng để nhấn mạnh những thành tựu ấn tượng của chủ nghĩa xã hội cần được nhận thấy toàn diện khắp đất nước. Trên thực tế, những cuộc chiến không bao giờ chấm dứt. Sau khi thống nhất, Việt Nam đối diện với một tình trạng vô cùng khó khăn. Hệ thống kinh tế bao cấp thất bại trong việc đảm bảo mức sống đã đề ra cho nhân dân. Nhiều người Việt đã tìm cách vượt biên. Viện trợ từ các đồng minh XHCN như Liên Xô và khối Đông Âu chấm dứt, trong khi hai láng giềng phía Bắc và Tây Nam – Trung Quốc và Campuchia của Khơme Đỏ - gây xung đột diện rộng với Việt Nam (Marr, 1995). Những bài ca đã xưng tụng Hà Nội như một ngọn hải đăng cổ vũ nhân dân xây dựng lại đất nước, phát triển kinh tế và tạo ra “con người mới” cho một viễn cảnh XHCN cũng như giữ vững tư tưởng Mácxit (xem Box 4).<br />
<br />
<b><i>Box 4 – Hà Nội mùa thu – Vũ Thanh, 1981</i></b><br />
<b><i><br /></i></b>
<br />
<div>
<i>“Em nghe chăng, trong lắng sâu nơi hồng trái tim mình
<br />Hà Nội mùa thu, ôi xao xuyến trong lòng ta
<br />...Thu đi dài năm tháng
<br />Vinh quang và duyên dáng
<br />Cho ta khuôn mặt sáng ngời
<br />Dáng vóc của Thủ đô
<br />Ôi sao yêu quý, Hà Nội ơi!
<br />Em bên anh, ta bước đi nghe lòng nghĩ suy gì
<br />Hà Nội, tim ta đó
<br />Dặm dài trong gian khó
<br />Vẫn ngát xanh, xanh mùa thu.”
</i><br />
<i><br /></i>
Những bài hát đóng một vai trò trong việc đóng góp kiến thức giúp người nghe chia sẻ một cảm hứng tập thể về một ngày mai tươi sáng hơn. Điều này phù hợp với nhận định của McQuail rằng “cho phép chúng ta làm nên ý nghĩa cho những trải nghiệm của mình trong thế giới xã hội… Thông tin, hình ảnh và ý tưởng được truyền thông làm cho thích dụng có thể là nguồn nhận thức chính đối với hầu hết mọi người về thời quá khứ được sẻ chia (tức lịch sử) và cả chỗ đứng trong xã hội hiện tại.” (McQuail, 2005: 81). Theo McQuail, kiến thức này là “một kho lưu trữ ký ức và là một bản đồ những nơi chúng ta ở và chúng ta là ai (nhận diện) và cũng cung cấp chất liệu cho việc định hướng tương lai.” (McQuail, 2005: 81). Trong trường hợp của mình, Hà Nội cung cấp một bộ sưu tập khổng lồ cả ngàn bài ca khiến cư dân thành phố ý thức về nơi họ sống cũng như giúp các nhà nghiên cứu muốn phân tích những bài hát này như những diễn ngôn độc đáo về niềm tự hào về thành phố hoặc xa hơn thế, là lòng ái quốc. Được xem như một phương tiện đặc biệt, những bài ca Hà Nội thể hiện cách cả truyền thông nhà nước lẫn truyền thông xã hội kiến tạo và thay đổi nhận diện của chủ đề chúng viết về. Sự tiếp cận trong phần tiếp theo trong nghiên cứu của tôi sẽ xem xét chất liệu của biểu tượng trong ca từ như một loại tiếu tượng học về Hà Nội. <br />
<br />
<br />
<b>CHẤT LIỆU CỦA CÁC BIỂU TƯỢNG DIỄN HÌNH VỀ HÀ NỘI</b><br />
<b><br /></b>
Ngay từ rất sớm, các nhà lãnh đạo cách mạng đã khuyến khích đặt lời mới cho những giai điệu của các bài dân ca nổi tiếng để lôi cuốn sự chú ý của quần chúng, như các bài ca binh vận hay cổ động chính sách. Như đã thảo luận ở phần đầu, đài tiếng nói nhà nước cũng chuộng những bài hát có ca từ tạo nên hiệu ứng nơi thính giả. Những lời ca được khai thác thuộc về loại “truyền thông sử dụng những biểu tượng, dù là văn nói, văn viết hay hình ảnh. Ngữ nghĩa của những biểu tượng này khác biệt với từng cá nhân và với từng nền văn hóa theo các mức độ.” (Riffe và nhiều tác giả, 2005: 28). Một mục tiêu quan trọng của phân tích nội dung mà Riffe nêu lên là tạo nên các nội hàm về ngữ nghĩa của việc nội suy từ truyền thông, bối cảnh của nó trong việc sản sinh ra lẫn tiêu thụ. <br />
<br />
<b>Những biểu tượng lãng mạn</b><br />
<b><br /></b>
Bài hát của Đoàn Chuẩn và Từ Linh ở Box 1 cũng bị coi là một trong bài hát “trái chiều”, mặc dù mang một nội dung tuyên truyền thời sự. Nó thuộc về một số những bài ca cùng loại từng bị dùng để dán nhãn và hạn chế dòng nhạc này cho đến cuối thập niên 1980 khi chính quyền bắt đầu chương trình đổi mới, cho phép mọi người được đón nhận chúng trở lại. Như đã trình bày trong trích đoạn lời, tác giả đã dùng những từ như “màu son,” “đôi môi,” “khăn san” (“châle,” từ tiếng Pháp trong nguyên bản), “lả lơi,” và “nàng tiên,” những từ bị xem như tàn dư của chế độ cũ cũng như của tiểu tư sản. Tuy vậy, khi những bài hát lãng mạn này được phép hát lại, chúng trở thành những biểu tượng của người phụ nữ Hà Nội lý tưởng, song song với “áo dài”, một loại trang phục được xem như truyền thống của phụ nữ Việt Nam mặc dù mới chỉ được tạo ra gần đây từ đầu những năm 1930 dưới thời thuộc Pháp.<br />
<br />
Công cuộc Đổi mới từ năm 1986 đã mở ra một cánh cửa dẫn dắt các nhạc sĩ viết những bài ca về Hà Nội trong đề tài đời sống đô thị hòa bình thay vì chủ đề đấu tranh đã lạc thời. Chúng cũng thường xuyên được phát sóng và được đón nhận rộng rãi. Một số thậm chí còn trở thành bài hát ăn khách (hit) và còn lọt vào Top Ten Làn Sóng Xanh, bảng xếp hạng âm nhạc đầu tiên của Việt Nam được thiết lập năm 1997 của Đài Tiếng nói nhân dân TP.HCM. Năm 2010, để kỷ niệm sự kiện 1000 năm Thăng Long-Hà Nội, chính quyền đã sản xuất một bộ 2 đĩa DVD gồm 32 bài hát chủ đề Hà Nội. Trong khi đĩa thứ nhất gồm những bài ca chủ yếu trong thời chiến tranh trong đó có một số bài đã kể tới ở phần đầu, đĩa thứ hai gồm những bài hát gần đây hơn. Danh sách này có thể xem như một “Billboard bài ca Hà Nội” chính thức của truyền thông nhà nước. Bằng việc lọc ra 16 bài hát chủ đề Hà Nội mới nhất từ hai bảng xếp hạng trên, tôi sẽ chọn ra một loạt những từ khóa mà hệ thống ca từ đóng góp vào việc xây dựng nên một nhận diện của Hà Nội như bảng bên dưới (xem Box 5). Những từ được chọn đóng vai trò của năng biểu vốn xây dựng nên ngữ nghĩa thông qua một quy chế có tính cấu trúc, hay là các mã hiệu (Berger, 1991: 8). Khi tiếp nhận những từ ngữ có vẻ ngoài tầm thường này, người nghe sẽ hình dung về không gian Hà Nội của họ theo một cách khác biệt, như thuộc về một cộng đồng tưởng tượng, khái niệm nổi tiếng được tạo ra bởi Benedict Anderson (1983). <br />
<br />
<b><i>Box 5: Những từ ngữ và cụm nghĩa được biểu tượng hóa trong ca từ các bài ca Hà Nội</i></b><br />
<b><i><br /></i></b>
<b>Thời tiết tuyệt vời
</b>Mùa thu với lá vàng, heo may lành lạnh, nắng nhẹ nhàng
<br />
Mùa xuân/Ngày Tết với mưa phùn ấn tượng
<br />
Mùa đông lạnh giá nhưng độc đáo
<br />
<b>Các cô gái đẹp
</b>Trang phục đẹp/ áo dài/ khăn/ son phấn/ tóc xõa vai mềm
<br />
<b>Giá trị đạo đức
</b>Thanh lịch/ lịch sự/ nhã nhặn/ tinh tế/ có giáo dục/ đại học/ vinh quang và duyên dáng/ linh thiêng/ hùng thiêng/ phong tục và truyền thống văn hiến/ hoài nhớ/ ký ức/ kỷ niệm/ tuổi thơ
<br />
<b>Đời sống đô thị
</b>Đông vui/ rộn rã sắc màu/ cười vui/ bình yên/ hòa bình/ dễ gần/ mộc mạc/ hát ca/ nên thơ
<br />
<b>Phong cảnh ngoạn mục
</b>Di sản/ Thành cũ/ Phố cổ/ Nhà xưa/ Nhà mới xây (kiến trúc hiện đại)/ Cây cầu/ Tàu điện/ sông Hồng/ Hồ Hoàn Kiếm/ Hồ Gươm/ Hồ Tây/ công viên vừa mới xây/ đường rợp bóng cây xanh/ hoa nở/ hoa đào khoe sắc/ hương hoa sữa/ hương ngọc lan/ sấu rụng ngoài ngõ vắng
<br />
<b>Món ăn và thức uống ngon
</b>Trà nóng/ món ăn đường phố (cốm)/ cà phê
<br />
<i><br />Danh sách các bài ca (theo ABC): 1. Chị tôi; 2. Có phải em… mùa thu Hà Nội; 3. Cửa ô nhịp phố; 4. Em ơi Hà Nội phố; 5. Hà Nội của tôi; 6. Hà Nội đêm trở gió; 7. Hà Nội linh thiêng hào hoa; 8. Hà Nội mùa vắng những cơn mưa; 9. Hà Nội tình yêu tôi; 10. Hương ngọc lan; 11. Mãi vẫn là tuổi thơ tôi Hà Nội; 12. Một thoáng Hồ Tây; 13. Ngẫu hứng sông Hồng; 14. Nhớ mùa thu Hà Nội; 15. Nhớ về Hà Nội; 16. Truyền thuyết Hồ Gươm.
</i><br />
<br />
Người nghe có thể thấy rằng hầu hết các chủ đề trong box trên cũng giống với một Hà Nội trước năm 1954 với những tính từ tốt đẹp. Những gì rút ra được có thể giải thích bằng nghiên cứu của Benedict Anderson khi ông chứng minh rằng “các cuộc cách mạng thành công cũng thừa kế những dường dây của triều đại cũ” (2006: 160). Hệ thống những biểu tượng này đã xây dựng nên những đặc trưng hay kiểu cách của Hà Nội, rồi ăn sâu vào tâm trí tập thể. Theo Fairclough (2003: 159), những kiểu cách là “khía cạnh diễn ngôn của cách thức thể hiện hay là những căn tính”. Mặc dù sự nghịch lý của việc mến chuộng một Hà Nội thuộc địa, nhà chức trách cũng hài lòng với định nghĩa mang tính tân cổ điển và bảo thủ này về nhận diện của thủ đô của họ. Đồng thời, truyền thông đại chúng ở Việt Nam cũng đang kiếm tìm một chân dung hài hòa của Hà Nội, thậm chí là phục cổ, thay vì hiện thực bề bộn và bụi bặm.<br />
<br />
<b><br /></b>
<b>Sự thay đổi của công chúng mục tiêu</b><br />
<b><br /></b>
Liên quan tới phê bình phân tích diễn ngôn, cả hai cách tiếp cận được biết nhiều nhất của van Dijk (“nhận thức-xã hội”, 1988) và Fairclough (liên hệ giữa văn bản tới thể loại, diễn ngôn và các tiếng nói xã hội bên ngoài, 1995) đều tính đến đối tượng tiếp nhận. Những ai là đối tượng tiếp nhận chính của những bài ca phổ thông? McQuail (2005) đã giải thích rằng từ khi có sự trỗi dậy của nền công nghiệp lấy giới trẻ làm nền tảng vào thập niên 1960, âm nhạc phổ thông được sử dụng đại chúng được kết nối với các lý tưởng của tuổi trẻ và bận tâm chính trị. Chúng từng đóng vai trò quan trọng trong những phong trào độc lập dân tộc chủ nghĩa gần đây như ở Ireland hay Estonia năm 1991 dẫn tới độc lập khỏi Liên Xô. Ông nhấn mạnh thế hệ trẻ là công chúng chính, đặc biệt trong thời đại Internet.<br />
<br />
Thập niên thứ hai của thế kỷ 21 chứng kiến một sự xuống dốc đáng kể của cả việc sáng tác lẫn phát sóng các bài ca chủ đề Hà Nội. Vấn đề chính nằm ở độ tuổi của người tiếp nhận. Những người già từng sống trong thời thuộc địa nay đã quá già nếu như còn sống. Những người trung niên đã từng là công chúng trực tiếp của những bài ca này nay không phải là nhóm khán giả mục tiêu của âm nhạc thời trang. Trong khi đó, những người tiêu thụ chính của âm nhạc phổ thông đương thời là những người dưới 25 tuổi. Họ quá trẻ để chia sẻ ký ức của diễn ngôn kinh điển về Hà Nội với những người già. <br />
<br />
Thuộc về thế hệ toàn cầu hóa và bùng nổ Internet, họ có những cách thức khác để nghe nhạc. Các show truyền hình đã cướp mất công chúng của các chương trình âm nhạc tuyên truyền của đài phát thanh. Những bài ca chủ đề Hà Nội của quá khứ không còn nằm trong số những chương trình yêu thích của ngành phát thanh truyền hình Việt Nam. Hiện tượng này có thể xem như một sự giải trung tâm của không gian công cộng. Trên thực tế, các bài ca tuyên truyền vẫn còn được sáng tác nhưng có lẽ đã đánh mất ảnh hưởng của chúng đối với cộng đồng như trước. Trong khi đó, những bài hát dòng indie/underground của giới trẻ lại phát triển. Đời sống đô thị Hà Nội được khắc họa qua câu chuyện của một cậu bé bán những tờ báo lá cải đăng tin giật gân (<i>Thật bất ngờ</i>, Mew Amazing, 2015), hay cái tôi không tự xác định được của một cậu trai khi người yêu rời xa (<i>Em của ngày hôm qua</i>, Sơn Tùng M-TP, 2014). Chúng đã sáng tạo và thiết lập một hình tượng Hà Nội mới và những diễn ngôn mới của thành phố này. <br />
<br />
<br />
<b>KẾT LUẬN</b><br />
<b><br /></b>
Có một quá khứ cả nghìn năm, không nghi ngờ rằng Hà Nội chứa đựng một diễn ngôn nhiều tầng lớp đổi thay theo thời gian. Kể từ rất sớm, nguồn ca từ của những bài hát đã trở thành một trong những cách tiếp cận hữu hiệu nhất mà các nhà chức trách sử dụng để tuyên truyền hóa diễn ngôn này sâu rộng trong tâm thức đại chúng. Cho dù mục đích ban đầu của những bài hát chủ đề Hà Nội là để tuyên truyền cổ động, những bài ca đã chạm vào cảm xúc của nhiều thế hệ nhờ một hệ thống trang nhã các ký hiệu và biểu tượng trong ca từ của chúng. Những ca từ này thừa hưởng một truyền thống yêu thơ ca của người Việt và của việc sinh ra những bài hát phổ thông Việt Nam theo hướng phương Tây được gọi là nhạc cải cách hay tân nhạc từ những năm 1930 ở Hà Nội.<br />
<br />
Hơn thế nữa, khi những bài “địa phương ca” vốn rất phổ biến trên truyền thông đại chúng Việt Nam nhiều thập niên, phân tích diễn ngôn nên lưu ý đến phạm vi lớn hơn của những bài ca yêu nước vốn dùng để nhận diện quốc gia-nhà nước mà Eric Hobsbawn (1983) đã gọi là “sự chế tạo truyền thống” hay “sản phẩm đại chúng của truyền thống”: tái kiến thiết những biểu tượng quốc gia và diễn hình những truyền thống dân tộc, chẳng hạn như những bài quốc ca. Nhìn bề ngoài, những bài ca chủ đề Hà Nội đã trở thành một phần của văn hóa pop. Ngay cả những lời ca tuyên truyền cũ kỹ cũng có thể trở thành chất liệu cho các hoạt động sáng tạo và giải trí. Nhiều nghệ sĩ giải trí thuần túy – các thần tượng pop tuổi teen, các nhóm hát rap hư vô chủ nghĩa hay các ca sĩ nhạc rock – có lẽ sẽ quan tâm đến việc hát những bài ngợi ca này trên TV hay đài phát thanh nếu như chúng đem lại lợi nhuận cho họ. Dẫu sao thì họ cũng là những người đóng góp lớn cho việc tạo ra và tái tạo một định nghĩa mới cho Hà Nội. <br />
<br />
© Nguyễn Trương Quý<br />
<br /></div>
<div>
Tài liệu tham khảo<br />
<br />
Anderson, Benedict (1991). Imagined Communities: Reflections on the Origin and Spread of Nationalism. New York: Verso.<br />
<br />
Berger, Arthur A. (1991). Media Analysis Techniques. London: Sage.<br />
<br />
Dân Huyền (2010), Âm vang những bài ca Hà Nội. The Voice of Vietnam online (<a href="http://l.facebook.com/l.php?u=http%3A%2F%2Fvov.vn%2Fvan-hoa%2Fam-nhac%2Fam-vang-nhung-bai-ca-ha-noi-356921.vov&h=BAQGpi6HL&s=1">http://vov.vn/van-hoa/am-nhac/am-va...</a>).<br />
<br />
van Dijk, Teun A. (1988). News Analysis: Case Studies of International and National News in the Press. NJ: LEA.<br />
<br />
(2001). “Critical Discourse Analysis,” The Handbook of Discourse Analysis, p. 352-371. Schiffrin, Deborah, Deborah Tannen, and Heidi E. Hamilton, eds. Oxford: Blackwell. <br />
<br />
Gibbs, Jason (2008). “Nhạc vàng hóa vàng,” Rock Hà Nội và Rumba Cửu Long. Nguyễn Trương Quý trans. Hanoi: Tri Thức Publishing House: 82. English original version: Yellow Music Turning Golden, Conference of the Popular Culture Association, San Diego, California, March 2005.<br />
<br />
(2008). “Bài ca không quên,” Rock Hà Nội và Rumba Cửu Long. English original version: An Unforgotten Song: Representations of the American War in Vietnamese Song after 1975, Conference Thirty Years After: Literature and Film of the Vietnam War, University of Hawaii, 9th November, 2005.<br />
<br />
Hosbawn, Eric (1983). “Mass-producing traditions: Europe, 1870-1914”, The Invention of Tradition. Hobsbawm, Eric and Terence Ranger, eds. Cambridge: Cambridge University Press: 263-308.<br />
<br />
Fairclough, Norman (1995). Media Discourse. London: Arnold. <br />
<br />
(2003). Analysing Discourse: Textual Analysis for Social Research. London: Routledge. <br />
<br />
Krippendorff, K (1980). Content Analysis. London: Sage.<br />
<br />
P.T.T.T (2011), 1997 - Một năm “lịch sử” của nhạc Việt [1997 - A “historical” year of Vietnamese music]. Thể thao & Văn hóa (online version: <a href="http://l.facebook.com/l.php?u=http%3A%2F%2Fthethaovanhoa.vn%2Fvan-hoa-giai-tri%2F1997-mot-nam-lich-su-cua-nhac-viet-n20110726152238170.htm&h=4AQEHP4Iq&s=1">http://thethaovanhoa.vn/van-hoa-giai-tri/1997-mot-nam-lich-su-cua-nhac-viet-n20110726152238170.htm</a>), repost in the Lan Song Xanh official website (<a href="http://l.facebook.com/l.php?u=http%3A%2F%2Fwww.lansongxanh.vn%2FNewDetail.aspx%3FidNew%3D318&h=kAQG9LaVC&s=1">http://www.lansongxanh.vn/NewDetail.aspx?idNew=318</a>).<br />
<br />
Marr, David G. (1995). Vietnam 1945: The Quest for Power. Berkeley: University of California Press.<br />
<br />
McQuail, Dennis (1992). Media Performance. London: Sage. <br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<br /></div>
(2005). McQuail’s Mass Communication Theory. Firth Edition. London: Sage.<br />
<br />
Riffe, D, Lacy, S & Fico, FG (2005). Analyzing Media Messages: Using Quantitative Content Analysis in Research. Second Edition. NJ: LEA.<br />
<br />
Rosengren, Karl Erik (2006). Communication as an Introduction. London: Sage. <br />
<br />
* Những bài hát chủ đề Hà Nội cũ được phát trên VOV có thể nghe tại: <br />
<a href="http://l.facebook.com/l.php?u=http%3A%2F%2Fbaicadicungnamthang.net%2Fbai-hat%3Fletter%3DH%26page%3D2&h=vAQEzpqOO&s=1">http://baicadicungnamthang.net/bai-hat?letter=H&page=2</a><br />
<br />
Top Ten Làn Sóng Xanh 1997-1998: <a href="https://chiasenhac.tk/http/search.chiasenhac.com/search.php?mode=album&s=L%C3%A0n+S%C3%B3ng+Xanh+Vol.1">https://chiasenhac.tk/http/search.chiasenhac.com/search.php?mode=album&s=L%C3%A0n+S%C3%B3ng+Xanh+Vol.1</a> <br />
<br />
DVD Hanoi songs – Kỷ niệm 1000 năm Thăng Long-Hà Nội: <br />
<br />
<a href="https://www.facebook.com/l.php?u=https%3A%2F%2Fwww.youtube.com%2Fplaylist%3Flist%3DPLLKl6x1q9rG4LWIHZtS0w_HTW6IKCWK_4&h=rAQFx5wMP&s=1">https://www.youtube.com/playlist?list=PLLKl6x1q9rG4LWIHZtS0w_HTW6IKCWK_4</a><br />
<a href="http://diendan.vietgiaitri.com/chu-de/bai-ca-ha-noi-1464092.vgt">http://diendan.vietgiaitri.com/chu-de/bai-ca-ha-noi-1464092.vgt</a></div>
</div>
Anonymoushttp://www.blogger.com/profile/06977437762346049191noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-921238430016457777.post-8795898164772038202016-01-14T16:42:00.000+07:002016-01-14T16:42:42.133+07:00Bóng mây của niềm bâng khuâng<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div class="MsoNormal" style="background: white; line-height: 16.45pt; vertical-align: baseline;">
<span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 14.0pt;"><i><br /></i></span></div>
<div class="MsoNormal" style="background: white; line-height: 16.45pt; vertical-align: baseline;">
<i style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 18.6667px; line-height: 21.9333px;"></i></div>
<div class="separator" style="clear: both; margin: 0px; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhWoLNscXAR6wIZW31dOlc2j2q8yqeh9Acamh98abD2-xOcg-_D8GbezvUiWvYcfOYe2L9vSxf0xJDOfAQyxrD1YIukc9QaFf1Q71tu_fkBYYyjjaM8gHplRoNgh-l9deejzkWzPhTYXi_d/s1600/Buoi+chieu+ngoi+hat+front+1.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhWoLNscXAR6wIZW31dOlc2j2q8yqeh9Acamh98abD2-xOcg-_D8GbezvUiWvYcfOYe2L9vSxf0xJDOfAQyxrD1YIukc9QaFf1Q71tu_fkBYYyjjaM8gHplRoNgh-l9deejzkWzPhTYXi_d/s320/Buoi+chieu+ngoi+hat+front+1.jpg" width="205" /></a></div>
<br /><br /><i>Lời nói đầu cho cuốn "Buổi chiều ngồi hát" - tập truyện ngắn của Nguyễn Việt Hà, Nxb Trẻ, 2016.</i><div class="MsoNormal" style="background: white; line-height: 16.45pt; vertical-align: baseline;">
<span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 14.0pt;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" style="background: white; line-height: 16.45pt; vertical-align: baseline;">
<span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 14.0pt;">Truyện
ngắn liệu có thể là bài tập cho tiểu thuyết? Nhìn câu chữ bề ngoài và theo
chính tác giả nói, nhiều tứ trong các truyện ngắn trong tập này là khởi thủy
cho những trang tiểu thuyết của Nguyễn Việt Hà. Nhưng về cấu trúc nội tại, những
truyện ngắn này có đời sống độc lập. Chúng có độ gọn gàng chặt chẽ cần có, và
chúng cũng có những độ mở, những “đầu chờ” khiến người đọc có được sự bâng
khuâng. Truyện ngắn tạo được cảm giác bâng khuâng ngơ ngẩn khiến người ta nghĩ
tiếp. Dư âm của nó tựa như lúc nhân vật của Nguyễn Việt Hà bỏ đi, trời Hà Nội “lãng
đãng nhiều sương mù và sau đám dày sương sớm ưng ửng vài vệt nắng nhẹ”. <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="background: white; line-height: 16.45pt; vertical-align: baseline;">
<span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 14.0pt;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" style="background: white; line-height: 16.45pt; vertical-align: baseline;">
<span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 14.0pt;">Vẫn
là lối kể ấy, không thể khác biệt hơn, truyện ngắn Nguyễn Việt Hà là sự pha trộn
những mảng miếng nhẩn nha của tạp văn và sự ăm ắp cồn cào của tiểu thuyết. Trong
hơn 20 năm, mỗi năm chỉ chừng một vài truyện, có lẽ là quá kiệm chữ so với sức
viết tạp văn (vốn đã có đến hàng trăm bài và nửa tá cuốn ăn khách), cho thấy sự
kỹ tính và còn là cầu kỳ của tác giả. Vẫn viết về Hà Nội, một Hà Nội rất đặc
trưng, rối bời lộn xộn trong cả sự bình lặng, đến nỗi bâng khuâng cũng không đủ
dài hơi, như đám mây trắng đương “kỳ vĩ hắt vài vệt hoàng hôn xuống mặt nước
xanh” đã thoắt “bớt trắng hình thù nham nhở đứng im”. Nhân vật nữ - một cô gái
Hà Nội sành sỏi và hão huyền, hệt như thành phố của cô ta - từ chối nhìn màu
mây, cũng là từ chối nhìn thấy hiện thực bẽ bàng phô bày khi cái vẻ đẹp tráng
men kia tan biến.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="background: white; line-height: 16.45pt; vertical-align: baseline;">
<span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 14.0pt;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" style="background: white; line-height: 16.45pt; vertical-align: baseline;">
<span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 14.0pt;">Chớp
bắt được những khoảnh khắc ấy, những khoảnh khắc chỉ bật lên ở thể loại truyện
ngắn, Nguyễn Việt Hà ý thức rất rõ đang bếp núc ở một lĩnh vực đòi hỏi công phu
không kém tiểu thuyết. Những khoảng bâng khuâng “lửng lơ ốm” ấy sẽ chìm nghỉm
trong dày đặc chữ lý sự của tiểu thuyết, hoặc rất bơ vơ lạc lõng trong cà kê
chua cay của tạp văn. Ở đây, truyện ngắn là cái áo vừa vặn của những nỗi bâng
khuâng. Tâm lý của con người đô thị trong các truyện ngắn đầy nỗi nhớ nhung một
kỷ niệm đã vơi cạn, thăm thẳm buồn trong sự tha hóa không cưỡng được: những gã
đàn ông vùi mình trong men cay, toan tính bỏ đi mong tìm chân lý, tìm sự thoát
ngộ, hoặc mãi không thoát khỏi bóng mối tình đầu, đều “mãi không tới núi” hoặc
cái có được “vẫn chỉ là mây trắng” như những tên truyện nhiều ám dụ.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="background: white; line-height: 16.45pt; vertical-align: baseline;">
<span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 14.0pt;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" style="background: white; line-height: 16.45pt; vertical-align: baseline;">
<span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 14.0pt;">Nói
về cách viết, trước đây đã có nhiều cuộc tranh luận về “truyện có truyện” và
“truyện không có truyện”. Đến giờ, có thể nhờ vào những phân tích của lý thuyết
văn bản học hoặc diễn ngôn, người ta đi đến một nhận thức rằng cho dù tác giả
không chủ đích kể một câu chuyện “cổ điển ba hồi” thì nó vẫn gợi ra một câu
chuyện nội tại. Ngay cả cách đọc, giờ đây cũng khác. Nếu tóm tắt hay kể lại cốt
truyện của Nguyễn Việt Hà thì chẳng thể làm được, mặc dù giọng điệu có vẻ như
đang giãi bày chuyện một anh công chức cố nhoi lên chức phó phòng tép riu hay một
cái quán karaoke đèn mờ đủ thứ vật vã. Giữ chân người đọc, hẳn là cái gì đó xa
hơn cốt truyện.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="background: white; line-height: 16.45pt; vertical-align: baseline;">
<span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 14.0pt;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" style="background: white; line-height: 16.45pt; vertical-align: baseline;">
<span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 14.0pt;">Như
tên một truyện ngắn trong tập, giữa<i>“Trùng
trùng điệp điệp”</i> những điều muộn phiền vây bủa quanh đời, làm thế nào để
thoát khỏi chúng, Nguyễn Việt Hà hình như vẫn không giấu một chút gì khắc khoải,
mơ mộng. Nó cũng như đời sống ở một thành phố bụi bặm đến nhem nhuốc cả tình
yêu, từ trời rơi xuống đôi mặt hồ in bóng mây của niềm bâng khuâng.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="background: white; line-height: 16.45pt; vertical-align: baseline;">
<span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 14.0pt;"><br /></span></div>
<br />
<div class="MsoNormal">
<span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 14.0pt; line-height: 107%;">Nguyễn Trương Quý<o:p></o:p></span></div>
</div>
Anonymoushttp://www.blogger.com/profile/06977437762346049191noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-921238430016457777.post-23090558145522882822015-12-11T00:36:00.000+07:002015-12-11T15:30:27.989+07:00Quần là cháy ly<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
Ngay tên gọi nôm na là “quần Âu” cũng đã thấy rõ phần trang phục này không phải của ta, và hơn thế, rõ cả châu lục xuất xứ. Cái quần Âu, tức là cái quần dài, thông qua người Pháp, nhanh chóng chiếm vị trí quan trọng trong đời sống văn hóa Việt Nam chỉ sau vài thập niên Âu hóa, và giờ đây là món đồ không thể thiếu của bất kỳ người nam giới nào, thậm chí ngay từ khi thôi nôi. <br />
<br />
Tất nhiên phụ nữ cũng đã có cuộc cách mạng khi Coco Chanel mặc bộ đồ lễ phục kiểu nam giới để trở thành một phân khúc thời trang hấp dẫn, nhưng những sự phóng túng phá cách càng làm nổi lên tính chất kinh điển của chiếc quần dài nam giới. Ít nhất mỗi người đàn ông đều phải có trong tủ quần áo một đôi chiếc quần âu cùng áo sơmi để đi làm việc, đi dự những buổi họp hay muốn xuất hiện trước đám đông một cách nghiêm ngắn, với một thông điệp đại loại như “tôi là người sẵn sàng làm việc”. Chiếc quần dài, vì vậy, là một chỉ dấu của người trưởng thành trong xã hội.<br />
<br />
Quần dài nam giới xét cho cùng, ít để lại ấn tượng đặc biệt nào về thời trang, nhưng lại phản ánh nếp sống của chủ nhân. Những thước phim câm nổi tiếng của danh hài Charlie Chaplin làm người ta nhớ trước hết là vì trang phục kỳ khôi của nhân vật chính tương hợp với điệu bộ lũn cũn, tất tả. Anh chàng Tramp người lang thang luôn mặc một bộ suit rất đủ lệ bộ, không quên một cây gậy quý phái, nhưng những thứ này gây tức cười bởi nó nhàu nhĩ, lấm lem, và cái quần dài luôn quá khổ so với thân hình gầy gò ốm đói, chỉ chực tụt ra khỏi đôi chân. Bởi vì Tramp là người nghèo cùng khổ, lấy đâu ra thời gian để quần là áo lượt, nên sự đói khổ in dấu lên trang phục rất rõ, dù là bộ Âu phục đường bệ. Chiếc quần quá khổ khiến cho thân hình của anh hề trở nên bé nhỏ, đáng thương. Anh ta nghèo nên không thể có bộ quần áo thứ hai để thay đổi, và cũng nghèo nên không có điều kiện giặt là cho phẳng phiu “quần có ly” như đúng quy cách lịch duyệt. Nhưng cũng có thể thấy trong những bộ phim của hề Charlot, anh ta nghèo mà vẫn cố giữ cho mình một cái vẻ ngoài “người hữu ích cho xã hội” cũng như cố giữ cho mình một thiên lương. <br />
<br />
Thời chiến tranh và bao cấp ở Việt Nam, có lúc việc đánh răng, là quần áo (ở miền Nam gọi là ủi đồ) bị coi là dấu vết của thói tiểu tư sản cần phải dẹp. Vì thế, những cái quần âu thẳng nếp thì hiếm mà nhăn như lò xo lại nhiều. Đã vậy chất vải lại kém, chẳng mấy ai có nhiều chiếc quần để thay đổi. Hà Nội như thể toàn những chàng Charlot đạp xe kẽo kẹt trên những nẻo đường sơ tán hay xếp hàng mua gạo ngoài phố. Chẳng biết có nhiều chàng Charlot ấy giữ cho mình sự cố gắng chải chuốt cần có không, như một thái độ của việc ý thức về cá nhân. Những chiếc quần Âu đã có lúc thay thế bằng những cái quần xanh cỏ úa của bộ đội, những cái quần mặc ở hậu phương lam lũ đến mức có thành ngữ “quần xắn móng lợn” át hẳn hình ảnh những cái quần lá tọa, quần chân què ở nông thôn xưa kia. Có cái quần Âu tươm tất đã khó, huống hồ những phụ kiện như thắt lưng. Ai mặc quần lên gấu lơvê hẳn là những cụ ông luyến tiếc thời đi giày hai màu nện gót trên vỉa hè Bờ Hồ, nghe nhạc phát ra từ máy quay đĩa 78 vòng. Tôi nhớ lần đầu đến một sàn nhảy cổ điển ở phố Lý Nam Đế cách đây đã gần hai chục năm, vẫn còn những vũ sư dân chơi từ thời Pháp thuộc, các cụ mặc quần ống rộng, giày đế cao, túi áo vét không quên gài khăn mùi xoa trắng. Với các cụ, sàn nhảy là chỗ thiêng liêng hào hoa, cái quần dài lúc nào cũng có ly thẳng tắp, giống như cách các cụ ưỡn ngực thẳng lưng bước đi trong tiếng nhạc tango réo rắt. May mà Đổi mới không đến quá muộn để các cụ lúc ấy còn đủ hơi dận gót dìu các học viên nữ. <br />
<br />
Thời trang là sự thay đổi, vì thế quần Âu cũng hết ống đứng đến ống loe, loe chán thì sang ống thụng và ống côn, chưa kể đến sự cạnh tranh của các loại quần kaki hay jeans, nhiều khi đã lấn lướt ý niệm “quần dài” vốn độc tôn cho loại quần được tách từ bộ comple. Đã có thời quần loe bị cấm, và đã có lúc quần loe làm mưa làm gió trên sân khấu như những chiếc quần ống vẩy dát kim tuyến của ban nhạc ABBA. <br />
<br />
Chúng ta không thể tìm kiếm một chiếc quần Âu chung thích hợp cho mọi người đàn ông, nhưng chúng ta có thể tìm được chiếc quần thể hiện nhu cầu tôn vinh cơ thể mình, thay vì mua tranh bán cướp một chiếc quần phân phối bằng tem phiếu ngày xưa. Và chúng ta cũng chẳng còn là những kẻ ham rẻ đến độ mùa khuyến mại nào cũng nhặt những chiếc quần giảm giá tối đa nhưng có size lệch với mình cả cây số vòng eo. Quần 1000 đôla giảm giá chỉ còn 2 triệu đồng ư? Rẻ quá. Size XXL? Có thể bóp eo bóp mông không nhỉ? Ý tưởng này làm tôi nhớ đến thời nhỏ, người cậu đi công tác nước ngoài về cho một cái quần vải cực tốt, pha nylon gì đó khiến không nóng mà không bị nhàu, kiểu dáng lại lịch sự, màu nhã nhặn. Tất nhiên mẹ tôi phải chữa lại vì nó quá to. Kết quả tôi có một cái quần dài mới và một cái quần soóc. Nhưng đi đến đâu mẹ tôi cũng phải chỉ vào những cái quần đó và bảo “quần này chữa lại từ quần mang từ Tây về đấy!” Nếu không thế, ai mà biết tôi đang mặc một cái quần Tây! Chỉ còn thiếu nước tôi cầm hai bên quần đi tới đi lui giống hề Charlot. <br />
<br />
Tôi đã nhìn lại mấy tấm ảnh ấy. Cái quần trứ danh có đến hai hay ba ly, khiến tôi như mặc quần của một ông già sáu mươi tuổi. Nó được bóp eo cho vừa cái bụng lép nhưng ống vẫn rộng nên ở hai bên hông đột ngột phồng ra rất tức cười. Hơi hơi giống quần của các vũ sư. <br />
<br />
Dù sao thì cái quần đó mẹ tôi cũng đã làm một việc lớn: là (ủi) đến “cháy ly” – tôi mặc mấy năm vẫn thẳng thớm. Dĩ nhiên, tôi lấy đâu ra cái quần dài thứ hai giống thế để được coi là con nhà tiểu tư sản! Mà những năm tháng trước Đổi mới ấy, những ông vũ sư con nhà ăn chơi cố cựu mặc quần gì?<br />
<br />
N.T.Q</div>
Anonymoushttp://www.blogger.com/profile/06977437762346049191noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-921238430016457777.post-26397804105068941692015-11-24T23:22:00.000+07:002015-11-25T15:43:52.498+07:00Bay đi tìm nhau<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div class="_2cuy _3dgx" style="box-sizing: border-box; color: #141823; font-family: Georgia, serif; font-size: 17px; line-height: 28px; margin: 0px auto 28px; white-space: pre-wrap; width: 700px; word-wrap: break-word;">
<span class="_5yi_" style="font-style: italic;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjQhBOk1wgq_kQ83yJ3QQzYY2gz479zPW1QXaWCUh31ArbJ3AihTOglo3xyfsQsjgu_bXrcjVJXV_fbILl-_dQzWMv-4RctFeLKJqcc4p1I9n_fXj9wrjXQOAEd-vt4ZbinmlHEN02w9MeA/s1600/Nguoi-linh-ken-ve-lang.jpg" imageanchor="1" style="font-style: normal; margin-left: 1em; margin-right: 1em; text-align: center;"><img border="0" height="312" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjQhBOk1wgq_kQ83yJ3QQzYY2gz479zPW1QXaWCUh31ArbJ3AihTOglo3xyfsQsjgu_bXrcjVJXV_fbILl-_dQzWMv-4RctFeLKJqcc4p1I9n_fXj9wrjXQOAEd-vt4ZbinmlHEN02w9MeA/s320/Nguoi-linh-ken-ve-lang.jpg" width="320" /></a></span></div>
<br />
<br />
<i>… Một vùng mây trắng bay đi tìm nhau … </i><br />
<br />
Khi đọc đến giữa truyện thứ hai trong tập<i> Người lính kèn về làng</i> của Trần Quốc Huấn, tôi khóc. Máy bay vẫn đang trong giai đoạn cất cánh nên tôi không hạ tấm che cửa sổ được, vì thế nắng miền Nam tháng Mười một vẫn chói chang rọi vào chỗ ngồi. Tôi cố quay ra cửa sổ, tránh khỏi làm phiền người phụ nữ da trắng bên cạnh. Ngoài cửa sổ mây trắng xóa. Bảo Ninh cũng từng có truyện<i> Ngàn năm mây trắng</i>, viết về một bà mẹ lần đầu đi máy bay vào Nam, khi lên trời ngang vĩ tuyến 17, bà bày lên bàn ăn một tấm ảnh, vài món đồ cúng và thắp hương. Dĩ nhiên công cuộc của bà gây phiền hà. Bà phân trần: “Non ba chục năm tôi mới lên được miền cháu khuất”. “Tấm ảnh được cắt ra từ một mảnh báo, đã cũ xưa, nhưng người phi công trong ảnh còn rất trẻ”. Tôi nhớ mang máng cái phim truyền hình dựa theo truyện khá là cải lương. Chắc cảnh tôi sụt sịt lã chã cũng cải lương lắm.<br />
<br />
Truyện mà tôi vừa đọc lúc nãy là <i>Mùa trái rụng nhiều</i>. Viết không cầu kỳ, mộc mạc, nhưng nó đủ chi tiết đắt của thời chiến tranh, ở một không gian tù đọng như một cái làng Macônđô nào đấy, vừa hồ nghi duy lý vừa thành tâm dân gian. Một anh đàn ông hỏng một mắt, gọi thô là chột, không được đi bộ đội, nhưng học nghề cắt tóc rồi ngẫu nhiên thành họa sĩ truyền thần. Truyền thần là một cái nghề thịnh hành ở Việt Nam (hay chắc chủ yếu ở miền Bắc) thời việc chụp ảnh vẫn là xa xỉ, và đối tượng được truyền thần – tức vẽ và phóng ra hình lớn từ những bức ảnh nhỏ cỡ bao thuốc hay bao diêm – lại cũng oái oăm là những người đã chết. Những ông già bà cả đã khuất núi, và dĩ nhiên ở thời chiến tranh là những người lính đã ngã xuống. Chi tiết cây bàng rụng nhiều quả báo hiệu nhiều người chết để thân nhân ùn ùn mang ảnh đến cho Thịnh chột vẽ mặc dù hơi sáo, nhưng về mặt tâm trạng dân gian người Việt, nó có gốc rễ cảm xúc. Tình tiết người phụ nữ chỉ còn tấm ảnh tập thể lớp Ba gồm những đứa bé 7, 8 tuổi mà cái mặt anh chồng chỉ bé bằng hạt đậu, chính là cái gốc rễ khiến tôi khóc.<br />
<br />
Có thể vì bố tôi mất cách đây mấy tháng. Có thể vì tác giả Trần Quốc Huấn mất mới đầy năm. Vì những người miền Bắc đã sống qua thời nhiều khổ đau trong chiến tranh chia sẻ chung những gốc rễ làng xóm cộng đồng vừa tù hãm vừa giằng díu những yêu thương trong sự tù hãm đó. Tôi đọc thấy đời bố tôi, mẹ tôi, những người thế hệ trước, chạy tới chạy lui trong cái khung vừa xộc xệch vừa đậm đặc sự chu toàn đắp đổi đó.<br />
<br />
Tôi nhớ đến cái làng quê ngoại tôi, nơi cũng đã có những khung cảnh như truyện Trần Quốc Huấn. Bác tôi bị lòa sau khi biết tin người con cả hi sinh ở Tây Ninh năm 1972, cả cuộc đời dài dặc còn lại ông sống trong bóng tối. Nhưng bóng tối của ông lúc nào cũng có vẻ như ăm ắp các rường mối, như thể những hệ xà nhà đan cài khin khít trên mái những ngôi nhà xưa cũ. Với ông, những vị khách Hà Nội như bố mẹ tôi, chị em tôi lúc nào cũng là thượng khách. Với ông, cái làng Ngọc Trục ven sông Nhuệ mãi mãi mẫu mực cho một cộng đồng trong ấm ngoài êm, tắt lửa tối đèn có nhau. Nhưng lúc ông mất, không ai ngờ là ông không có một tấm ảnh nào! Mà có phải thời chiến tranh đói kém đâu, năm 2010! Và làng Ngọc Trục có xa gì, cách những hiệu ảnh Bờ Hồ chỉ mười cây số. Vậy mà lúc ông còn sống, con cháu quên mất việc chụp ảnh cho ông, dù chỉ là một bức cả gia đình. Bởi vì ông bị mù quá lâu, nên có khi ông không còn nhớ đến việc trên đời có thứ gọi là nhiếp ảnh. Người mù nào còn quan tâm được mình trông ra sao.<br />
<br />
Vậy làm thế nào có ảnh thờ bây giờ.<br />
<br />
Một chi tiết đắt giá của truyện ngắn đã xảy ra. Con cháu đè người đã chết ra chụp. Tôi biết chi tiết này quá ư đau lòng, và phũ phàng khi kể ra. Nhưng đọc đến truyện của anh Huấn, tôi không kìm được nước mắt. Tôi nhớ đến khuôn mặt xám lạnh ấy, dĩ nhiên mắt đã nhắm. Thế rồi một hai tiếng sau, người con chạy từ hiệu ảnh ở thị xã Hà Đông về, với bức ảnh hình như được vẽ vào hai con mắt đen láy. Bức ảnh vẫn là ảnh của người chết với đôi môi hơi há ra.<br />
<br />
Tôi đã biết cảnh bác tôi cứ ngồi đó hóng khách đến chơi, ai đến cũng nắm tay nắm chân như muốn níu rịt lấy. Cảnh những người ốm nhiều năm, cứ loanh quanh đợi một cái kết nào đấy. Không biết khi anh Huấn ốm, và chắc là anh có nhiều khát vọng thì chúng có làm khổ anh không. Trần Quốc Huấn từng đoạt giải Nhất cuộc thi truyện ngắn tạp chí Văn nghệ quân đội năm 1987, sau lại đi làm phim với những phim có cái tên thật ám ảnh vận vào người: <i>Phần đời không muốn nhớ, Người lính kèn về làng</i>... Anh tham gia biên kịch và đạo diễn cả những phim đình đám như <i>Đêm hội Long Trì, Kiếp phù du, Đồng đội</i>. <br />
<br />
Tôi buồn bã nghĩ đến cuộc sống thời bao cấp ấy bởi anh biên tập viên vốn người miền Nam, nói với vợ anh Huấn rằng không hình dung ra người miền Bắc lại khổ thế. Tôi buồn vì đáng lẽ năm nay tôi sẽ gửi một truyện ngắn đăng báo Tết về cái đề tài vùng miền như thế, nhưng tôi cứ chán ngán khi mở facebook ra là nhan nhản những status và comment thành kiến về người Bắc. Tôi không còn hào hứng. Tôi không muốn nhập thêm mình vào cái bể sùng sục ngầu bọt ấy.<br />
<br />
Quay lại với tập <i>Người lính kèn về làng</i>. Không phải cả 8 truyện trong tập tôi đều thích cả. Nhưng bỏ qua những lớp ngôn từ hay lớp nghĩa bề mặt đã bị thời gian khai thác cùn mòn, có những lớp ngôn từ và nghĩa ẩn tàng nằm trong cội rễ cảm xúc. Người viết không thấy có phút nào đứng cao hơn nhân vật, hay có dấu vết thời thượng kiểu nghiêng mình nhìn xuống những người bé mọn. Tác giả cứ thủng thẳng kể, kể một cách giản dị, mà rất tỉ mỉ. Mặc dù là những câu chuyện đã thuộc về thời đã cũ: anh lính phục viên đứng ra nhận làm cha cho đứa con của cô gái lỡ làng – một môtip thuộc loại “kinh điển” của phim ảnh truyền hình Việt Nam những năm 90, rồi những người trí thức “nghèo nhưng mà tốt” ở những cơ quan xí nghiệp thời tiền đổi mới… Nhưng ở đấy còn là những “vùng biển thẳm” (chính là tên truyện đầu tiên của tập, một truyện nhiều chất thơ), là những khoảng sực tỉnh của những người bị quá khứ quấy rầy, không yên hàn được với thực tại.<br />
<br />
Tôi đọc xong tập truyện trên máy bay, cũng đủ nguôi ngoai nỗi niềm khi máy bay hạ cánh. Trên màn hình ở khoang hành khách, người ta chiếu cảnh đường băng. Những ánh phản chiếu của mốc đường băng dần tắt bớt, nhường chỗ cho những vệt đen của bánh cao su miết trên nền bê tông. Chúng đậm dần, đậm dần đến lúc chỉ còn là một dải đen chiếm trọn màn hình. <br />
<br />
NTQ</div>
Anonymoushttp://www.blogger.com/profile/06977437762346049191noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-921238430016457777.post-90296276150156232392015-09-27T20:16:00.000+07:002015-09-27T20:16:39.711+07:00Đèn Trung thu của bố<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div style="background-color: white; color: #363636; font-family: Helveticaworld, Helvetica, 'Helvetica Neue', Arial; font-size: 15px; line-height: 20px; margin-top: 20px; outline: none !important; padding: 0px;">
Bố tôi là một người rất khéo tay. Ông gói bánh chưng giỏi có tiếng, viết chữ đẹp (luôn được khu phố cử ra viết khẩu hiệu!), làm cả những việc nặng nhọc với tinh thần tài hoa đáng ngạc nhiên: đóng gạch xỉ viên nào cũng chặt và vuông thành sắc cạnh, hiếm khi bị nứt vỡ. Ngôi nhà tôi hồi bé được xây bằng chính những viên gạch ấy.</div>
<div style="background-color: white; color: #363636; font-family: Helveticaworld, Helvetica, 'Helvetica Neue', Arial; font-size: 15px; line-height: 20px; margin-top: 20px; outline: none !important; padding: 0px;">
Dĩ nhiên ông làm các món đồ thủ công rất thiện nghệ. Món quà thời thơ ấu nổi bật nhất của tôi là một cái đèn trung thu ông sao, bố tôi vót tre và lắp. Nó không phải loại đèn ông sao dán giấy bóng kính đỏ rừng rực mà ọp ẹp bán ở Hàng Mã bây giờ. Nó chắc chắn và quan trọng là rất to, phải gấp đôi cái đèn bán ở chợ (mà người ta thường gọi là “đồ hàng mã” để chỉ sự rẻ tiền và dùng xong một lần là bỏ). Cái đèn ông sao ấy là món đồ chơi của tôi suốt nhiều năm. Mỗi năm đến mùa Trung thu, tôi lại lấy cái đèn xuống, giữ nguyên khung ghép bằng nan tre bề thế đó và tự tay cắt giấy màu thay vào lớp giấy cũ đã bạc. Lòng cây đèn đủ rộng để tôi thắp được loại nến to hơn nến bé bằng đầu đũa bọn trẻ con dùng ở những cây đèn bình thường. Với tôi cây đèn này là sáng nhất. Nó luôn nổi bật khi được giương ở đám rước khu phố. Tất nhiên là tôi rất hãnh diện. Đứa nào trong xóm cũng trầm trồ với cái đèn to xứng đáng đi đầu.</div>
<div style="background-color: white; color: #363636; font-family: Helveticaworld, Helvetica, 'Helvetica Neue', Arial; font-size: 15px; line-height: 20px; margin-top: 20px; outline: none !important; padding: 0px;">
Trung thu tưởng chừng cứ mãi đơn giản thế. Nhưng rồi càng lớn, càng ít đứa cùng tuổi thích đi rước đèn. Và tôi cũng thấy vô duyên khi cầm cái đèn to đùng đi như những năm trước, đằng sau là đám trẻ con lít nhít. Tôi cất cái đèn lên gác.</div>
<div style="background-color: white; color: #363636; font-family: Helveticaworld, Helvetica, 'Helvetica Neue', Arial; font-size: 15px; line-height: 20px; margin-top: 20px; outline: none !important; padding: 0px;">
Một lần có đứa em họ tới chơi. Nó thích cái đèn. Tôi hơi tiếc nhưng cũng cho nó. Tôi không nhớ cảm giác lúc ấy, chắc tôi không biết được những ngày thơ ấu của mình đã chấm dứt vào hôm tôi cất cái đèn đi. Sau này, tôi đã sửng sốt khi xem cảnh cuối phim hoạt hình <i>Câu chuyện đồ chơi</i>, cậu bé Alex vào đại học và tặng lại thùng đồ chơi cho bé Bonnie hàng xóm. Sao giống cảnh của tôi vậy? Những năm tháng sau khi không còn đi rước đèn, Trung thu với tôi mất hẳn mục đích, chỉ là nhấm nháp bánh nướng, bánh dẻo hoặc đến chơi nhà bạn. Trăng trên trời sáng đến mấy cũng không ấn tượng, cùng lắm thốt lên: “Trăng tròn quá nhỉ!”.</div>
<div style="background-color: white; color: #363636; font-family: Helveticaworld, Helvetica, 'Helvetica Neue', Arial; font-size: 15px; line-height: 20px; margin-top: 20px; outline: none !important; padding: 0px;">
Trung thu chỉ trở lại một cách “phức tạp” khi tôi đọc<i> Thương nhớ mười hai</i> của Vũ Bằng, có lẽ là vào cuối cấp ba. Lúc này ý nghĩa trọn vẹn của tiết Trung thu cổ truyền mới được tôi đón nhận. Tiết Trung thu được tôi điểm lại qua những dòng văn miên man của Vũ Bằng, với “Mùa hồng lúc này đã rộ, bưởi cũng đã nhiều, nhưng thơm ngọt ngào mùi đất nước quê hương, đó có cái gì sánh được với cốm Vòng ăn với chuối trứng cuốc ngon lừ”. Vũ Bằng như những nhà văn khác, và giống bố tôi, đã dựng nên cái khung chắc chắn của cây đèn Trung thu từ những mảnh ký ức rời rạc của người đọc là tôi, để chờ tôi dán những miếng giấy màu lên đó.</div>
<div style="background-color: white; color: #363636; font-family: Helveticaworld, Helvetica, 'Helvetica Neue', Arial; font-size: 15px; line-height: 20px; margin-top: 20px; outline: none !important; padding: 0px;">
Tôi gặp lại tâm trạng của mình mười năm trước: “Nhà tôi bán đầu sư tử: ai mà bảo sư tử của nhà khác cùng phố lớn hơn, đẹp hơn thì tôi tưởng có thể sanh sự liền; đèn kéo quân nhà tôi bán cũng là đèn đẹp nhất; còn cỗ tháng Tám thì khỏi phải nói, bao giờ tôi cũng thấy cỗ nhà tôi hách nhất và to nhất, không cỗ nhà ai sánh kịp… Cứ từ mười hai tháng tám là ngày bày cỗ, tôi sướng như điên, có đêm thao thức đến một hai giờ khuya không ngủ được”. Tôi đọc được về tích Trung thu bên Trung Quốc, về tục hát trống quân, về phố phường Hà Nội những thập niên đầu thế kỷ trước, những phố hàng náo nhiệt đồ chơi dân gian, đều qua <i>Thương nhớ mười hai</i>, và cả <i>Vang bóng một thời</i> của Nguyễn Tuân nữa.</div>
<div style="background-color: white; color: #363636; font-family: Helveticaworld, Helvetica, 'Helvetica Neue', Arial; font-size: 15px; line-height: 20px; margin-top: 20px; outline: none !important; padding: 0px;">
Trung Thu lúc này mới là câu chuyện văn hóa. Cái nguồn cội thăm thẳm nào đấy chảy vào lòng tôi rất tự nhiên, nhờ những dòng tùy bút hay truyện ngắn đẹp đẽ kia. Nhờ những trang viết, bài ca một thời, tôi có cảm xúc hơn với cái mùa phức tạp nhất ở Hà Nội này.</div>
<div style="background-color: white; color: #363636; font-family: Helveticaworld, Helvetica, 'Helvetica Neue', Arial; font-size: 15px; line-height: 20px; margin-top: 20px; outline: none !important; padding: 0px;">
Bố tôi cũng không còn cơ hội làm những món đồ thủ công cho tôi nữa, hoặc là tôi đã không còn cần đến bàn tay khéo léo của ông trong thời buổi cái gì cũng sẵn ngoài chợ. Bánh chưng thì nhà tôi đặt bốn cái là đủ cả Tết. Xe đạp, rồi xe máy hỏng là dắt ra hiệu. Bàn ghế thì đã sẵn xưởng sẵn thợ đóng cho. Những nét chữ đẹp của ông không còn cần cho những bảng hiệu băng rôn của tổ dân phố. Giờ máy vi tính đã làm thay hết. Trung thu ở Hà Nội vẫn náo nhiệt, đồ chơi sản xuất kiểu công nghiệp áp đảo các sản phẩm thủ công.</div>
<div style="background-color: white; color: #363636; font-family: Helveticaworld, Helvetica, 'Helvetica Neue', Arial; font-size: 15px; line-height: 20px; margin-top: 20px; outline: none !important; padding: 0px;">
Trung thu năm nay là Trung thu đầu tiên tôi vắng bố. Ông đã ra đi vào một ngày mùa hạ nóng đến khắc nghiệt. Trước khi diễn ra đám tang, tôi được các cụ hội người cao tuổi đọc bản nháp điếu văn, trong đó điểm lại quá trình công tác của ông. Tôi có nhiều thắc mắc. Vì sao một người hiền lành và nhiều tài lẻ như ông lại vất vả chuyển việc nhiều thế, và vì sao ông về hưu ở cái tuổi còn trẻ hơn cả tôi bây giờ? Dường như ông khéo tay bởi vì hoàn cảnh quá vất vả đã buộc ông phải biết làm đủ thứ. Tôi không đủ sức đọc lại tập giấy tờ vì quá buồn. Cái khung nào đó sẽ cần tôi dán lại những khoảng trống.</div>
<div style="background-color: white; color: #363636; font-family: Helveticaworld, Helvetica, 'Helvetica Neue', Arial; font-size: 15px; line-height: 20px; margin-top: 20px; outline: none !important; padding: 0px;">
Nhìn những cái đèn mùa Trung thu mới, tôi vẫn còn nhớ đến cái khung đèn vững chãi bố làm, được chằng buộc bằng những sợi chỉ chắc chắn, trên đấy tôi dán những giấy màu, những bông hoa trang trí tuổi nhỏ, và thắp lên ngọn nến sáng của mình.</div>
<div style="background-color: white; color: #363636; font-family: Helveticaworld, Helvetica, 'Helvetica Neue', Arial; font-size: 15px; line-height: 20px; margin-top: 20px; outline: none !important; padding: 0px;">
Nguyễn Trương Quý</div>
<div style="background-color: white; color: #363636; font-family: Helveticaworld, Helvetica, 'Helvetica Neue', Arial; font-size: 15px; line-height: 20px; margin-top: 20px; outline: none !important; padding: 0px;">
<i>(<a href="http://www.elle.vn/quan-diem-cong-dong/den-trung-thu-cua-bo">http://www.elle.vn/quan-diem-cong-dong/den-trung-thu-cua-bo</a>)</i></div>
</div>
Anonymoushttp://www.blogger.com/profile/06977437762346049191noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-921238430016457777.post-2860777265968196382015-09-21T00:00:00.001+07:002015-09-21T00:00:35.812+07:00Đọc Phạm Duy và Lê Vân: Tư duy về nam và nữ giới<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiVdV7HqSfBTqIVHEnAotQ67LV5YeV9A0vTZmm1BOTNHq73GbvXOGrzJ3kiWbQPxTxYskAwvl5J1jny46TZxKOA9JqlXL068WsQbY0U2ukZKaamqBwzP6KkUTv9EPKqumDkC_SfmF4qCTwT/s1600/Doc-Pham-Duy-va-Le-Van-bia-truoc.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="640" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiVdV7HqSfBTqIVHEnAotQ67LV5YeV9A0vTZmm1BOTNHq73GbvXOGrzJ3kiWbQPxTxYskAwvl5J1jny46TZxKOA9JqlXL068WsQbY0U2ukZKaamqBwzP6KkUTv9EPKqumDkC_SfmF4qCTwT/s640/Doc-Pham-Duy-va-Le-Van-bia-truoc.jpg" width="383" /></a></div>
<div style="background-color: white; color: #141823; font-family: helvetica, arial, sans-serif; font-size: 14px; line-height: 19.32px; margin-bottom: 6px;">
<br /></div>
<div style="background-color: white; color: #141823; font-family: helvetica, arial, sans-serif; font-size: 14px; line-height: 19.32px; margin-bottom: 6px;">
ĐỌC PHẠM DUY VÀ LÊ VÂN, TƯ DUY VỀ NAM VÀ NỮ GIỚI<br />Tác giả: John C. Schafer<br />Người dịch: Cao Thị Như Quỳnh, Nguyễn Trương Quý<br />Đại học Hoa Sen và Nhà xuất bản Hồng Đức phát hành, 2015<br />Giá bìa: 85.000 VNĐ</div>
<div style="background-color: white; color: #141823; font-family: helvetica, arial, sans-serif; font-size: 14px; line-height: 19.32px; margin-bottom: 6px;">
<span style="line-height: 19.32px;">Từ lâu, các quan niệm về vai trò giới và định kiến giới đã tồn tại ở Việt Nam. Những quan niệm và định kiến ấy không chỉ thể hiện qua lời nói, hành động nhất thời, mà còn ăn sâu vào tiềm thức, gây ảnh hưởng đến quyết định cuộc đời của nhiều người Việt. Trong Đọc Phạm Duy và Lê Vân: Tư duy về nam và nữ giới, tác giả John C. Schafer đã nêu lên các phát hiện của mình về ý thức giới ở Việt Nam thông qua hai hồi kí của hai nghệ sĩ nổi tiếng thời bấy giờ: Phạm Duy và Lê Vân. </span></div>
<div class="text_exposed_show" style="background-color: white; color: #141823; display: inline; font-family: helvetica, arial, sans-serif; font-size: 14px; line-height: 19.32px;">
<div style="margin-bottom: 6px;">
Tuy chính tác giả cũng thừa nhận Phạm Duy và Lê Vân đều không tiêu biểu cho đàn ông và đàn bà ở Việt Nam, tác giả cho rằng hai nhân vật này đã cung cấp minh chứng để phân tích và trả lời câu hỏi của Lê Thị Nhâm Tuyết: “Tại sao đàn ông cứ bình thản là đàn ông, trong khi phụ nữ lúc nào cũng là nạn nhân của mọi thứ định kiến, đồng thời là đối tượng được nâng niu trân trọng trong vai trò của ngọn nguồn sáng tạo văn học nghệ thuật?” </div>
<div style="margin-bottom: 6px;">
Nghiên cứu đã để lại cho người đọc nhiều băn khoăn, trăn trở khi đã chỉ ra bất bình đẳng giới vẫn còn sâu sắc đối với người Việt ở nhiều thế hệ, hoàn cảnh chính trị – xã hội. Đồng thời, nghiên cứu cũng khuyến khích việc “đọc lại”, nhằm “giải mã những thông điệp nằm dưới tầng sâu tác phẩm văn học, kể cả nằm ngoài ý thức người kể” để rồi tạo điều kiện cho “một cuộc đối thoại mới về văn hóa truyền thống”.</div>
<div style="margin-bottom: 6px;">
<br /></div>
</div>
</div>
Anonymoushttp://www.blogger.com/profile/06977437762346049191noreply@blogger.com0