Bí thư tỉnh ủy (2)
Lời nhà xuất bản
Lịch sử ghi công những người xuất chúng theo những cách cũng không bằng phẳng như con đường đi của chính họ. Câu chuyện về ông Kim Ngọc, nguyên Bí thư Tỉnh ủy tỉnh Vĩnh Phúc (và sau là Vĩnh Phú) gập ghềnh, trắc trở như của những nhân tài đi qua cõi đời không dài mà đã để lại dấu ấn ngoạn mục. Điều vinh dự nhất mà lịch sử có thể làm được là gắn tên ông với danh xưng vì con người nhất – “cha đẻ của khoán hộ” – người đã mạnh dạn cho ra đời phương thức sản xuất nông nghiệp cứu sống cả hàng chục triệu người Việt
Tiểu thuyết Bí thư Tỉnh ủy dựa trên nguyên mẫu cuộc đời Kim Ngọc, tái hiện lại quãng thời gian vài năm ra đời, phát triển và kết cục của khoán hộ, tiền thân của khoán 10 sau này, cũng là quãng đời của nhân vật Bí thư Hoàng Kim cùng những đồng chí của ông đi tìm phương thuốc chữa căn bệnh nghèo đói của người nông dân. Để bạn đọc ngày nay có được một cái nhìn đối chiếu xác thực, xin giới thiệu đôi nét về ông Kim Ngọc.
- 10-10-1917: sinh ra tại thôn Đại Nội, xã Bình Định, huyện Yên Lạc, Vĩnh Phúc. Tên thật là Kim Văn Nguộc.
- 1939: tham gia Đảng Cộng sản Việt
- 1954: Phó Chính ủy Quân khu Việt Bắc.
- 1958: Bí thư Tỉnh uỷ tỉnh Vĩnh Phúc.
- 1966: Nghị quyết 68 - nghị quyết “khoán hộ” - ra đời ngày 10-9.
- 1968: hai tỉnh Vĩnh Phúc và Phú Thọ sáp nhập thành tỉnh Vĩnh Phú, tiếp tục giữ chức vụ Bí thư tỉnh ủy Vĩnh Phú cho đến năm 1978.
- 12-12-1968: Thông tri của Ban bí thư Trung ương yêu cầu chấm dứt khoán hộ.
- 26-5-1979: Kim Ngọc mất tại Vĩnh Phúc.
- 8-1979: Tỉnh ủy Vĩnh Phú ra nghị quyết chấp nhận khoán hoa màu.
- 1980: Tỉnh ủy Vĩnh Phú cho khoán với cây lúa. Khoán 10 trở thành phổ biến.
- 1995: truy tặng Huân chương Độc lập hạng nhất cho ông Kim Ngọc.
- 1996: đặt tên Kim Ngọc cho hai ngôi trường quê hương ông.
- 2005: đặt tên Kim Ngọc cho đường chính của thành phố Vĩnh Yên.
- 2009: truy tặng Huân chương Hồ Chí Minh.
Từ những sự kiện rất phong phú đó, nhà văn Vân Thảo đã xây dựng nên cuốn tiểu thuyết quy mô về một nhân vật Bí thư Tỉnh ủy, đem lại một câu trả lời giải đáp thế nào là một người cộng sản chân chính, cũng như điều người đó làm là thực tiễn đời sống nhân dân chứ không phải là những định nghĩa trên giấy tờ. Không chỉ là câu chuyện cụ thể của khoán hộ trong mục tiêu đổi mới quản lý kinh tế nông nghiệp một thời, mà còn là vấn đề nhân cách, đạo đức của người lãnh đạo thời nào cũng đáng chú ý như nhân vật chính đã khẳng khái: “Tôi đã quyết định thà chịu tội với trời còn hơn là mắc tội với đất. Tôi tin rằng lịch sử sẽ chứng minh cho việc làm của tôi”. Ngoài nhân vật trung tâm Hoàng Kim lấy từ nguyên mẫu ông Kim Ngọc, những nhân vật liên quan chủ yếu có tính hư cấu. Trên hết, Nhà xuất bản tôn trọng ý tưởng nghệ thuật của tác giả để đưa lại cho bạn đọc những gì chân thực và xúc động nhất về một con người tầm vóc lớn.
Để giúp bạn đọc có cái nhìn bao quát hơn, Tiểu thuyết Bí thư Tỉnh ủy có lời nói đầu của Giáo sư Đặng Phong và lời bạt của tác giả. Giáo sư Đặng Phong là tác giả của hàng chục ngàn trang sử kinh tế Việt
Xin trân trọng giới thiệu cùng bạn đọc.
NHÀ XUẤT BẢN TRẺ
***
Đôi lời cùng bạn đọc
Tôi biết chuyện khoán hộ của ông Kim Ngọc - cố bí thư tỉnh uỷ Vĩnh Phúc - ngay từ khi ông bị phê phán đi ngược lại đường lối tập thể hóa Xã hội Chủ nghĩa của Đảng, đưa nông dân trở về con đường làm ăn cá thể của Chủ nghĩa Tư bản. Bấy giờ tôi đang ở trong quân đội, sẵn mang quan điểm “tuyên huấn”, lại không có thông tin đầy đủ, nên tôi hoàn toàn ủng hộ việc phê phán sai lầm của ông Kim Ngọc. Gần năm mươi năm, câu chuyện khoán hộ của ông Kim Ngọc bị thời gian vùi lấp, không còn thấy ai nhắc tới.
Giờ thì đã nhiều bài báo khơi lại chuyện cũ, người ta đã tìm hiểu lại những đóng góp của ông. Con đường đẹp nhất thành phố Vĩnh Yên, tỉnh lỵ Vĩnh Phúc, mang tên ông. Nhưng một tác phẩm văn nghệ về ông thì chưa có. May mắn cho tôi, giữa năm 2007, sau khi đã có vài kịch bản được dựng thành phim về đề tài nông nghiệp, nông thôn, Trung tâm sản xuất phim truyền hình (VFC) đã đặt tôi viết kịch bản lấy nguyên mẫu là bí thư Kim Ngọc.
Vĩnh Phúc gần Hà Nội, vậy mà câu chuyện của một quá khứ buồn vui lẫn lộn hiện lên trước mắt tôi tựa như của một nơi nào xa lắc. Được sự giúp đỡ tận tình của lãnh đạo tỉnh uỷ Vĩnh Phúc, qua các tài liệu được lưu trữ của tỉnh uỷ, qua lời kể của các bậc cách mạng lão thành và bà con nông dân, tôi dần “đọc” được chân dung của một con người hiếm có. Trong khoảng không gian, thời gian của quá khứ chỉ diễn ra vài ba năm thôi đã nổi lên một nhân cách toàn vẹn của một người đảng viên cộng sản, một cán bộ lãnh đạo một lòng một dạ với dân. Những phẩm chất dường như bước ra từ định nghĩa lý tưởng: sâu sát cùng nhân dân, nhất là những người nông dân, bạn quần nâu áo vải với ông, biết họ nghĩ gì, muốn gì. Vào thời điểm những năm sáu mươi của thế kỷ trước, đất nước ta đứng trước những khó khăn chồng chất. Cuộc chiến tranh diễn ra ác liệt ở cả hai miền. Ở miền Bắc, ngoài việc dồn sức người sức của cho mặt trận, trong chính sách kinh tế chúng ta ban hành nhiều chủ trương chính sách kinh tế chưa hợp lí, thiếu tính thực tiễn. Mô hình Hợp tác xã bị điều hành kém hiệu quả khiến xã viên chỉ thành những người làm thuê. Cả một bầu không khí không thiết tha gì với ruộng đồng, dẫn tới năng suất ngày một giảm. Thực tế ngày công lao động không còn đủ nấu cháo. “Làm ăn như thế, đói là phải!” – thái độ của Kim Ngọc không chỉ dừng lại ở đốc thúc tinh thần không mà trăn trở là làm thế nào để thoát ra khỏi cái kết quả vô lý của những lý thuyết có vẻ rất có lý.
Sau khi ngày đêm bàn bạc cùng tỉnh ủy, gặp gỡ các Hợp tác xã, lắng nghe tâm sự của bà con nông dân, ông nhận ra một điều, hộ nông dân là chủ thể của đơn vị sản xuất nông nghiệp: “Phải để cho nông dân làm chủ mảnh ruộng của mình, được chủ động trong kế hoạch sản xuất”. Từ suy nghĩ này ông quyết định phải thay đổi cơ chế quản lí lao động nông nghiệp của HTX, trong đó có phương thức khoán hộ. Nghị quyết 68 NQ/TU ngày 10 tháng 9 năm 1966 của tỉnh uỷ Vĩnh Phúc ra đời trong bối cảnh như vậy.
Đặt vào những năm tháng ấy, khi mà tư tưởng bảo thủ, giáo điều, duy ý chí đang ngự trị, khi mọi chủ trương, chính sách, Nghị quyết đầy rẫy những lí thuyết xơ cứng, lệch pha với thực tế cuộc sống, tạo thành những lỗ hổng tiêu cực nhưng vẫn được coi là khuôn vàng thước ngọc áp đặt cho cơ sở phải chấp hành thì việc cho khoán hộ trong nông nghiệp chẳng khác gì loạt đại bác công phá. Ông Kim Ngọc trở thành người đứng vào vị trí chịu áp lực tổn hại đến cả sinh mệnh chính trị. Ông nói: “Nếu mất chức bí thư tỉnh ủy mà dân được no đủ thì mình cũng mãn nguyện”.
Thực tế chứng minh Nghị quyết khoán hộ đã đem lại phép màu cho địa phương. Chỉ qua hai vụ khoán hộ, năng suất từ chỗ hai tấn, đến hai tấn rưỡi trên một héc-ta đã vươn lên năm tấn, có nơi bảy tấn. Tổng sản lượng toàn tỉnh Vĩnh Phúc tăng đột biến, nhưng là con số tỉ lệ nghịch với sự chấp thuận của lãnh đạo cấp cao hơn. Ngày 6 tháng 11 năm 1968, lãnh đạo đã phê phán gay gắt chủ trương khoán hộ của ông Kim Ngọc: “...việc khoán ruộng cho hộ đã dẫn đến hậu quả tai hại là phát triển tự tư tự lợi, làm phai nhạt ý thức tập thể của xã viên, thủ tiêu phong trào thi đua yêu nước trong HTX, kìm hãm và đẩy lùi cách mạng kỹ thuật trong nông nghiệp, giảm nhẹ vai trò của lao động tập thể XHCN, phục hồi và phát triển lối làm ăn riêng lẻ, đẩy HTX sản xuất nông nghiệp vào con đường thoái hoá và tan rã… tính chất sai lầm rất nghiêm trọng vì nó không chỉ thuộc về cách làm mà thuộc về lập trường tư tưởng…” (Trường Chinh, “Kiên quyết sửa chữa khuyết điểm, phát huy ưu điểm, đưa phong trào hợp tác hóa nông nghiệp vững bước tiến lên”, Tạp chí Học tập, tháng 2-1969, tr.19). Ngày 12 tháng 12 năm 1968, Ban bí thư gửi Thông tri yêu cầu tỉnh uỷ Vĩnh Phú (lúc này đã gộp hai tỉnh Vĩnh Phúc và Phú Thọ) chấn chỉnh việc khoán hộ mà thực chất là cấm khoán hộ [1]. Mặc dù cha đẻ của khoán hộ phải làm bản kiểm điểm thừa nhận “quan điểm lập trường còn mơ hồ nên chưa quán triệt đường lối, nguyên tắc, chính sách của Đảng trong việc quản lý hợp tác xã sản xuất nông nghiệp”, nhưng thực tế lại khác, “khoán chui” diễn ra khắp các vùng nông thôn. Đến tháng 8-1979, ba tháng sau ngày ông Kim Ngọc mất, Tỉnh ủy Vĩnh Phú ra nghị quyết chủ trương cho khoán cây màu vụ đông, đến năm 1980 tiếp tục cho khoán cây lúa. Sau đó, trung ương bắt đầu cho áp dụng chế độ khoán trong toàn bộ nền nông nghiệp, với tên gọi “khoán mười”.
Câu chuyện khoán hộ đến bây giờ đã thành lịch sử, Việt
Vân Thảo
[1] Đảng Cộng sản Việt
.
Nhận xét