Cự Đà (2)

.
Làng Cự Đà vốn buôn bán lấy sông Nhuệ làm điểm tựa, đồng thời là long mạch. Nghe thì thần bí, nhưng rất logic là từ khi sông này thành sông chết thì việc buôn bán bằng thuyền mất tác dụng. Các dãy nhà dọc bờ sông làm cho làng mất cảnh quan ven sông.

con-Coc.jpg picture by nguyentruongquy

Đây là một cái đèn đá tạc hình con cóc. Trên lưng nó có một cái lỗ để đựng dầu hoặc để đèn dầu trước khi có đèn điện, nhằm giúp thuyền bè lên bến. Cái lối xuống sông này giờ chẳng dùng làm gì, người ta phơi rơm rạ và nhà thì bít hai bên. Cái xóm ăn ra đây có tên là xóm Con Cóc.

con-Coc-xom-duoi.jpg picture by nguyentruongquy

Ở một xóm dưới, quên mất tên, có một cây đèn cóc cao hơn, nhưng kẹt vào chỗ cạnh cột điện và lưới rào lủng củng.

cho-da-cho-that.jpg picture by nguyentruongquy

Nhà này có cổng hay quá, có hai con chó đá nhưng nằm bẹp xuống nhìn nhau. Nhà có đến mấy con chó lai béc-giê nằm chình ình, đi qua cũng hơi ngại. Bạn này đã ngửi hít chân mình một lượt rồi lùi ra đấy.

cong-1919.jpg picture by nguyentruongquy

Còn cái cổng này có đề năm 1919. "Cách mạng nở trước đời tôi hai tuổi" (giống thơ Tố Hữu).

cong-nha-200-xom-Hieu-De.jpg picture by nguyentruongquy

Còn cái cổng này vẫn còn bầu rượu (hoặc lồ ô) với cá chép chầu hai bên. Lưu ý là những số nhà này có từ thời Pháp! Những nhà ngụ cư hoặc cạnh sông sau này không có số.

Cu-Chan.jpg picture by nguyentruongquy

Cự Chân cùng Cự Gianh, Cự Phát là những nhà giàu nhất nhì làng ngày trước, có cả cửa hiệu ở phố Hàng Đào, Hàng Bông. Cũng có thể xem như giàu có cỡ của Bắc Kỳ.

Cu-Nguyen.jpg picture by nguyentruongquy

Tân Cổ giao "duyên".

ngo-xom-Cu-Da.jpg picture by nguyentruongquy

Những tấm phên treo trên đầu là để phơi miến.

nha-138-Cu-Da.jpg picture by nguyentruongquy

Xuống đến đây, số 138 là một nhà có cái cửa rất điệu.

nha-138.jpg picture by nguyentruongquy

Mặt tiền không cầu kỳ nhiều, vì thế cái mái nhô ra như đồ trang sức, rất là quý phái. Chi tiết đấu (console) thì Tầu, nhưng đường cong mái thì khá Việt Nam vì chỉ cong tí ở các đầu đao nhờ tầu mái (nếu của TQ thì sẽ cong vút nhờ chồng các lớp đấu liên tiếp).

cua-nha-Cu-Da.jpg picture by nguyentruongquy

Cánh cửa thì Tây rồi, nhưng hoa sắt cũng vẫn kéo lại chữ Thọ.

nha-Cu-Da.jpg picture by nguyentruongquy

Sàn nhà lát đá hoa 5 màu tuyệt đẹp! Mà để ý kỹ thì thấy đảo chỗ, ô bát giác hoa cánh đỏ xen kẽ ô hoa cánh da cam. Đồ đạc cũng toàn đồ mới, còn giữ lại mấy tấm hình và cái sừng hươu làm mắc treo mũ (thấy nhiều ở nhà ngày xưa).

chu-nha-Cu-Da.jpg picture by nguyentruongquy

Tấm ảnh truyền thần ông bà chủ thời năm 1960. Bà chủ ở ngoài còn đẹp lắm, đang nấu cơm. Cô không cho chụp, cười nguây nguẩy. Cô bảo, cái cửa nhà có gì mà sao mấy đứa qua cứ thi nhau chụp!

nha-xom-Con-Coc.jpg picture by nguyentruongquy

Ngôi nhà này cũng ở xóm Con Cóc. Anh chủ hiền lành, hơi khờ khờ, bảo hôm nọ vừa có quay phim ở đây. Nhà có hàng cột đá và hàng thượng song chạm hình chữ Thọ hiếm có.

nha-xom-Con-Coc-2.jpg picture by nguyentruongquy

Phần mặt tiền đã mất các cánh cửa. Chủ nhà bảo mưa gió thì cũng chịu, che tạm bằng mấy tấm giại.

nha-xom-Con-Coc-1.jpg picture by nguyentruongquy

Trần gỗ bên trong đã bị hỏng, bít lại bằng trần nhựa. Ván chỉ dầy có 1 phân nên không dùng làm gì trên đó được. Hàng cột đá giữa nhà thật cầu kỳ, giống như một số nhà ở Hà Nội, nhưng ít nhà bằng đá thế này, nhất là có chạm khắc nữa. Đầu cột chạm kiểu Corinth giản thể, chân thì chạm các hình hoa văn.

cot-da-san-da-hoa.jpg picture by nguyentruongquy

Phân chia hai loại gạch hoa là hàng đá hoa cương vân tía quá đẹp.

cot-da-gach-hoa.jpg picture by nguyentruongquy

Hình chạm thì cũng mộc mạc, kiểu trang trí công thức nhưng mềm mại và khéo léo. Cảm giác như là người ta làm cái nhà dồn hết tình cảm vào, công trình là sản phẩm tinh thần chứ không phải xây dựng cơ bản nữa. Mà cái từ XDCB ai phát minh ra, nghe thật chán.

bia-ky-niem-nha-oTuong.jpg picture by nguyentruongquy

Đi ngoài đường, thấy một tấm bia sau lưng một nhà hai tầng. Một cái làng giàu có, rồi chiến tranh ập đến, rồi vật đổi sao dời... đại khái là mình hình dung ra một kịch bản "ấy" lắm nhé :-)

nha-oTuong-Dong-Nhan-Cat-1.jpg picture by nguyentruongquy

Nhưng vào trong thì thấy cái nhà hoành tráng quá, đáng để nghĩ về một thứ ở đời gọi là "thăng trầm". Cũng như cái nhà ở xóm Đồng Nhân Cát, nhà này - nhà ông Tường - có kiểu Tây gần như chủ yếu, trừ bốn chữ Hán đắp bằng mảnh sứ: Minh Nguyệt Thanh Phong. Tầng 2 đã bị sạt mái hiên ngoài, các cửa sổ bị bít lại. Anh chủ nhà chắc con trai, tầm 30, mặc bộ quần áo xanh bảo hộ, cắm cúi quét thóc vào bao đầy nhẫn nại.

nha-oTuong-Dong-Nhan-Cat.jpg picture by nguyentruongquy

Bên trong nhà còn những ô cửa kính cong, dấu vết của một quá khứ vàng son. Cái bàn Tây có hai ngăn kéo kiểu bàn trang điểm hoặc bàn viết. Cái mắc áo cũng bằng gỗ kiểu xưa. Trên trán tường còn giữ những trang trí hình đồng tiền chập đôi cùng dây tua, vẽ bằng màu đã bạc. Mấy chục năm còn nguyên, thật lạ lùng.

nha-oTuong-Dong-Nhan-Cat-2.jpg picture by nguyentruongquy

Con mực này rất ghê, mình đi lại xem không sao, đến lúc giơ máy ảnh lên về hướng có nó, lập tức gầm gừ. Hàng hiên nhà này bừa bộn kinh khủng, những viên gạch hoa đã bị tróc lở bề mặt cả.

nha-1932.jpg picture by nguyentruongquy

Còn ngôi nhà này - nhà Cự Chân - có phong cách hiện đại, giống như phong cách nhà triển lãm 75 Đinh Tiên Hoàng, tòa nhà trụ sở cũ Bộ Thương Mại, hoặc mấy nhà ở dọc phố Tràng Tiền như chỗ L'Espace bây giờ.

nha-1932b.jpg picture by nguyentruongquy

Cái nhà cũ ở giữa là nhà thờ, còn hai dãy vuông góc là nhà khách và nhà dưới. Ông chủ nhà nói hai nhà Tây xây năm 1932.

nha-1932c.jpg picture by nguyentruongquy

Hoa trang trí tia mặt trời và mây trời thời Art Deco cũng đã đến một làng quê Bắc Kỳ.


cham-keo-mai-cong.jpg picture by nguyentruongquy

cham-keo-mai-cong-2.jpg picture by nguyentruongquy

Đây là lần đầu tiên mình tận mắt thấy một cái trần cong bằng gỗ! Những chạm trổ đẹp quá sức tưởng tượng. Chủ nhà này phải là tay chơi có hạng, hoặc thợ làm nhà này phải đã học hình thức này từ Trung Quốc, hoặc có một kinh nghiệm xử lý. Có lẽ cũng không phải là khó, nhưng tinh thần làm đẹp nó là cái gì nhỉ, nếu như là vì muốn làm cho cái nhà đang sống thành thứ để hưởng thụ mà không ai bì được.

nha-Cu-Da-2.jpg picture by nguyentruongquy

nha-Cu-Da-2b.jpg picture by nguyentruongquy

Những trang trí đẹp trên xà gỗ, những cột đá cũng đẹp, nhưng mà người bây giờ nhếch nhác quá, quần áo treo như giẻ rách, ghế nhựa, sàn lát gạch men kính.

nha-co-mai-cong.jpg picture by nguyentruongquy

Hai bà già ngồi xem TV trong cái gian tối như hũ nút. Chả biết là có phải vì cảm giác bi kịch hóa mà thấy cái đẹp ở đây não nùng ghê gớm.

nha-Cu-Da-3.jpg picture by nguyentruongquy

nha-Cu-Da-3b.jpg picture by nguyentruongquy

Một nhà khác, kiểu chữ Nhị, nhà trên để thờ và ở, nhà dưới làm bún. Hai vợ chồng ông bà chủ đang vắt bún. Nhà cửa khang trang nhưng nói chung cứ lam lũ, như thể cái nhà này chỉ là nơi ở tạm vậy.

tre-con-Cu-Da.jpg picture by nguyentruongquy

Cả hai đều còn trẻ :-)

nha-xom-Dinh.jpg picture by nguyentruongquy

Một ngôi nhà ở ngoài xóm Đình, có giàn gấc và cái sân rất nên thơ. Có một ông già đang tỉa cây cảnh.
nha-xom-Le-Nghia.jpg picture by nguyentruongquy

Cái nhà mà thấy từ xóm Hiếu Đễ (cửa sổ nhà ông Thắng - cái nhà Pháp trang trí đẹp) chính là nhà Sinh-Yến ở xóm Lễ Nghĩa.

nha-Sinh-Yen.jpg picture by nguyentruongquy

Nhà này lại có phong cách rất Tây Sương Ký. Sau cổng vào là đến sân trước có hàng cửa cuốn tò vò. Không biết cái hình tròn ở giữa trước đây là cái gì. Chữ cũng đã bị tróc hết cả.

nha-Sinh-Yen-2.jpg picture by nguyentruongquy

Bên trái là cái nhà hai tầng, bên phải là nhà dưới có lối vào cũng rất điệu.

nha-Sinh-Yen-1.jpg picture by nguyentruongquy

Mọi thứ tàn tạ chỉ càng nhắc rõ, "tao đã từng là bà hoàng". Chú ý hàng lan can sân thượng nhà bên này xây bằng cách chắp các viên gạch lại với nhau, thay vì đúc xi măng như sau này. Những cái ống sào bằng nứa là để giăng các tấm phên phơi miến.

gach-hoa-nha-Sinh-Yen.jpg picture by nguyentruongquy

Bậc thềm đá xanh và gạch hoa vẫn còn, chú ý hàng gạch viền cũng ít thấy - loại có hoa hình tròn mặt trời.

nha-xom-Le-Nghia-2.jpg picture by nguyentruongquy

Cách một nhà, là nhà này, nhưng không nhớ tên ông chủ. Cái cổng vào đi dưới cái gác mỏng dính, có đề bốn chữ "Đông Phong Minh Nguyệt" - nên thơ ra phết. Có lẽ gác này xây thêm, vì nhà chính có hai dãy mái ngói kiểu truyền thống.

nha-xom-Le-Nghia-2b.jpg picture by nguyentruongquy

Hình như nhà này dùng làm nhà thờ, vì hơi quạnh quẽ, dù ngăn nắp. Ông chủ mới đi bán hàng ở Cầu Bươu về, khách đến có lẽ cũng không đúng lúc, vì ông đang sắp cơm ra ăn một mình.

nha-xom-Le-Nghia-2a.jpg picture by nguyentruongquy

Đây là ngôi nhà rất điển hình cho nhà truyền thống Bắc Bộ, từ kết cấu dùng thượng rường hạ kẻ, cho đến cách bài trí và họa tiết chạm khắc. Ở hàng hiên, có lẽ người ta cấy thêm một hàng chân nữa để cái mái che ra tận ngoài bậc thềm.

nha-xom-Le-Nghia-2c.jpg picture by nguyentruongquy

Hai gian bên thì che bằng tấm giại đan phên, còn ở gian giữa, che bằng bức bình phong cầu kỳ này. Ngôi nhà tuy không có nhiều độc đáo, nhưng xem một hồi thì ngẫm ra tại sao mấy người nhà bà Sinh-Yến lại cứ bảo sang bên nhà này mới thật là cổ và đẹp. Có lẽ vì nó hội tụ những đặc trưng hoàn thiện của một ngôi nhà VN giàu có điển hình.

lang-ho-Do.jpg picture by nguyentruongquy

Cái lăng (hay nhà thờ họ) này thực tế ở làng Hữu Trung, bên cạnh làng Cự Đà, nhưng vì cùng trên đường vào nên ghép vào đây.

lang-ho-Do-2.jpg picture by nguyentruongquy

Lăng họ Đỗ này tuy nhỏ nhưng cũng kỳ khu chạm trổ, phong cách thế kỷ XIX-XX, hơi giống lăng Hoàng Cao Khải (mà bây giờ tan nát cả).

lang-ho-Do-1.jpg picture by nguyentruongquy

vi-keo-lang-ho-Do.jpg picture by nguyentruongquy

lam-dau-phu-Cu-Da.jpg picture by nguyentruongquy

Thấy có một nhà làm đậu phụ tại trận, người chồng đang gạt đậu vào khuôn.

ban-dau-phu-Cu-Da.jpg picture by nguyentruongquy

Ở ngoài, người vợ bán. Có cả nước đậu nữa.

Một cảm giác nao nao, vừa quen thuộc, lại vừa lạ lẫm. Nhớ cái làng quê ngoại cũng ở gần Hà Đông hồi bé, cảnh tượng cũng giống Cự Đà, nhưng vì là đất Hà Nội nên có lẽ chẳng còn giữ được thế. Nhưng biết đâu ở đây họ mòn mỏi với cái hình hài cũ thì sao, dù hình hài ấy là chứng minh cho một thời hoàng kim, thời họ khiến cả xứ kính nể? Chả biết được, có điều từ làng này đi về nhà qua đường Giải Phóng, thấy dân tình đổ lên Hà Nội cuối ngày chủ nhật kẹt cả đường trước bến xe phía Nam, nghĩ thế này thì giữ cho ai.
.

Nhận xét

Tung H đã nói…
Bác đi chơi hay là đã có dự án nào cho làng Cự Đà ạ? Rất bất ngờ với những thông tin về làng này và chắc là phải đến chơi một lần :)
Unknown đã nói…
Chơi là chính chứ mình làm được gì! Nói chung là nếu người dân biết là kiếm được tiền từ du lịch thì chuyện sẽ khác, nhà nước thì khó biết lắm, dù sao thì mọi thứ sẽ không nguyên vẹn mãi.
sonata đã nói…
Ừ, nhà đẹp mà nhếch nhác trông tiếc quá, tiếc cả cái công bạn TQ giới thiệu :(
Unknown đã nói…
Nhân chị So cũng dân kiến, em vẫn nghĩ không biết bây giờ mình mà xây phong cách như trên có đẹp được thế không? Hay cái đẹp là do mình thấy nó qua thời gian nên đẹp hơn? Nhưng những hoa văn ở đây làm nuột nà và tinh tế quá.
Chu Chu đã nói…
có cảm giác thời gian trôi rất chậm ở những ngôi nhà này, đẹp quá, mình lại hoài cổ mất rồi.:)
Unknown đã nói…
Hôm nay nói chuyện hỏi giá đất ở đây, bị mọi người trong nhà kêu, sao không mua ở khu đô thị mới nào ấy. Có ai muốn làm du lịch hoặc chơi không gian cổ thì mau về mua, từ đây vào Bờ Hồ chỉ 12km.
Unknown đã nói…
Đẹp quá, hơi điêu tàn nhưng vẫn đẹp.
Nguyễn Xuân Diện đã nói…
Đây rồi! Cóc đá đội đèn đứng bến sông đây rồi. Thế mà mình cứ tưởng TQ quên.
Làng Cự Đà này lạ lắm, đẹp lắm mà về thăm thì buồn và bất lực lắm. Cứ như ta đứng ngay bên cạnh một cô hoa hậu mà đang thập tử nhất sinh, mà mình ở ngay bên cạnh mà không cứu được, đang chờ cô ấy tắt thở. Chao ơi!
Hoa hậu ơi, chắc phải chờ các đại gia mới cứu được chăng?

Bài đăng phổ biến

Nhãn

Hiện thêm