Bàn tay làm sao níu

Ngày xưa nghe đến cái tên "Lệ Thu" thì thấy rất là bí hiểm. Hồi đó băng đĩa của Lệ Thu ít, trong khi dễ dàng thấy một cái băng Sơn Ca 7 của Khánh Ly ở nhiều nhà, lại càng ít so với Tuấn Vũ hay Thanh Tuyền. Lần đầu tiên nghe Lệ Thu là qua bài "Hoài cảm" trong một cái băng nhạc tiền chiến nhiều ca sĩ nhưng không đề tên người hát. Một giọng hát khàn đục, trầm mặc và lạ như giọng đàn ông. Bài hát thì buồn như thơ Huy Cận thời trước.

Sau này nghe nhiều hơn, có hẳn những băng đĩa riêng của Lệ Thu, thấy bà giống như một đào nương hát ca trù: rất hay hát những bài hát có lời cầu kỳ, phức tạp và dường như rất trung thành với bài hát của nhạc sĩ. Nhất là dù nhiều version, dù giọng khác đi, nhưng cách hát dường như không thay đổi suốt mấy chục năm. Có lẽ vì thế nhiều người thích Lệ Thu vì cái chất cổ điển được lưu giữ cẩn thận.

Ở Sài Gòn mấy ngày, đang chuẩn bị về thì người bạn mách: có đêm nhạc Lệ Thu ở phòng trà Tiếng Xưa. Mặc dù đã biết có thể sẽ thất vọng vì Lệ Thu đã già rồi (năm nay 67 tuổi) nên giọng đã vỡ, nhưng nhiều khi ở đời cái gì đi qua thoáng chốc không nắm lấy, lúc sau quay lại không tìm thấy nữa. Giá vé khá đắt, 400k kèm một đồ uống free. Người bạn bảo, ôi giá đó là bình thường.



Sợ rằng hết chỗ, tôi vội tìm trên mạng trang web của phòng trà rồi gọi ngay đặt chỗ. Thông tin là tôi phải đến trước 8h kém 10 vì họ sẽ không giữ chỗ nữa. Cái phòng trà ở tận Cao Thắng, Q.10 chứ có gần gì. Báo hại ăn vội ăn vàng, không kịp về thay quần áo cũng như mang máy ảnh theo.

Người bạn nhắn sẽ đi ra sau. Tôi sấp ngửa đi nhờ xe đến nơi. Sau khi mua vé, được dẫn vào chỗ ngay gần sân khấu, tôi mới ngắm nghía phòng trà. Địa điểm này khá rộng, phải đến 200 chỗ. Đoán chắc là nửa thời gian đầu chỉ toàn hát lót, chắc LT phải 9h mới hát, nên hãy còn khá vắng.

Đang đợi thì tôi bị nhân viên phòng trà mời chuyển chỗ. Bốn bà già đừng trước mặt tôi. Hừm, cái chỗ tôi ngồi ngay đầu dãy 4 ghế. Tôi hơi bực nhưng mà cũng tốt nhịn, chấp nhận chuyển về chỗ nhìn đằng trước nhưng cách vài dãy. Mỗi tội cạnh một cái cột. Đi xem hát thì ghét nhất là có cột trong phòng khán giả.

...Các ca sĩ hát lót đến gần 9h, bạn tôi vẫn chưa đến. Tôi đã nhắn tin nhờ về khách sạn lấy hộ máy ảnh. Một lát sau, Lệ Thu xuất hiện. Bà mặc áo dài đen, đeo vòng hạt trai mấy tầng. Bà cẩn thận cầm tập nhạc ngồi lẩm nhẩm xem lại, ngồi cùng dãy đằng trước tôi. Dãy này có chừng bảy tám người trẻ, có vẻ như fan club của LT. Có người vẫn còn đeo dây đeo thẻ ra vào cơ quan, như thể vừa đi làm về. Điệu bộ thì đầy ngưỡng mộ với ca sĩ.

Lúc này tôi mới thấy mình cẩn thận hơi thừa. Số người xem chỉ chừng 60-70. Mà bạn tôi khi đến còn nghe được hai cô trực quầy ngoài cửa là nhiều vé mời lắm. Thế thì doanh số đêm nay làm sao ăn thua nhỉ. Cỡ LT thì cát xê cũng phải vài chục triệu. Mà danh ca sao lại vắng khách vậy. LT chắc cũng đâu có hát liên tục, hay dân SG cũng đã hết sốt rồi.

Rồi cũng đến lúc micro trao cho Lệ Thu. Bà bắt đầu bằng bài Dấu tình sầu. Có mấy câu bị nhầm lời. Mấy bài đầu tiên LT hát có vẻ nặng nề. Thế này thì làm sao mà chạy được cả đêm nhỉ. LT có giao lưu, đại ý nói có gì cũng xin bỏ quá. Khán giả vỗ tay cổ vũ. LT dần hát có vẻ tập trung hơn. Một khán giả - cũng là một bạn cũ của ca sĩ yêu cầu bài Mùa thu trong mưa. LT xin lỗi vì chưa tập bài này, lại không nhớ lời nên xin đền bằng bài khác. Sau hai bài, LT nhận được một tờ giấy, bà giơ lên cười: "Các bạn biết không? Có hẳn một bài Mùa thu trong mưa chép ở đây!" Thế là ca sĩ vừa hát vừa cầm giấy liếc lời.



Giọng hát réo rắt nhừa nhựa, không còn lên được cao như băng đĩa thời trước nhưng vẫn nhả chữ ngọt ngào, nắn nót. Những chỗ rung và luyến láy vẫn như dòng nước mắt nức nở. Vẻ âm u của giọng hát khiến người ta vẫn nghĩ hình như nội lực còn giấu. Thì cứ nghĩ mình bằng tuổi bà ấy, mình có còn nói ra hơi được không ấy chứ. Mặt LT không biết có mỹ viện nhiều không (nhìn vẫn mượt và căng đáng ngờ!), nhưng mỗi bài hát lại thấy cái nhíu mày, cái đắm chìm trong cảm xúc, thì da mặt ấy cũng là da của cơn đau thật, của trải nghiệm thật.

Bài nào cũng ảo não, cũng buồn, như kể lể về một tai ương truyền kiếp của đời người. Nghe xong bài Tưởng niệm, bạn tôi bảo đây là bài hát tốt nhất hôm nay. Tôi đã định viết một bài sau hôm ấy, nhưng rồi bận bịu và mệt mỏi nên mãi chưa viết được. Bài này tôi đã nghe rồi nhưng không cảm thấy ấn tượng lắm. Cho đến hôm đi Nha Trang ăn cưới Khuê Việt, trên ô tô bạn Xanh và Rem hát bài này mới chú ý nghe. Rồi đến hôm xem Lệ Thu. Bạn tôi nói đúng. Lệ Thu hát hay vì cảm xúc tạo ra như tự sự mới sáng tạo, như một người già khóc thời vàng son của mình.

TƯỞNG NIỆM
Trầm Tử Thiêng

Ta nghiêng tai nghe lại cuộc đời
Thì hãi hùng hoàng hôn chợt tới
Ta nghiêng vai soi lại tình mình
Thì bóng chiều chìm xuống đôi môi

Đang mân mê cuộc đời nở hoa
Thì bàng hoàng đến kỳ trăn trối
Đang nâng niu cuộc tình lộng lẫy
Bỗng ngỡ ngàng vụt mất trong tay

Ta khổ đau một đời
Để chết trong tình cờ
Ta tìm nhau một thời
Để mất nhau vài giờ
Bàn tay làm sao níu
Một thời vừa đi qua
Bàn tay làm sao giữ
Một thời yêu thiết tha

Mang ơn em trao tình một lần
Là kỷ niệm dù không đầm ấm
Mang ơn em đau khổ thật đầy
Là nắng vàng dù nhốt trong mây

Mang ơn trên cho cuộc đời ta
Vài vạn ngày gió cuồng mưa lũ
Trong cơn đau một vùng nhang khói
Kéo ta về, về cõi hư không

Hết đêm nhạc, tôi xin chụp tấm ảnh chung làm kỷ niệm. Bạn tôi chụp bị nhòe, tôi lại gãi đầu gãi tai "cô cho em chụp lại ạ". LT vui vẻ cười đồng ý, rồi ôm lấy tôi và cảm ơn vì đã đến xem. Một đêm nhạc rất hay, dù thưa thớt khán giả.

Về Hà Nội rồi, tôi tìm mãi không ra cái đĩa Tưởng niệm của LT in năm 1990. Chỉ có version trên mạng không biết của lúc nào về sau. Nhưng tôi nghe không thấy thích như lúc xem live ở Tiếng Xưa. Thật ra nghe LT cả một đĩa rất mệt, không dễ nghe bằng Khánh Ly. Khánh Ly hát có khi như chơi, như kể chuyện, đôi khi hơi có vẻ ẩu. LT trau chuốt, cả khi giọng xuống rồi vẫn trau chuốt, như những ngôi sao "đại lộ Hoàng hôn" cố giữ hình ảnh không có tuổi của mình. LT khiến người nghe như phải đối diện với cái đẹp lụi tàn, cái ảo não đầy tiếc nuối về một thời đã đi qua. Nghe những gì não nùng ấy như một cuộc tra vấn về điều đã thành hình, đã lên ngôi rồi đã thoái vị. Tự nhiên mà những bài hát hay nhất của LT cũng toàn là "thời hoàng kim xa quá chìm trong phôi pha". Nhưng thôi, một kiếp người có một thời đắm đuối say mê, đến phút này vẫn được đắm đuối là một kiếp nhiều người mong mà không được.