Hà Nội là Hà Nội

Từng cây số từ Hà Nội

Cuốn sách này là cuốn thứ ba trong bộ ba sách về Hà Nội của tôi. Cuốn đầu – Tự nhiên như người Hà Nội – là những quan sát và tìm hiểu về hình thái đô thị, làm rõ đặc trưng không gian rất đặc biệt của Hà Nội. Cuốn thứ hai – Ăn phở rất khó thấy ngon – là chân dung về con người trong thành phố ấy, đặc biệt tập trung vào lối sống của giới viên chức văn phòng, mang những nét hài hước.

Cuốn sách này, như tên gọi của nó, Hà Nội là Hà Nội, là cuộc tìm kiếm những giá trị văn hóa ở một thành phố tưởng như đã định hình nét văn hóa mà vẫn liên tục phải gọt giũa.

Chất Hà Nội thì ai cũng mong tốt đẹp toàn phần, nhưng sự đời không đơn giản thế. Hành trình tìm kiếm của tôi cũng không chỉ loanh quanh 36 phố phường hay mấy quận nội thành, mà trải trên những cột mốc. Cách Hà Nội 10, 50, 100, 1000 cây số, tôi lại thấy rõ hơn nhiều điều về nơi tôi sinh ra này. Nhiều khi thấy lắm nơi cũng có những thứ giống Hà Nội đến lạ. Ở những nơi xa xôi thế, vẫn có những người đã từng ở Hà Nội hay tình cờ ghé qua mà để lại dấu ấn văn hóa.

Ở cự ly 10 cây số, ứng với phạm vi trung tâm Hà Nội, tôi viết về những “dòng chìm dòng nổi” của đời sống văn hóa nơi đây. Những niềm vui giản dị của một thành phố không có dáng vẻ hoa lệ tí nào, và cả những nỗi buồn của đô thị nham nhở của một nước thế giới thứ ba. Dù gì thì tôi cũng vẫn thích nhập cuộc với thành phố nhiều năng lượng sống này.

Ở cự ly 50 cây số, trên đường đi lang thang quanh những làng quê đồng bằng Bắc Bộ, nơi bao bọc lấy Hà Nội, “nhà bếp” của Hà Nội, nơi cung cấp thực phẩm và sản phẩm thủ công cho Kẻ Chợ xưa và Hà Nội nay. Đây cũng là nơi mô hình truyền thống dễ bị phá vỡ nhất của quá trình đô thị hóa.

Ra đến phạm vi 100 cây số, là những quan sát về việc đi xa khỏi vùng ảnh hưởng trực tiếp của Hà Nội. Vì xa như thế, sự so sánh hiện ra rất rõ nét.

1000 cây số và hơn nữa, là những nơi xa hẳn Hà Nội, hành trình phức tạp hơn, thì Hà Nội là giọng nói, là liên tưởng, là những sản phẩm văn hóa phát tán từ Hà Nội và chảy ngược ra Hà Nội. Ở những vùng xa này, tôi rất nhớ Hà Nội, có lẽ vì nhớ mái nhà của mình, nhưng cũng vì nhớ “khí hậu văn hóa” của thành phố này, thứ tôi không mang theo được.

Nguyễn Trương Quý

----

MỐC SỐ 0

Có người ví nếu Hồ Gươm là trái tim của Hà Nội thì Tháp Rùa là mốc số 0 của những ngả đường của những người tìm đến thủ đô. Thật vậy, ngọn tháp không quá cổ, cao chưa đầy chục mét, lại pha trộn kiến trúc Tây Ta, nhưng đã thành biểu tượng huyền hoặc của Hà Nội. Những người lên đường đi xa, dạo vòng quanh Hồ Gươm lần cuối, chào Tháp Rùa. Những người về Hà Nội, cũng phóng xe quanh Bờ Hồ, ngắm xem có gì đổi khác. Ngày xưa, bố tôi đi về Thủ đô sau khi tiếp quản năm 1954, hai anh chiến sĩ đi bộ từ Thái Nguyên qua cầu Long Biên, ngồi nghỉ ở Bờ Hồ nhìn Tháp Rùa hỏi nhau: đã về đến Hà Nội chưa mày?

Trong một bài viết mang tên “Vĩnh cửu và đổi thay”, nhà báo Dominique Delaunay đã bắt gặp một Hà Nội dưới ánh trăng đêm, một tổ kiến khổng lồ chìm trong giấc ngủ để sáng ra, là một cuộc tái sắp xếp không gian. Ở một nghĩa rộng hơn, cuộc sắp xếp này chính là hình dung cho một Hà Nội biến đổi theo năm tháng, ở từng đơn vị không gian sống. Với người Hà Nội, sống nghĩa là luôn phải bận rộn chân tay và trí óc mà tái sắp xếp không gian của mình. Hà Nội chịu ảnh hưởng của những ngả đường sinh sống từ mọi miền về qua năm cửa ô, và Hà Nội cũng được phát tán đi khắp nơi. Đó cũng chính là cách mà Hà Nội đang tồn tại, một Hà Nội không có tính từ nào phụ kèm. Hà Nội là Hà Nội.

----

Nhận dịp này, 2 cuốn sách cùng bộ cũng tái bản lại với hình thức mới. 2 cuốn này sẽ ra mắt khoảng vài tuần nữa. Cuốn Hà Nội là Hà Nội hiện đã bán ở TP. HCM, chắc tuần sau có mặt ở Hà Nội. Giá bìa 50.000Đ. Trong đó có một số bài tôi đã đăng trên blog. Sách có thể mua qua mạng, tại vinabook: http://www.vinabook.com/ha-noi-la-ha-noi-m11i40066.html.